२६ मंसिर, काठमाडौं । जडिबुटीका सुजन सुवेदी अघिल्लो शनिबार एक साथीसँग हाइकिङको लागि घरबाट निस्किए । काठमाडौंका अधिकांश हाइकिङ रुटमा हिँडिसकेकाले ललितपुरको लेलेतर्फ लागेका उनीहरु सडक बिस्तारका क्रममा अत्यधिक धुलो भएर तीनपाने डाँडाँतर्फ लागे ।
आफ्ना लागि विलकुल नयाँ हाइकिङ रुटमा न कुनै सूचना केन्द्र थियो न त साइनबोर्ड । बाटोमा भेटिएकाहरुलाई सोध्दै अगाडि बढ्ने क्रममा उनीहरुले खाजा–पानीसम्म किनेर खान पाएनन् ।
हिजोआज हरेक शनिबार स–सानो समूह बनाएर पदयात्रामा निस्कने चलन बढेको छ । उपत्यका वरपरका अधिकांश हाइकिङ रुटमा भिडभाड बढेको छ । तर, उचित व्यवस्थापनको अभावमा फोहोर बढेको छ ।
दुईसाता अगाडि काठमाडौंको कंकाली हाइकिङ गएका सञ्चारकर्मी मोदनाथ ढकाल डाँडामा पुग्दा रमाइलो होइन, दिक्क लागेको बताउँछन् । उनका अनुसार, त्यहाँ भ्यूटावर बनिरहेको छ । त्यहीँ नै पिकनिक स्पट बनाइएको छ ।
‘कंकालीमा जताततै पानीका बोतल, चाउचाउका खोल लगायत फोहर असरल्ल पारिएको छ’, उनी भन्छन्, ‘डाँडामा पुगिसकेपछि एकछिन भुइँमा बसेर सुस्ताउन पनि सिकसिको लाग्ने अवस्था रहेछ ।’
गन्तव्य चम्किए, व्यवस्थापन कसले गर्ने ?
ट्रेकिङ एजेन्सिज एशोसिएशन अफ नेपाल (टान)का अध्यक्ष खुमबहादुर सुवेदी काठमाडौं उपत्यका वरिपरिका स्थानीय तहहरुले पाएको पर्यटकीय अवसर उपयोग नभएको ठान्छन् ।
‘धेरैजसो हाइकिङ रुट पहिले तयार पारेर यात्रुलाई आइदिनुस् भनेर आह्वान गर्नुपर्छ । त्यो नचल्न पनि सक्छ’, उनी भन्छन्, ‘तर, काठमाडौं वरिपरिका डाँडाकाँडामा यात्रुहरु आफैं पुगिरहेका छन् । तर, स्थानीयवासी, स्थानीय सरकार र सरोकारवाला निकायहरुको बेवास्ताले गन्तव्यहरु भद्रगोल बन्दै गएका छन् ।’
उनका अनुसार, राम्रो पर्यटकीय गन्तव्यको सम्भावना बोकेका ठाउँहरुमा समान्य सूचनापाटी समेत पाइँदैन । सुवेदी भन्छन्, ‘प्रकृतिले त दिएकै छ, त्यसमा अलिकति लगानी गर्नुपर्छ भन्ने सोच नै पाइँदैन ।’
बढ्दो जोखिम
ललितपुरको फूलचोकी डाँडा जानेहरु दुर्घटनामा पर्नेदेखि जंगलमै हराउनेसम्मका घटना हुने गरेका छन् । २०७५ सालयता मात्र फूलचोकीमा २० जनाभन्दा बढी हराएर खोजी अभियानपछि फेला परेको तथ्यांक प्रहरीसँग छ ।
हिउँ पर्ने समयमा त्यहाँ यात्रुको बढी भिड लाग्छ । पहाडी वनको बाटोमा साइनबोर्ड नभेटेर उल्टोपाल्टो हिँड्दा हराउने समस्या दोहोरिने गरेको छ ।
अर्कोतर्फ अधिकांश हाइकिङ रुटमा दुई पांग्रे सवारीमा युवायुवतीको लर्को लाग्छ । ती ठाउँमा सडकको अवस्था कमजोर भएकाले दुर्घटनाको जोखिम स्वतः बढेको छ । त्यस्ता ठाउँमा कहाँसम्म सवारी साधन लगेर जान पाइने भन्ने नियम बनाउनु पर्ने टानका अध्यक्ष सुवेदी बताउँछन् ।
राष्ट्रिय निकुञ्जभित्रका हाइकिङ रुटहरु भने बाहिरको तुलनामा सफा र सुविधाजनक छन् । शिवपुरी–नागार्जुन राष्ट्रिय निकुञ्ज भित्र शिवपुरी, जमाचो लगायत हाइकिङ रुट छन् ।
यी रुटमा निश्चित शुल्क तिर्नुपर्छ । सोहीकारण फोहोरमैला व्यवस्थापनका साथै सिँढी लगायत पूर्वाधार बनाइएका छन् । ठाउँठाउँमा साइनवोर्ड र सूचनापाटीहरु छन् । अन्य रुटमा भने हाइकिङका आधारभूत पूर्वाधार नै नभएको टानका अध्यक्ष सुवेदी बताउँछन् ।
यो पनि पढ्नुहोस
रानीकोटबाट काठमाडौं नियाल्दा
प्रवर्द्धनको तयारी
नेपाल पर्यटन बोर्डले काठमाडौं उपत्यका आसपासका हाइकिङ रुटलाई पर्यटकीय गन्तव्यका रुपमा प्रवर्द्धन गरिरहेको छ । बोर्डका वरिष्ठ अधिकृत सुधन सुवेदी छोटो घुमफिरले लामो यात्रासम्मको योजना बनाउन प्रेरित गर्ने हुनाले वरिपरिका गन्तव्यको प्रवर्द्धन जारी राखेको बताउँछन् ।
टानले पनि हाइकिङ गन्तव्यको सूचनामूलक प्रोफाइल बनाउने तयारी थालेको छ । अब रुट व्यवस्थापनको लागि पनि सरोकारवालासँग समन्वय गर्ने अध्यक्ष सुवेदीले बताए ।
आफ्नो गाउँठाउँ सफा राख्दा पाहुना बढेर आम्दानी पनि बढ्ने विषयमा स्थानीय बढी जागरुक हुनपर्ने उनी बताउँछन् ।
उपत्यका आसपासका व्यस्त केही हाइकिङ रुट
चन्द्रागिरि (भालेश्वर)
फूलचोकी
शिवपुरी
तारेभिर
चम्पादेव
जामाचो
सुन्दरीजल
लाँकुरी भञ्ज्याङ
भट्टेडाँडा
मातातीर्थ
नगरकोट–साँगा
