महामन्त्रीका ५ उम्मेदवार : भोलिको नेतृत्वका लागि पनि प्रतिस्पर्धा

२५ मंसिर, काठमाडौं । विश्वप्रकाश शर्मा, गगनकुमार थापा र प्रदीप पौडेल कुनै समय नेपाल विद्यार्थी संघको एउटै कार्यसमितिमा थिए । नेपाल विद्यार्थी संघको २०५७ सालमा भएको आठौं महाधिवेशनबाट विश्वप्रकाश शर्मा अध्यक्षमा निर्वाचित हुँदा गगन तत्कालिन मध्यमाञ्चल विकास क्षेत्रबाट उपसभापति चुनिएका थिए भने प्रदीप सहमहामन्त्री मनोनित भएका थिए ।

भोलिको नेतृत्वका रुपमा हेरिएका र एउटै वयका उनीहरु काठमाडौंमा जारी नेपाली कांग्रेसको १४ औं महाधिवेशनमा महामन्त्री पदका लागि प्रतिस्पर्धामा उत्रिएका छन् । दुई महामन्त्रीका लागि ६ जनाको उम्मेदवारी पर्दा प्रदीप शेरबहादुर देउवाको, गगन शेखर कोइरालाको र विश्वप्रकाश प्रकाशमान सिंहको प्यानलबाट उम्मेदवार बनेका छन् ।

यस्तै देउवा प्यानलबाट डा. प्रकाशशरण महत, कोइराला प्यानलबाट डा. मिनेन्द्र रिजाल र विमलेन्द्र निधिको प्यानलबाट डा. राजाराम कार्कीले पनि उम्मेदवारी दिएका छन् । महत र रिजाल पनि कांग्रेसको विद्यार्थी संगठन नेबिसंघकै राजनीतिबाटै आएका हुन्, तर विश्वप्रकाश, गगन र प्रदीपहरुभन्दा डेढ दशक अगाडि नै । रिजाल २०३६ सालको तेस्रो महाधिवेशनबाट निर्वाचित बिमलेन्द्र निधि नेतृत्वको कार्यसमितिमा उपसभापति थिए भने महत २०४० सालको चौथो महाधिवेशनबाट निर्वाचित बलबहादुर केसी नेतृत्वको कार्यसमितिका महामन्त्री थिए ।

उनीहरु यो पटक कांग्रेसको महामन्त्रीमा प्रतिस्पर्धा छन् । उमेरमा तलमाथि भएपनि ६ मध्ये ५ उम्मेदवार (मिनेन्द्र, प्रकाशशरण, विश्वप्रकाश, गगन र प्रदीप) को प्रतिस्पर्धा महामन्त्री पदका लागि मात्र होइन, कांग्रेसमा भोलिको नेतृत्वका लागि पनि हो । ‘कांग्रेसले जसरी पद विभाजन गरेको छ, अधिकारको हिसाबले महामन्त्री शक्तिशाली छ,’ राजनीतिक विश्लेषक उद्धव प्याकरेल भन्छन्, ‘अहिलेको प्रतिस्पर्धालाई भोलिको नेतृत्वका आकांक्षीहरुको रुपमा हेर्न सकिन्छ ।’

विश्वप्रकाश र प्रदीपको हेरफेर

राजनीतिक विश्लेषक प्याकरेलका अनुसार दुई प्यानल मात्र बनेको थियो र दुबै समूहबाट एक/एक जना युवा उम्मेदवार बनेको भए दुबैजना महामन्त्रीमा निर्वाचित हुने सम्भावना बढी हुन्थ्यो । शुरुमा रामचन्द्र पौडेल नेतृत्वको समूहबाट गगन र देउवा समूहबाट विश्वप्रकाशलाई महामन्त्रीको उम्मेदवारका रुपमा हेरिएको थियो ।

तर उम्मेदवारी दर्तासम्म पुग्दा अवस्था फरक रह्यो । पौडेल समूहबाट प्रकाशमान सिंह अलग भए भने देउवा समूहमा कृष्णप्रसाद सिटौला समूहको प्रवेश भयो । देउवाले आफ्नो जित सुनिश्चित गर्न कृष्णप्रसाद सिटौला समूहको समर्थन खोजे, त्यसका लागि प्रदीप पौडेललाई महामन्त्रीको उम्मेदवार बनाउनुपर्ने भयो । प्रदीप आएपछि विश्वप्रकाशको नाम काटियो । ०७४ सालदेखि देउवा नेतृत्वको केन्द्रीय कार्यसमितिमा प्रवक्ता रहेका विश्वप्रकाश, अन्तिममा प्रकाशमानको प्यानलबाट महामन्त्री लड्ने निर्णयमा पुगे ।

