एमाले विधान महाधिवेशन : न उत्साह, न एकता

१५ असोज, काठमाडौं । तीन पटकको स्थगनपछि नेकपा एमालेको विधान महाधिवेशन शुक्रबार शुरू भएको छ । राजधानी उपत्यकाको रिङरोडबाट झण्डै दश किलोमिटर दक्षिण गोदावरीस्थित अन्तराष्ट्रिय सम्मेलन केन्द्रमा शुरू भएको विधान महाधिवेशन एमाले पार्टी जीवनमा पहिलो अभ्यास हो ।

यसअघि एमालेले नेतृत्व चयन र नीति विमर्श एकैपटक गर्दै आएको थियो । नवौं महाधिवेशनसम्म कायम त्यस्तो अभ्यासले नेतृत्व चयनमा मात्रै ध्यान केन्द्रीत हुने र पार्टी कार्यक्रमबारे छलफल नगर्ने प्रवृत्ति अन्त्य गर्न अलग-अलग महाधिवेशनको थालनी गरिएको केन्द्रीय सदस्य विशाल भट्टराई बताउँछन् । ‘नेतृत्व चयन र विधिविधान तय गर्ने महाधिवेशन अलग-अलग गर्दा समृद्ध पार्टी निर्माणमा बल पुग्छ । नेपालकै इतिहास र एमाले पार्टी जीवनमा यो नयाँ अभ्यास हो’, भट्टराई भन्छन् ।

राजनीतिक कार्यदिशा र संगठनात्मक पुनर्संरचना तय गर्न एमालेले तीन वटा प्रतिवेदन तयार पारेको छ । विधान महाधिवेशनको पहिलो दिन अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले राजनीतिक प्रतिवेदन, महासचिव ईश्वर पोखरेलले संगठनात्मक प्रतिवेदन र उपमहासचिव विष्णुप्रसाद पौडेलले विधान संशोधन प्रतिवेदन पेश गरेका छन् ।

६ हजार हाराहारी प्रतिनिधि सहभागी गराएर तीन प्रतिवेदनमाथि विमर्श गरी पार्टी नीति तयार पार्ने एमालेको तयारी छ । पार्टीको विधि विधान र कार्यक्रममाथि केन्द्रीत रहेर बहस हुने यो विधान महाधिवेशनले एमालेलाई सूव्यवस्थित, संगठित र वैचारिक पार्टी बनाउने नेता भट्टराई दाबी गर्छन् ।

तर विधान महाधिवेशनको पहिलो दिनको दृश्य हेर्दा भने भट्टराईको दावीजस्तो आवश्यक छलफल हुने संभावना कम देखिन्छ । ‘यसका दुई कारण छन्- विधान महाधिवेशनका प्रतिनिधि संख्या र सहभागीहरुमा एकताबद्ध मनोविज्ञान नदेखिनू’, एक स्थायी कमिटी सदस्य भन्छन् । विधान महाधिवेशनको पहिलो दिन प्रतिवेदनमाथि छलफल गर्न बनाइएको समूह संख्या र दिइएको समयले हेर्दा पनि प्रतिवेदनहरू माथि पर्याप्त छलफल हुने संभावना छैन ।

६ हजार प्रतिनिधिलाई एमालेले दश समूहमा विभाजित गरेको छ । अर्थात् एक समूहमा औसत ६ सय जना हुनेछन् । ‘६ सय जनाको समूहमा चार घण्टाभित्र छलफल सक्नु भन्नुको अर्थ यो प्रक्रिया पूरा गर्ने काम मात्रै हुनेभयो’, एक सहभागी भन्छन् ।

१० वटा समूहलाई शनिबार आठ बजेदेखि चार घण्टाभित्र समूहगत छलफल गर्न समय दिइएको छ । यसको अर्थ स्थायी कमिटी र केन्द्रीय कमिटीमा जस्तै विधान महाधिवेशन हलबाट पनि प्रस्तावित प्रतिवेदनमा तलमाथि नहुने अनुमान गर्न सकिन्छ ।

अध्यक्ष ओली, महासचिव पोखरेल र उपमहासचिव पौडेलले स्थायी कमिटी र केन्द्रीय कमिटीमा पेश गरेकै प्रतिवेदन केही हेरफेरसहित विधान महाधिवेशन हलमा पेश गरेका छन् । जबकी, यी प्रतिवेदनहरूमा एमालेभित्र एकमत छैन ।

विशेषगरी माधव नेपाललाई छोड्दै दशबुँदे सहमति गरी एमालेमै बसेका नेताहरुले राजनीतिक प्रतिवेदनमा असहमति जनाएका छन् । पार्टी विभाजन, प्रतिनिधिसभा विघटन र सरकार परिवर्तनबारे यी नेताहरुको असहमति छ । तर महाधिवेशन हलमा प्रस्तुत प्रतिवेदनहरूमा उनीहरुको असहमतिबारे उल्लेख छैन ।

