‘दशैं किताब पढ्नेभन्दा पारिवारिक जमघटलाई उत्सवमय बनाउने चाड हो’

‘दशैंमा पढ्नैपर्ने पुस्तकको सूची’, ‘दशैंमा हेर्नुहोस् यी फिल्म’, ‘दशैंमा घुम्नका लागि जानैपर्ने गन्तव्य’ । यस्तै–यस्तै व्यहोराको जानकारी सामाजिक सञ्जालतिर भेटिन्छन् ।

तर, दशैंको छोटो विदामा आफन्तसँग भेटघाट, भलाकुसारी गर्ने, मान्यजनकहाँ  जाने, मीठो मसिनो खान पर्व हो । खासमा यो पारिवारिक जमघटलाई उत्सवमय बनाउने पर्व हो । यतिबेला हामी उन्मुक्त रमाउनुपर्छ, खुसी साट्नुपर्छ र आपसी सद्भावलाई मिठासपूर्ण बनाउनुपर्छ ।

खासमा दशैं पुस्तक पढ्ने चाड होइन । न फिल्म हेरेर बिताउने नै । यस्तो अवसर त अरुबेला जति पनि पाइन्छ । तर, पारिवारिक जमघटको अनमोल अवसर त्यती सजिलै मिल्दैन । दशैं नै एकमात्र यस्तो पर्व हो, जसले परिवारका सबैलाई एकै ठाउँमा जमघट गराएर रमाइलो गराउँछ ।

अहिले हामी जागिरको सिलसिलामा, पढाईको सिलसिलामा, काम–व्यवहारको सिलसिलामा घर–परिवारबाट टाढा छौं । आफ्नै आमा र छोराबी, आफ्नै दाजु र भाईबीच, आफ्नै हजुरआमा र नातिनीबीच पनि भेटघाट भइरहेको हुँदैन । त्यो पनि महिनौंसम्म । यस्तो स्थितीमा हामी परिवारबाट क्रसम टाढिदै, एक्लिदै गएका हुन्छौं । अहिलेको मूल समस्या पनि यही छ ।

अहिले धेरैजसो कुनै न कुनै मानसिक समस्याले ग्रस्त छन् । मानसिक समस्याले शारीरलाई पनि रोगी बनाएको छ । यी सबैको एउटा जड हो, हाम्रो पारिवारिक एवं सामाजिक एक्लोपन पनि ।

समाज र परिवारबाट अलग हुँदै जाँदा हामी मानसिक रुपले बलियो हुनै सक्दैनौं । मान्छेको एक्लोपन र उदासिनता हटाउनका लागि पारिवारिक मिलन र सामाजिक सद्भाव एकदमै जरुरी हुन्छ । यसैको एउटा मेलो हो, दशैं ।

तनाव, एक्लोपन, उदासीको लागि दशैं राम्रो हिलिङ हो ।

आज मान्छे असामाजिक बन्दै गएको छ । परिवार र आफन्तबाट बिमुख हुँदै गएको छ । यसले मान्छेलाई भावनात्मक रुपमा कमजोर र सिथिल बनाउने जोखिम हुन्छ । त्यही जोखिम आउन नदिन चाडपर्वले काम गर्छ ।

चाडपर्व एक उत्साह

मान्छेले कुनबेला आत्महत्याबारे सोच्छ ? मान्छे कुनबेला उदास र निरास हुन्छ ? जब उसको जीवनमा आशा र उत्साह हुँदैन । मान्छेलाई सधै बँचाइराख्ने वा बाँच्नका लागि प्रेरित गरिरहने एउटै कुरा हो, उत्साह ।

चाडपर्वले मान्छेमा उत्साह ल्याउने काम गर्छ । दशैं आयो भनेर दिनगन्ती सुरु गरेपछि, मंगल धुन बज्न थालेपछि, आकासमा चङ्गा उड्न थालेपछि, किनमेल सुरु भएपछि, घर लिपपोत गर्न थालेपछि हामीमा एक किसिमको खुसी र उत्साह संचार हुन्छ ।

चाहे नेपालको दूरदराजमा बसेका मान्छे होस् वा विश्वको कुनैपनि भूगोलमा, दशैं भन्नसाथ सबैमा एक किसिमको उत्साह फैलिन्छ । हो, चाडपर्वले जगाउने भनेकै बाँच्नका लागि उत्साह हो ।

चाडपर्व  एक थेरापी

मानसिक स्वास्थ्यको लागि एउटा थेरापीको काम गर्छ, हाम्रो चाडपर्वले ।

दशैंमा अपनाइने जतिपनि विधि विधान छन्, त्यसले मान्छेलाई समाज वा परिवारमा घुलमिल हुन, आपसी सद्भाव बाढ्न, खुसी साट्नका लागि सहयोग गर्छ । यसले मान्छेको मनमा हुने अनेकौ हलचललाई शान्त तुल्याउँछ ।

अहिले हामी सबै व्यस्त र भागदौडको दैनिकीमा छौं । जिम्मेवारी, कामको तनाव, त्यसमाथि एकल परिवार । यस्तोमा एक्लोपन डरलाग्दो समस्या बनेको छ ।