देउवा समूहबाट महामन्त्रीको टिकट नपाएका शर्मालाई सभापतिका अर्का उम्मेदवार शेखर कोइरालाले उम्मेदवार बनाउन खोजेका थिए । तर उनले पनि टिममा मिलाउन सकेनन् । महामन्त्रीमा उम्मेदवारी घोषणा गरेका डा. मिनेन्द्र रिजाललाई उपसभापतिमा मनाउन नसक्दा विश्वप्रकाशले त्यहाँ पनि स्थान पाएनन् ।

विश्वप्रकाशसँग अर्का सभापतिका उम्मेदवार विमलेन्द्र निधिसँग जाने विकल्प पनि थियो । २४ भदौमा महामन्त्रीमा उम्मेदवारी दिने घोषणा गरेका उनी केही समय निधिसँग नजिक पनि भएका थिए । तर निधिभन्दा अर्का उम्मेदवार प्रकाशमानलाई रोजे, जसले महामन्त्रीको बलियो उम्मेदवार खोजिरहेका थिए ।

१ ३औं महाधिवेशनमै महामन्त्रीमा उम्मेदवारी दिएर सम्मानजनक मत पाएका गगन भने यो पटक पौडेल समूहबाट महामन्त्रीको उम्मेदवारमा निर्विकल्प जस्तै देखिएका थिए ।

गगन, विश्वप्रकाश र प्रदीपबाहेक प्रकाशशरण र मिनेन्द्र रिजाल पनि महामन्त्रीका बलिया उम्मेदवार हुन् ।

डा. महत, देउवा परिवारका विश्वास पात्र हुन् । उनी देउवा समूहकै बालकृष्ण खाँण, ज्ञानेन्द्रबहादुर कार्की, एनपी साउद लगायतका प्रभावशाली नेताहरुलाई रोकेर उम्मेदवार बनेका हुन् । उनी देउवा पत्नी आरजुकी विश्वास पात्र मानिन्छन् र, उनकै जोडबलमा महामन्त्रीको उम्मेदवार बनेका देउवा निकटका नेताहरु बताउँछन् ।

डा. रिजाल पछिल्लो समय पौडेल समूहमा समन्वयकारी भूमिकामा सक्रिय प्रभावशाली नेता हुन् । १२ औं महाधिवेशनमा देउवालाई छाडेर तत्कालीन संस्थापन समूहमा आएका उनले सुशील कोइरालाको नेतृत्वमा बसेर काम गरेका थिए । पछिल्लो समय पौडेल समूहमा पनि निवर्तमान महामन्त्री डा. शशांक कोइरालासँग निकट रहेका उनले संसदमा प्रभावकारी भूमिका निर्वाह गरेको कांग्रेसवृत्तमा चर्चा हुन्छ ।  प्रतिपक्षी दलका रुपमा संसदमा रिजाल र गगन थापा देखिएका थिए ।

महामन्त्री जित्न छैन सजिलो

कांग्रेस नेताहरुका अनुसार पार्टीमा सभापति पछिको शक्तिशाली र भोलिको नेतृत्वका रुपमा हेरिएको महामन्त्रीमा चुनाव जित्न कुनै पनि उम्मेदवारलाई सजिलो छैन । हरेक उम्मेदवारको जित, उनीहरुले आफ्नो प्यानलको भोट कति पाउँछन् मात्र होइन, अर्को प्यानलबाट कति तान्न सक्छन् भन्नेमा भर पर्छ ।

संस्थापन समूहमा महामन्त्रीका आकांक्षी धेरै थिए, ती नेताहरुले केन्द्रीय सदस्यमा मात्र चित्त बुझाउनु परेको छ । देउवा समूह नछाडेपनि उनीहरुले भारी मन बनाएका छन् । त्यसको प्रभाव महामन्त्रीका उम्मेदवारहरुमा पर्ने खतरा छ । पौडेल समूहमा पनि प्रकाशमान सिंहले अर्को समूह बनाएका छन्, उनले कति भोट काट्छन् भन्नेमा यो समूहका महामन्त्रीले पाउने भोट भर पर्छ । अर्को भनेको युवा महाधिवेशन प्रतिनिधिको भोट कति बाँडिन्छ भन्नेमा पनि नतिजा भर पर्ने देखिन्छ ।

सामान्यतः युवाहरु परिर्वतनको पक्षमा हुन्छन् भन्ने मानिन्छ । तर बेलाबेला त्यो पुष्टि गर्न आफू जस्ता राजनीतिक विश्लेषकहरुलाई हम्मेहम्मे परेको स्मरण गर्छन् प्याकुरेल । पछिल्लो समयमा संघीयता, गणतन्त्र, धर्म निरपेक्षता जस्ता परिर्वतनका मुद्दाको विरोध गर्नेमा युवाहरु नै देखेको भन्दै उनी भन्छन्, ‘हिजोकै परिदृश्य हेर्नुभयो भने देउवा बोल्दा हुटिङ गर्ने युवाहरु नै थिए ।’