पार्टी विभाजनमा पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड र माधवकुमार नेपाल दोषी रहेको, प्रतिनिधिसभा विघटन सही भएको र अदालतको गलत फैसलाले सत्ताच्यूत हुनुपरेको ओलीकै दावी प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । प्रतिवेदनजस्तै सहभागीको मनोविज्ञान समेत एकताबद्ध देखिएन । महाधिवेशन स्थलको दृष्यले पनि विधान महाधिवेशन ‘न उत्साह, न एकता’ का रुपमा अगाडि बढेको प्रष्ट हुन्थ्यो ।

जस्तो- एमालेमा यसअघि ओलीको तस्वीर सहितको ब्यानर राखेर सभा तथा कार्यक्रम हुने गरेको थियो । विशेषगरी गएको ५ पुसमा तत्कालीन नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा) विभाजित भएपछि यस्तो प्रचलन चलेको थियो ।

तर दशबुँदे सहमति गरी एमालेमै बसेकाहरू भने ओलीको नभएर माक्र्स-एंगेल्स-लेनिनसहित पुष्पलाल-मनमोहन-मदन भण्डारीको तस्वीर मात्रै टाँगिनुपर्ने मत राख्ने गरेका छन् । महाधिवेशन हलको मुख्य मञ्चमा भने न ओलीको तस्वीर थियो, न पुष्पलाल-मनमोहन-मदन भण्डारीको । विधान महाधिवेशन हल बाहिर भने ओलीको ठूल-ठूला मास्कटहरु उभ्याइएको थियो । ओली समर्थकहरू त्यही तस्वीरसँगै उभिएर सेल्फी लिएर रमाए ।

जबकी एमालेले विधान महाधिवेशनलाई एमालेले एकता र शक्ति प्रदर्शनको सन्देश समेत दिन खोजेको छ । कोरोना महामारीको खतरा कायमै रहेका बेला ६ हजार प्रतिनिधि तय गर्नुले विधान महाधिवेशन शक्ति प्रदर्शनका रुपमा गर्न खोजिएको लुक्दैन । २ भदौमा एमाले विभाजित भइ नेकपा -एकीकृत समाजवादी) गठन भएको छ । उक्त पार्टीमा जान नेता-कार्यकर्ता रोक्न पनि विधान महाधिवेशनका प्रतिनिधि संख्यामा कडाइ नगरिएको नेताहरु बताउँछन् ।

अझ नेकपाएको एकता खारेजसँगै माओवादी केन्द्र छोडेर एमालेमा बसेका नेताहरू खूशी पार्न पनि प्रतिनिधि संख्यामा उदारता देखाइएको छ । यति गर्दा पनि प्रदेश-२ राम्रो प्रभाव राख्ने प्रभु साह र उनको समूहका कतिपय नेता सहभागी भएनन् । अर्थात् एउटै पार्टीको उत्साहका रुपमा नभएर तीन मोर्चाको महाधिवेशन जस्तो बन्न पुगेको छ ।

न सम्मान, न शुभकामना

पहिलो अभ्यासका रुपमा थालनी गरिएको विधान महाधिवेशन बन्दसत्रबाट शुुरू थियो । सहभागीहरुका निम्ति यो दृश्य अनौठो बन्यो । किनकि राजनीतिक पार्टीले उद्घाटन सत्रका रुपमा खुलासभा र सम्बोधन गर्ने प्रचलन रहिआएको छ ।

उद्घाटन सत्रमा निकट राजनीतिक शक्तिका नेताहरुको शुभकामना लिने र शीर्ष नेताहरुले कार्यकर्तामा उत्साह जगाउने सम्बोधन गर्थे । तर शुक्रबार शुरू विधान महाधिवेशनमा यसअघि सार्वजनिक भइसकेका प्रतिवेदनहरू प्रस्तुत गरियो । जुन प्रतिवेदनहरू स्थायी कमिटी र केन्द्रीय कमिटीमा प्रस्तुत भइसकेको थियो भने सञ्चार माध्यममार्फत् कार्यकर्ता पंक्तिले पढिसकेका थिए ।

पहिल्यै थाहा भइसकेको लामो-लामो प्रतिवेदन साँझ अवेरसम्म नेताहरुले बाचन गरिरहँदा सहभागीहरूमा आलस्य देखिन्थ्यो । ‘विधान महाधिवेशन भएकाले पनि शुभकामना लिन फरक पार्टीका नेताहरु नबोलाइएको हो । नयाँ अभ्यास भएकाले त्यसको अनुभूति हुने नै भयो’, केन्द्रीय सदस्य ठाकुर गैरे भन्छन् ।

विधान महाधिवेशनको अर्को महत्वपूर्ण पक्ष भने एमालेका पूर्व प्रमुखहरू कोही थिएनन् । लामो समय एमाले नेतृत्व गरेका नेताहरू झलनाथ खनाल र माधव नेपाल एकीकृत समाजवादीमा छन् भने सीपी मैनालीले २०५४ मै एमाले छोडेका थिए ।