प्रधानमन्त्रीजी- गम्भीर हुनुस्, परिश्रम गर्नुस्

प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले असार १८ गते यातायात व्यवसायी सरदार प्रितम सिंहको पुस्तक विमोचन समारोहमा पुगेर विवादित बयान दिएपछि प्रमुख प्रतिपक्षी नेकपा एमालेले राजीनामा मागेर एक साता संसद चल्न दिएन । असार २५ मा प्रधानमन्त्री दाहालले ‘भावुक’ सम्बोधन गरेपछि बल्ल सदन सुचारू भयो ।

प्रितम सिंह आफूलाई प्रधानमन्त्री बनाउन दिल्लीसम्म पुगेको भन्ने दाहालको भनाइलाई प्रमुख प्रतिपक्षीले राजनीतिक हतियार बनायो । त्यही कारण संसदले केही कामै गर्न पाएन, विना कारण हप्ता दिन बन्धक बन्यो ।

यसको दोष कसले लिने ? जननिर्वाचित सर्वोच्च संस्थाको एक साता व्यर्थ गुजि्रएकोमा क्षतिपूर्ति कसले भर्ने ? प्रधानमन्त्रीको राजीनामा नआई संसद सुचारु नगर्ने भनेर निरन्तर संसद अवरुद्ध गरेको प्रमुख प्रतिपक्षले सम्बोधनबाटै समाधान निक्लने रहेछ भने एक हप्तासम्म किन अवरोध गरेको ?

यो प्रकरणमा प्रमुख प्रतिपक्षीसँगै सत्ताधारी अर्थात् प्रधानमन्त्री अझ बढी दोषी हुन् । किनकि देशको प्रमुख कार्यकारीको कार्यभार सम्हालिरहेको व्यक्ति नै ताल न बेतालको कार्यक्रममा गएर फन्टुस बयान नदिएको भए यो परिस्थिति नै आउँदैनथ्यो ।

बेतुकका कार्यक्रममा पुगेर दाहाल विवादमा आएको यो पहिलो पटक होइन । त्यही विवादित बयान दिएकै दिन पनि उनी थप दुई वटा कार्यक्रममा सहभागी थिए । त्यसको अघिल्लो दिन १७ असारमा पनि उनी तीन वटा कार्यक्रममा पुग्न भ्याएका थिए ।

सिंहदरबारमा बसेर कमाण्ड सम्हाल्नुपर्नेमा विमोचन, उद्घाटन, शिलान्यास, पार्टीका कार्यक्रम र भेटघाट लगायत औपचारिकतामै समय व्यतीत गर्ने दाहाल एक्ला प्रधानमन्त्री होइनन् । २०४६ यताका लगभग सबै प्रधानमन्त्रीको प्रवृत्ति यही हो । किनकि कसैलाई चित्त नदुखाउने र साखुल्ले पल्टेर नछुटाइकन निम्तो मान्न जाने हाम्रा प्रधानमन्त्रीहरूको परम्परा नै हो । दाहालले पनि त्यही बिंडो थामेका मात्रै हुन् ।

भनाइ एउटा, गराइ अर्कै

गत पुसमा तेस्रो पटक प्रधानमन्त्री भएपछि चितवन पुगेर दाहालले ‘भाषण कम, काम धेरै’ गर्ने वाचा गरेका थिए तर, उनी वचनमा अडिन सकेनन् । सायद उनले प्रधानमन्त्रीको मुख्य जिम्मेवारी ‘औपचारिक सभा समारोह हो, बाँकी काम तपसिलका हुन्’ भन्ने मात्रै बुझे ।

प्रधानमन्त्री जस्तो मान्छे अब पनि यति सस्तो भइराख्ने हो, जसले जहाँ बोलाए पनि पुग्ने ? जहाँसुकै गइदिने भएपछि निम्तो त जसले पनि दिने नै भयो । त्यसमाथि, सके राष्ट्रपति नै, नभए जति सकिन्छ उपल्लो तहको पदधारीलाई सभा-समारोहमा ल्याउन मरिहत्ते गर्ने हाम्रो संस्कारै भइसकेको छ ।

वचनको पक्का हुन्थे र चाहन्थे भने उनले यो संस्कार बदल्न उल्लेख्य भूमिका निर्वाह गर्न सक्थे । किनकि प्रधानमन्त्री कार्यालय र मन्त्रिपरिषद् सचिवालय मातहत उनीसँग एउटा भीमकाय प्रशासनिक संरचना छ, जहाँ विशिष्ट श्रेणीका सचिव मात्रै ६ जना छन् । तर यो यति निष्प्रभावी छ कि यहाँ ‘पोस्टिङ’ हुने जुनसुकै सचिवले पनि आफूलाई कारबाहीस्वरूप थन्क्याउन ल्याएको ठान्छ ।

त्यसैले थन्क्याउन ल्याइएका अधिकारीबाट प्रधानमन्त्री स्वयंले पनि परिणामको अपेक्षा गर्ने कुरा आउँदैन । यस्तोमा स्वाभाविक रूपमै उनको बढी निर्भरता परिवारका सदस्यहरू भएको निजी सचिवालयतिर हुने नै भयो । अनि, निजी सचिवालय हाबी हुनुको नतिजा बारम्बारका प्रितम सिंह प्रकरणहरूले देखाइरहेकै छन् ।

परिश्रम चाहियो परिश्रम !