यो एक्लोपनबाट मुक्त रहनका लागि पारिवारिक जमघट जरुरी छ । यसले परिवारमा मिलाप बढाउँछ भने सामाजिक अन्र्तघुलन गराउँछ ।

अहिलेको सबैको दैनिकसबैको व्यस्त र भागदौडले भरिएको छ । जिम्मेवारी, कामको तनाव त्यहीमाथि एकल परिवार हुने संख्या बढ्दो छ । यस्तोमा दशैँको जमघटले मान्छेमा प्रेम, सद्भाव, हार्दिकता जस्ता भाव पैदा गरिदिन्छ । यस्तो भावले मनोविकार पखाल्छ । मनलाई चंगा र खुसी बनाउँछ ।

चाडपर्व एक मनोरञ्जन

हामीलाई बाँच्नका लागि मनोरन्ज जरुरी हुन्छ । यो मान्छे मात्र होइन प्राणी जगतको आफ्नो मूल स्वभाव हो । कुनै न कुनै कुराबाट मनोरञ्जन लिने ।

कतिले भनिरहेका हुन्छन्, दशैंमा म फलानो किताब पढ्छु । कतिले भनिरहेका हुन्छन्, म फलानो फिल्म हेरेर सिध्याउँछु । हुनसक्छ, कतिपय मान्छे एक्लो होलान् । परिवारसँग भेटघाट गर्न अनुकुलता नहोला । उनीहरुले त्यो विदामा फुर्सदको समय कटाउन पुस्तक पढ्न सक्छन् । वा मोबाइल, टिभीमा फिल्म हेर्न सक्छन् ।

तर, कोही आफ्नो मूलघरमा गएका छन् । घरमा पारिवारिक जमघट चलिरहेको छ । त्यसबेला म पुस्तक पढेर बस्छु, फिल्म हेरेर बस्छु भन्छ भने उसमा परिवारसँग घुलमिल हुन कठिन भइरहेको हुनसक्छ भनेर बुझ्नुपर्छ ।

हुनसक्छ, कतिपयलाई भिडभाड मनपर्दैन । उनीहरु एक्लै बसेर पढ्न सक्छन् । कसैले परिवारसहित सिनेमा हलमा गएर फिल्म हेर्न सक्छन् । यी दुबै स्वभाविक अवस्था हुन् । यद्यपि पारिवारिक जमघट, सामाजिक मेलमिलापबाट अलग भएर कोही पुस्तकमा एकोेहोरिन्छन्, फिल्ममा एकोहोरिन्छन् भने त्यो समस्या हो ।

चाडपर्व अझ भनौं दशैं आफैमा एक पूर्ण प्याकेज हो, मनोरञ्जनको ।

चाडपर्व एक पाठ

दशैं विदासँगै धेरैजसो विद्यालयले बालबालिकालाई होमवर्कको भारी बोकाएर पठाएका छन् । विद्यालयलाई लाग्छ, होमवर्क दिएपछि उसको पढाईको लय टुट्दैन । चाडपर्वमा पनि पढेर, लेखेर बस्छ ।

यो कुरा आमाबुवालाई पनि ठीकै लाग्छ । बालबच्चा यत्तिकै खेल्ने वा बरालिने भन्दा पढेर वा लेखेर बसे हुन्थ्यो । यसका लागि विद्यालयले जतिधेरै होमवर्क दिन्छ, उत्तिनै बालबच्चा पढाईबाट विमुख हुँदैनन् ।

तर, दशैं आफैमा पाठ हो । यसको सांस्कृति, सामाजिक महत्व छ । यस्तो चाडपर्व जीवन पद्धती पनि हो ।

त्यसैले चाडपर्वमा बालबालिकालाई होमवर्कको भारी बोकाउनुभन्दा चाडपर्वमा उन्मुक्त रमाउन दिनुपर्छ । आफन्तसँग घुलमिल हुन, चिनजान गर्न दिनुपर्छ । मान्यजनसँग टिका थाप्ने, आर्शिवाद लिने, आपसी भेटघाट गर्ने जस्ता कुराले पनि बालबालिकालाई धेरै कुरा सिकाइरहेको हुन्छ ।

फेरी बालबालिका भन्नसाथ उनीहरुले जहिले पनि सिक्नुपर्छ भन्ने होइन । उन्मुक्त रमाउन पनि दिनुपर्छ । पढाईको ह्याङओभरबाट मुक्त भएर स्वच्छन्द रमाउन दिनुपर्छ ।

तर, देखासेखी नगरौं

चाडपर्व सबैका लागि उल्लासमय बन्छ भन्ने चाहिँ छैन । किनभने हामी बढी देखावटी बन्दैछौं र देखासेखीकै कारण हाम्रो व्यायभार पनि बढ्दैछ । यस्तो अवस्थामा चाडपर्व कतिका लागि बोझिलो बन्न सक्छ ।

पाहुनापात टार्नुपर्ने, खर्च जोहो गर्नुपर्ने, अन्नपात ल्याउनुपर्ने जस्ता कुराले पनि कतिपयमा तनाव थपेको हुनसक्छ । वास्तवमा यो एक सांस्कृतिक पर्व हो र यसलाई आफ्नो गच्छे अनुसार मनाउने हो । अरुलाई देखाउन होइन, आफैलाई रमाउन मनाउने हो ।