रक्सी पिएपछि किन खुट्टा लर्बराउँछ, आँखा रातो हुन्छ ? 

काठमाडौं । रक्सी पिउनुअघि र पिइसकेपछि एउटै मान्छे दुईखाले बन्छन् । रक्सी पिउनुअघि मान्छे अक्सर शान्त, सचेत र सुबानी हुन्छन् । रक्सी पिइसकेपछि मान्छे अलि रसिक बन्छन्, उत्तेजित पनि ।

रक्सीको मात्रा थपिंदै जाँदा मान्छेको बोली, हाउभाउ मात्र होइन अनुहारको रुपरंग पनि बदलिन थाल्छ । जब मान्छेलाई रक्सीको मात चढ्न थाल्छ, जिब्रोले राम्ररी काम गर्दैन । बोली लर्बराउन थाल्छ । खुट्टाले राम्ररी साथ दिंदैन । खुट्टा लर्खराउन थाल्छ । आँखा रातो हुन्छ, टाउको दुख्छ ।

त्यसपछि पनि उसले अरु रक्सीको डोज थप्न थाल्यो भने शरीर नै उसको नियन्त्रणबाहिर जान्छ । आफैंले बोलेको कुरा पत्तो पाउँदैनन् । आफूले गरेको कुरा थाहा पाउँदैनन् । रक्सी पिइसकेपछि मान्छे त्यस्तै हुँदैनन्, जस्तो सामान्य अवस्थामा हुन्छन् । तर भात, तरकारी, सागसब्जी, फलफूल, चिया, दही वा अरु कुनै पनि खानेकुरा खाएपछि तुरुन्तै मान्छेको शरीरमा यस्तो असर देखिंदैन । आखिर रक्सी पिएपछि किन यस्तो हुन्छ ?

नेदरल्याण्ड्सको उत्रेख्त विश्वविद्यालयका प्राध्यापक योरिस सी वेर्सटरले भनेका छन्, ‘धेरै रक्सी पिएपछि हाम्रो शरीर त्यससँग लड्न थाल्छ ताकि त्यसले शरीरमा धेरै खराबी नगरोस् । त्यसै कारण पनि मानिसहरू धेरै पिएपछि अलमलिएको जस्तो देखिन्छन् ।’

रक्सी खाएपछि एउटा तत्कालीन र अर्को दीर्घकालीन साइड इफेक्ट देखिने न्युरोलोजिस्ट सुनिलराम कोइराला बताउँछन् ।

उनी भन्छन्, ‘रक्सी यस्तो पदार्थ हो, जुन खाने बित्तिकै पेटमा पुगेसँगै रगतमा मिसिइहाल्छ । १० मिनेटदेखि एक-दुई घण्टासम्म यसको पूरै असर देखिन थाल्छ ।  हाम्रो दिमागमा स्नायु प्रणालीले सूचना दिइराख्नुपर्छ । त्यहाँ विभिन्न रसायन उत्पादन भइरहेका हुन्छन् । रक्सीले तिनीहरूलाई अवरुद्ध गरेर मस्तिष्कको सूचना प्रणालीलाई नै फरक पारिदिन्छ ।’

त्यसैले रक्सी खाएको मान्छेले सोच्न नसक्ने, निर्णय गर्न नसक्ने, बोली लर्बराउने, सम्झिन नसक्ने जस्ता समस्याहरू देखिन थाल्ने कोइराला बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘रक्सीले हाम्रो स्नायु प्रणालीलाई र मस्तिष्कलाई धेरै उत्तेजित बनाएर सोचविचार नै ठप्प जस्तै बनाइदिन्छ ।’

यसैगरी अर्का वरिष्ठ न्युरो सर्जन प्रा. डा. राजीव झा भन्छन्, ‘रक्सी रगतको माध्यमबाट शरीरको विभिन्न अंगमा पुग्ने गर्छ । सबैभन्दा बढी रगत लिने भनेको मस्तिष्कले हो । जसले गर्दा मानिसले खाएको रक्सी मस्तिष्कसम्म छिटो पुग्छ । अनि मस्तिष्कसँग सम्बन्धित समस्या देखा पर्न थाल्छ ।’

रक्सी पिउने मान्छेको तार्किक, सोच्ने क्षमता कमजोर हुन्छ । यसैले उनीहरू सही ढंगले काम-व्यवहार गर्न नसक्ने डा. झा बताउँछन् ।

रक्सीको मात्रा बढ्दै गएपछि त्यसको साइड इफेक्ट पनि बढेर जान्छ । मात्रा धेरै भयो भने बान्ता हुने, मान्छे अचेत हुने जस्ता साइड इफेक्ट समेत देखिन सक्ने न्युरोलोजिस्ट डा. कोइराला बताउँछन् ।

मस्तिष्कको पछाडिको भागले हात, खुट्टा, बोलीको चाललाई संयोजन गर्छ । कसरी हिंड्ने, कसरी बोल्ने भन्ने निर्देशित गर्छ । रक्सीले तिनलाई प्रभावित पारेर काम गर्न दिंदैन । जसले गर्दा रक्सी खाएको मान्छे लर्बडाउँदै हिंड्ने, खुट्टा टेक्न नसक्ने, बोली पनि लर्बराउने जस्ता साइड इफेक्ट देखिने उनी बताउँछन् ।

कोइराला भन्छन्, ‘रक्सीले मस्तिष्कको ‘फ्रन्टल लोब’को भागमा असर पार्छ र सोच्न नसक्ने बनाउँछ । कसैले त रक्सी पिएपछि जे पायो त्यही बोल्ने, गाली गर्ने वा नचाहिने कुरा गरेको देखिन्छ ।’

रक्सीको व्यक्तिपिच्छे फरक-फरक असर देखिन्छ । रक्सीको सेवनले मस्तिष्कमा न्युरोट्रान्समिटरहरूबीच सञ्चारको गति सुस्त हुन्छ । यसले मस्तिष्क र आँखामा सन्देशहरू प्राप्त गर्न ढिलाइ हुन सक्छ, यसले आँखाको मांसपेशीको समन्वयलाई कमजोर बनाउँछ । जसले गर्दा मदिराको अत्यधिक सेवनले आँखा सुख्खा हुने र रातो हुने जस्ता समस्या पनि देखिने कोइराला बताउँछन् ।