१८ माघ, काठमाडौं । शनिबार बिहान कांग्रेस वरिष्ठ नेता शेरबहादुर देउवा यो हिसाब गर्दैथिए होलान कि देशभर मेरो ४० प्रतिशत सुरक्षित भयो कि भएन ?
१३ औं महाधिवेशनको नेतृत्व छनोट प्रक्रिया पहिलो चरणका रूपमा कांग्रेसले शुक्रबार देशभर गाउँनगरको अधिवेशन गरेको थियो, जसको प्रारम्भिक आँकलन शनिबार बिहान नेताहरुले लगाएका छन् ।
देउवाले पार्टी सभापतिमा औपचारिक उम्मेदवारी त घोषणा गरेका छैनन् । तर, उनी समूहका निर्विकल्प उम्मेदवार हुन् । योपटक उनलाई सभापतिका बलिया दाबेदारका रूपमा हेरिएको छ । यद्यपि उनले पार्टीमा ४० प्रतिशत मतको मात्रै प्रतिनिधित्व गर्दै आएका छन् ।
कांग्रेस र कांग्रेस प्रजातान्त्रिक एकता भएपछि पार्टीमा ६०/४० को भागबन्डाको राजनीति सुरु भयो । गिरिजाप्रसाद कोइरालाको शेषपछि सुशील कोइरालाको कार्यकालमा यो भागबन्डालाई जोगाउन देउवा सफल भए । र, देउवा अब त्यही ४० प्रतिशतको भरमा संस्थापन पक्ष (समग्रमा ६० प्रतिशत) लाई हराएर कांग्रेस सभापति बन्ने रणनीतिमा छन् ।
सामान्य हिसाब गर्ने हो भने ४० ले ६० लाई हराउन सक्दैन । तर, साहित्य र राजनीतिमा भनिन्छ कि दुईमा दुई जोड्दा पाँच पनि हुन्छ । यस्तै छ, देउवाको रणनीति । र, उनी सफल पनि देखिएका छन् ।
कांग्रेस नेताका अनुसार पार्टी एकतापछि शेरबहादुर देउवा कहिल्यै संस्थापन पक्षको पनि नेता हुने प्रयास गरेनन् । सांसदको टिकट वितरण, पार्टीका विभागको गठन तथा मनोनयनदेखि सरकारमा मन्त्री पठाउँदा पनि उनले त्यही ४० प्रतिशतको आफ्नो समूहबाट रोजे ।
यसले उनी केन्द्रदेखि गाउँ वडा तहसम्म नै आफ्नो गुटलाई जोगाउन सफल देखिएका छन् ।
आफ्नै गुटले यसरी खाँदै छ सुशीललाई
पूर्वप्रधानमन्त्री एवं कांग्रेस सभापति स्व. गिरिजाप्रसाद कोइरालासँग पार्टी सञ्चालनको अनौठोको क्षमता थियो ।
अघिल्लोपटक संस्थापन पक्षका नेता चन्द्र भण्डारी, श्याम घिमिरे, विश्वप्रकाश शर्मा र मानबहादुर विश्वकर्मा अहिले खुलेर नै देउवा गुटमा लागेका छन् ।
शेरबहादुर देउवा कांग्रेस प्रजातान्त्रिक बनाएर बाहिरिएपछि कांग्रेसमा संस्थापन पक्ष मात्रै थियो । तर, दुई पावर सेन्टर देशैभरि जस्तै रह्यो, जसको सिर्जनाकर्ता कोइराला आफैं थिए भन्छन्, कांग्रेस नेताहरू । प्रायः अधिकांश जिल्लामा दुई नेताको पावर सेन्टर रह्यो । झापामा कृष्ण सिटौला र चक्र बास्तोला, नुवाकोटमा अर्जुन नरसिंह केसी र रामशरण महत उदाहरण हुन् ।
दुई केन्द्रीय नेताको टकराब कोइरालासम्म आइपुग्थ्यो र उनी मिलाउँथे । यसले दुवै नेता आफ्नो पकडमा राख्दै गिरिजाप्रसाद अनुकूल निर्णय गर्थे । तर, कोइरालाको निधनपछि संस्थापन पक्षको नेता बनेका सुशील कोइराला यसलाई म्यानेज गर्न नराम्ररी चुकेका छन् ।
अहिले फेरि सभापति लड्ने तयारी गरिरहँदा पनि सुशील कोइराला संस्थापन पक्षको यही ६० प्रतिशत गनिरहेका छन् । हरेक दिन खाता पल्टाउँदा ६० प्रतिशत नै देख्छन् । गाउँ नगरमा भएको चुनावमा पनि यो घटेको देखिएको छैन । सम्भवतः महाधिवेशन प्रतिनिधि छनोटमा पनि यही हुनेछ ।
तर, केन्द्रीय महाधिवेशनसम्म आइपुग्दा त्यो ६० प्रतिशत कोइरालासँगै कति रहन्छ अहिले नै भन्न सकिन्नँ । संस्थापन पक्षका नेताको व्यवस्थापनका लागि विधान संशोधन गरेर तीन उपसभापति राख्नेसहित कोइरालाका केही योजना छन् । तर, देउवाले मानेका छैनन् ।
यो लडाइँ त कोइरालाले लड्नु नै छ । सँगै संस्थापन पक्षका नेतालाई जोगाएर राख्नु उनको अर्को चुनौती बनेको छ ।
४० लाई ५१ कसरी पुग्याउँदै छन् देउवा ?