प्रधानमन्त्री दाहाललाई थाहा होस्, सरकारी संयन्त्र सेवा प्रवाहमा असफल छन् । कर्मचारीतन्त्रको अधिकांश हिस्सा कामै गर्दैन । सरकारी निकाय वा संस्थामा कामका लागि जाने सेवाग्राहीले पाउने भुक्तमान भनिसाध्य छैन । लाग्छ, सरकार र कर्मचारी भनेकै नागरिकलाई पीडा दिन बनेका हुन्, बसेका हुन् ।

विकास निर्माणको काममा जति गर्दा पनि तीव्रता छैन । भ्रष्टाचार, अनियमितता, अस्तव्यस्तता र बेथितिले जनतामा यसरी असर गरेको छ कि मान्छे ‘पञ्चायतै ठीक’ सम्म भन्न थालेका छन् । प्रधानमन्त्री भइसकेको मान्छेले कम्तीमा यति त बुझेकै हुनुपर्छ, नभए बुझ्नुपर्छ ।

अहिले कम्तीमा दैनिक १२ घन्टा काममा खटिने प्रधानमन्त्री चाहिएको छ, न कि दिनभरि सभा-गोष्ठी आदि चहारेर बेलुका थकित मुद्रामा बालुवाटार पुग्ने प्रधानमन्त्री । आफ्नो काम, कर्तव्य र अधिकारप्रति प्रधानमन्त्री जिम्मेवार हुने र समय दिने हो भने मात्रै पनि धेरै सुधार आफैं हुन्थ्यो । अहिले प्रधानमन्त्री शोकमा हुनुहुन्छ, यतिबेला उहाँको शोकमा हामी पनि समवेदना प्रकट गर्दछौं ।

जब प्रधानमन्त्री दिनभर आफ्नो कार्यकक्षमा बसेर मन्त्री र मुख्य सचिवसँग काम गर्न थाल्छन्, तब मात्र राज्य संयन्त्र चलायमान हुन्छ । प्रधानमन्त्री सिंहदरबारमा दैनिक केही घन्टा काम गरेर बसिदिए मन्त्री, सचिव आदि काम नगरी बस्न सक्छन् ?

यति मात्र गर्दा पनि प्रधानमन्त्रीको खटाइले ल्याउने ‘चेन इफेक्ट’ सरकारी संयन्त्रको तल्लो तहसम्मै पुग्छ । हामीकहाँ यस्तो परम्परा बस्दै बसेन, न कसैले बसाउनै चाहृयो । अगुवा नै डुलेर हिंड्ने, सिंहदरबारै नआउने भएपछि अरूबाट राज्य सु-संचालनको अपेक्षा गरेर कहाँ हुन्छ ?

प्रधानमन्त्रीको दिनचर्या सर्सर्ती हेरौं न, त्यही देखिन्छ । जस्तोः बालुवाटारमा बिहानैदेखि अधिकांश निजी काम लिएर भेट्न चाहनेको लाम हुन्छ । यसमध्ये धेरै लाभका काम लिएर पुग्ने कार्यकर्ता, व्यापारी, कर्मचारी हुन्छन् ।

दिउँसो मन्त्रिपरिषद् वा कुनै बैठक, कार्यक्रम छ भने मात्र प्रधानमन्त्री सिंहदरबार पुग्छन् । अपवादबाहेक पार्टी नेता-कार्यकर्ता, गठबन्धनका नेता आदिसँग भेटघाट, बैठक बालुवाटारमै हुन्छ । मन्त्री, सचिव र अरू उच्च अधिकारी पनि फाइल बोकेरै बालुवाटार पुग्छन् र आदेश-निर्देश लिएर फर्किन्छन् ।

निवासबाटै औपचारिक, अनौपचारिक समारोहमा पुग्ने र र्फकने सामान्य परम्परा हो, यो सिलसिला बेलुकासम्मै चल्छ । अघिल्ला केही प्रधानमन्त्री त अझै मन्त्रिपरिषद्को बैठक समेत बालुवाटारमै गर्थे ।

यस्तो निष्फिक्री तालले मातहतका पदाधिकारी-अधिकारी र निकायको अनुगमन-नियमन कसरी होला ? राज्य संचालनको आधारभूत मूल्य र मान्यताका खिलाफको यो मनमौजी परम्परा अब पनि नतोड्ने ? दिनदिनै फत्फताएर या निर्देशन दिएर राज्य संचालन हुँदैन । अधिक भन्दा अधिक समय खटिनै पर्छ, परिश्रम गर्नैपर्छ ।

त्यसैले, प्रधानमन्त्रीजी-गम्भीर हुनुस्, परिश्रम गर्नुस् !