कविहरु शाेकेसमा सजिने वस्तु हुन्छौं, न कि जीवित प्राणी !

कवि शेरचनले तानसेनमा दिएको मन्तव्य

कवि शिरोमणिलाई जुन रुपमा मैले चिताएको थिएँ, त्योभन्दा धेरै भव्य रुपमा उहाँलाई देखें । उहाँका लामो लामो सेता दाह्री देख्दा सम्झना आउँछ, म जन्मेको थलो टुकुचे, जसको अगाडि धौलागिरि र पछाडि नीलगिरि उभिएका थिए । कविलाई देख्दा धौलागिरि उभिएको हो वा नीलगिरि उभिएको शंका लाग्थ्यो । तर, उहाँ त कवि होइन, व्यक्ति होइन, त्योभन्दा बढी सिंगो हिमालय नै हुनुहुन्थ्यो ।

जसले युग हाँकेर कवि बने तिनका विषय प्रवचनका नक्कली र फोस्रा बकम्फुसे कुरा गर्न मलाई मन पर्दैन । तर, यो पनि कटुसत्य हो, जस्तो कि नेपाली समालोचकहरु गर्दछन् ।

त्यो युग जब यो सिंगो नेपाल एउटा जहानियाँ शासन अन्तर्गत शासित थियो । जुन समयमा एउटा पनि अपशब्द झुक्किएर निस्कियो भने डोरीमा झुण्डिएर मर्नुपर्थ्याे । त्यस्तो समयमा पनि अत्यन्त शिष्ट, अत्यन्त संयमित भाषामा साहित्य सिर्जनामा लाग्नुभयो ।

अरु नेपाली सरह दरबारमा पसेर चाकडी पनि गर्नुभयो तर त्यो थियो भौतिक पक्ष, बाँच्ने आधार । तर उहाँभित्र जुन कवि थियो, त्यो कविले अन्याय सहँदैनथ्यो । कविले सत्यको आधार लिंदैन र अन्यायको विरोध गर्दैन भने मेरो विचारमा त्यो कवि हुँदैन ।

कवि शिरोमणिबाट हामीले ‘बालक बबुरो… पिंजडाको सुँगा’ जस्तो सरल शैलीमा लेखिएको कविता पायौं । उहाँभित्रको कविले कहिल्यै हजुर र ख्यामित भनेन ।

अहिलेका युवा पिंढीका सशक्त कविहरुलाई नेपाली साहित्यमा पुनः जागरण ल्याउन सहयोग गरेकोमा प्रशंसा गर्न चाहन्छु । नेपाली कवितामा बीचमा आएको अनावश्यक आयातीत दुर्बोध्यता, जटिलता र अश्लीलता इत्यादिबाट दिक्क भएर अन्तर्वार्ताकारहरुले कविहरुकहाँ गएर (कविज्यू कविताको माने बुझिएन) सोध्दा कविताको पनि माने हुनुपर्छ र ? भन्ने जवाफ दिनुहुन्थ्यो ।

जब कविताको माने नै बुझिंदैन भने श्राेताका बीचमा जानु र पाठ गरिनुको केही अर्थ नै रहेन । यस्तो कारणले नेपाली साहित्यिक वातावरण झण्डै डेढ दशक मूर्छित अवस्थामा रह्यो । यो साहित्यिक वातावरणको मूर्छित अवस्थाको लक्ष्मणलाई जगाउन सञ्जीवनी बुटीको पहाड ल्याएर पुनः जागृत गराउने भूमिकाका निम्ति युवा कविहरुलाई धन्यवाद दिन चाहन्छु ।

कविताप्रति मेरा विचार के छन् भने कविता मात्र आक्रोशको पूँजी होइन । कविता त शाश्वत सत्यको र सुन्दर गुणहरुको मधुर संगीत पनि हो । तर, मेरो भनाइ यो होइन कि हामीले आफ्ना कटु जीवनको यथार्थलाई यसमा नउतारौं, यसका आक्रोशलाई नउतारौं ।

मेरो आग्रह त यो छ कि स्वर्गीय राजा महेन्द्रको सन्देश जस्तै आफ्ना ब्रह्मले देखेको यथार्थ र सत्यलाई कविताको माध्यमबाट अभिव्यक्ति गर्‍यौं भने राष्ट्रको लागि ठूलो उपलब्धि हुनेछ । तपाईं हामी कवि कलाकारहरु शाेकेसमा सजाएर राखिएका रंगीन वस्तुहरु जस्तै पर्यटकलाई देखाउने वस्तुहरु हुन्छौं न कि जीवित प्राणी ।

यहाँ एउटा प्रसंग जोड्छु । एक त भारत खेलकुदको मैदानमा खास गरेर फूटबलमा एशियामा राम्रा टीमहरुमध्ये मानिन्छ । अर्को कुरा भारतमा उपलब्ध १ नम्बर र २ नम्बरमध्ये पनि उत्कृष्ट खेलाडीहरु राष्ट्रिय परीक्षण शिविरमा गएका बेला नेपाली टीम गएर सञ्जय गान्धी ट्रफी जितेर ल्याउँदा देशभरि यस्तो हल्ला भयो, मानौं सुगौलीको सन्धि नै च्यातेर सिमाना नै फिर्ता ल्यायौं जस्तो ।

अर्कोतिर जापान जस्तो विकसित मुलुकलगायत जम्मै एशियाका महान, ठूला मुलुकहरु भारत, चीनजस्ता ठूला मुलुकहरु, बंगलादेश र पाकिस्तान जस्ता मुलुकहरुका मूर्धन्य चित्रकारहरुले भाग लिएको र बंगलादेशमा भएको प्रतियोगितात्मक चित्रकला प्रतियोगितामा नेपाल राजकीय प्रज्ञा प्रतिष्ठानले भाग लिन पठाएको कलाकार वत्स गोपाल वैद्यले ती जम्मै मूर्धन्य कलाकारहरुका बीचमा आफ्नो कृतिद्वारा सर्वप्रथम भई स्वर्ण पदक जितेर ल्याएको खबर गोरखापत्रको सानो कोलममा झोक्राएर बस्यो ।

अहिले वस्तुस्थिति यस्तो छ, सिमेन्टको बोरामा एक रुपैयाँ खेलकुदको नाममा उठाइन्छ । निःसन्देह राष्ट्रको शारीरिक स्वास्थ्यका लागि खेलकुद पनि अत्यन्त जरुरी चीज हो तर राष्ट्र त शरीरमा मात्र बाँच्दैन, राष्ट्र त बुद्धिको भरमा बाँच्छ, हृदय स्पन्दनको भरमा बाँच्छ ।

तपाईं हामीहरुका लागि सिमेन्टको बोरामा एक रुपैयाँ काट्न त कता कता तपाईं हाम्रै पुस्तकमा १ रुपैयाँ ट्याक्स कटाइदेला भन्ने लाग्छ ।