देउवा आफ्नो ४० प्रतिशत जोगाएर त्यसमा एक-एक थपिरहेका छन् । अर्थात् संस्थापन पक्षमा त्यसरी नै एक-एक घटिरहेका छन् । अघिल्लोपटक संस्थापन पक्षका नेता चन्द्र भण्डारी, श्याम घिमिरे, विश्वप्रकाश शर्मा र मानबहादुर विश्वकर्मा अहिले खुलेर नै देउवा गुटमा लागेका छन् ।
रोचक त यो छ कि, संस्थापन पक्षमा सभापतिका लागि चार-पाँच नेता आंकाक्षी देखिँदा पनि देउवा समूहमा उनी निर्विकल्प छन् । सबैको एउटै गोल छ- देउवा सभापति ।
दलित संघको महाधिवेशनबाटै मानबहादुर असन्तुष्ट थिए । कोइराला प्रधानमन्त्री रहँदा पनि उनलाई समेट्ने प्रयास भएन । जसकारण उनले गुट परिवर्तन गरेर अर्को खेमामा पुगेका छन् ।
अझै रोचक छ, श्याम घिमिरेको कथा छ । उनी केन्द्रीय सदस्यमा मनोनित हुने समय भइसकेको थिएन भन्छन्, कांग्रेसीहरू । तर, समाज डेन्टल हस्पिटलका श्याम कोइरालासँगको सम्बन्धकै कारण कांग्रेस केन्द्रीय सदस्य बने । अहिले उनी सुशीललाई छाडेर देउवा क्याम्पमा पुगेका छन् ।
संस्थापन पक्षले कुनै बोल्ड निर्णय गर्न सकेन भने अर्जुननरसिंह केसी देउवा समूहमा जानेमा शंका छैन । यद्यपि अहिले पनि उनी बार्गेनिङ गरिरहेका छन् र दुवै समूहको सम्पर्कमा छन् । महामन्त्री बन्ने दाउमा रहेका उनीसँग सयदेखि एक सय ५० सम्म भोट हुनेछ र उनलाई देउवाले महामन्त्री बनाउने सम्भावना छ । नेताका अनुसार विधान संशोधन गरेर पदाधिकारीको संख्या बढाउन संस्थापन पक्ष सफल नहुने हो भने केसी दलबलसहित देउवा समूहमा जानेमा कुनै शंका छैन ।
१२औं महाधिवेशनबाट १३औंमा आइपुग्दा देउवा समूहका मीनेन्द्र रिजाल मात्र संस्थापनमा आएका छन् । पार्टीभित्रको जोड-घटाउलाई नजिकबाट नियालिरहेका कांग्रेसका एक नेता भन्छन्, ‘गुट व्यवस्थापनमा देखिएको सुशील कोइरालाको कमजोरी नै शेरबहादुर देउवाको प्लस हो । र, उनी त्यसलाई नै योपटक आफ्नो जितको आधार बनाउँदै छन् ।’
देउवाको यो रणनीति चार भ्रातृ संगठनमा सफल पनि देखिएको छ । १२औं महाधिवेशनपछि दलित संघ, ट्रेड युनियन, शिक्षक संघ र प्रेस युनियनमा देउवा समूह नेतृत्वमा आएको छ । त्यहाँ पनि देउवाले ४० प्रतिशतलाई ५१ पुर्याएर जित हात पारेका छन् ।
यसरी चुनाव जित्न संस्थापन पक्षलाई तान्न देउवाले प्रमुख नेतृत्व बाहेकका अन्य पदमा सम्झौता पनि गर्ने गरेका छन् । अब जिल्ला सभापतिको चुनावमा पनि उनले जहाँ आफू कमजोर छ, त्यहाँ सभापति लिएर बाँकी असन्तुष्ट समूहलाई लिन सक्ने एक नेताले बताए ।
नेता व्यवस्थापनमा पनि सहज
देउवालाई योपटक आफ्नो समूहका नेताको व्यवस्थापनमा पनि खासै समस्या देखिएको छैन । रोचक त यो छ, संस्थापन पक्षमा सभापतिका लागि चार-पाँच नेता आंकाक्षी देखिँदा पनि देउवा समूहमा उनी निर्विकल्प छन् । सबैको एउटै गोल छ- देउवा सभापति ।
यसका लागि आफ्नो समूहका सबै नेता कम्प्रमाइज गर्न तयार रहेको एक केन्द्रीय सदस्यले बताए । योपटक देउवा समूहबाट उपभासपतिका उम्मेदवारका रूपमा खुमबहादुर खड्कालाई हेरिएको छ । अदालतले भ्रष्टाचारी ठहर गरेर जेल पर्दा कांग्रेसमा समेत उनको गुट कायमै छ ।
महामन्त्रीका प्रमुख दाबेदार विमलेन्द्र निधि छन् भने संस्थापनबाट आउन लागेका अर्जुननरसिंह केसीसँग पनि कुराकानी भइरहेकाले महामन्त्रीमा कसले चुनाव लड्ने भन्न गाह्रो छ । सहमहामन्त्रीमा पूर्णबहादुर खड्का, बालकृष्ण खाँड लगायतलाई दाबेदारका रूपमा हेरिएको छ । तर, समग्रमा भन्दा संस्थापन पक्षमा जस्तो नेता व्यवस्थापनमा समस्या देखिएको छैन ।
