+

मोटोपन नियन्त्रण नगरे फ्याटी लिभरको जोखिम हुन्छ ? (भिडियो)

२०८१ साउन  २९ गते १७:१५ २०८१ साउन २९ गते १७:१५
मोटोपन नियन्त्रण नगरे फ्याटी लिभरको जोखिम हुन्छ ? (भिडियो)

फ्याटी लिभर भनेको कलेजोमा बोसो जम्नु हो । विभिन्न कारणले कलेजोमा बोसो थुप्रिएर यो समस्या  उत्पन्न हुन्छ । यसरी जम्ने बोसोले कलेजोको कार्यक्षमतामा अवरोध पुर्‍याउँछ । कलेजो बिग्रिने प्रमुख कारणमध्ये फ्याटी लिभर पनि एक हो । फ्याटी लिभरकै कारण कलेजो फेल हुने, कलेजोको क्यान्सरसम्मको जोखिम हुन्छ । विश्वमा कलेजो प्रत्यारोपण गर्नुपर्ने तेस्रो कारण फ्याटी लिभर हो ।

फ्याटी लिभरको विभिन्न चरण हुन्छ । पहिलो, दोस्रो, तेस्रो र चौथो । तेस्रो र चौथो चरणपछि फाइब्रोसिस र सिरोसिसको स्टेजमा पुग्यो भने त यसको कुनै उपचार हुँदैन । कलेजो प्रत्यारोपण नै गर्नुपर्ने हुन्छ ।

फ्याटी लिभरको कारण

जसको शरीरमा बोसोको मात्रा धेरै छ उसलाई यो समस्या देखा पर्छ । फ्याटी लिभर हुँदा शरीरमा बोसोको मात्रा ३३ प्रतिशतभन्दा बढी हुन्छ । शरीरमा हुने बोसो नराम्रो नै हो भन्ने होइन, २० देखि २५ प्रतिशत बोसो सामान्य हो । तर जब शरीरमा बोसो सामान्य भन्दा बढी भएर जम्मा हुन थाल्छ त्यो कलेजोमा पनि जम्मा हुन्छ ।

फ्याटी लिभरको अर्को कारण खराब खानपान हो । एउटै तेल प्रयोग गरेर धेरै दिनसम्म पकाएको खाना, प्रशोधित खाना, फास्टफुड लगायत खानेकुरा लामो समयसम्म खाएमा बोसो जम्ने र फ्याटी लिभरको समस्या देखिन्छ ।

शारीरिक व्यायामको कमीका साथै तनावपूर्ण जीवनले मोटोपन र यसकै कारण फ्याटी लिभरको समस्या देखा पर्छ । थाइराइडको कमी भएकाहरूमा मोटोपनका कारण फ्याटी लिभर देखिन्छ । मधुमेहको समस्या र मुटुको समस्या भएकाहरूमा पनि फ्याटी लिभरको जोखिम हुन्छ ।

लक्षण

सामान्यतया फ्याटी लिभरको देखिने गरी कुनै लक्षण हुँदैन । जुन बेला लक्षण देखा पर्छ त्यो बेला बिरामीको अवस्था खराब भइसकेको हुन्छ । पहिलो चरणमा खासै केही लक्षण देखा पर्दैन ।

दोस्रो चरणबाट दाहिने कोखामा भारीपन हुने, वाकवाकी लाग्ने हुनसक्छ । कसैकसैलाई नहुन पनि सक्छ । धेरैजसो केसमा लक्षण देखा पर्दैन, अल्ट्रासाउन्ड (भिडियो एक्स–रे) गर्दा मात्र फ्याटी लिभर देखिन्छ ।

तेस्रो र चौथो चरणमा पुगेपछि समस्या बढ्दै गएर ‘फाइब्रोसिस’ का कारण कलेजो कडा हुने अवस्थासम्म पुग्छ । यस्तो भएमा कलेजो पहिलेको अवस्थामा फर्किन सक्दैन । जसले गर्दा सिरोसिस, ‘कलेजो फेल’ र कलेजो क्यान्सर, मधुमेह, मिर्गौलाको समस्या, मुटुको समस्या, पक्षाघात समेत गराउन सक्छ ।

फ्याटी लिभर ठलो समस्या होइन भन्ने गलत धारणा

फ्याटी लिभर ठूलो समस्या होइन भन्ने गलत धारणा धेरैमा छ । फ्याटी लिभर पहिलो चरणमा छ भने त्यति आत्तिनु पर्दैन । खानपान र जीवनशैलीमा सुधार गरेर यो समस्या बढ्नबाट रोक्न सकिन्छ । दोस्रो चरणको छ भने अलि सचेत हुनुपर्छ । तेस्रो चरणमा पुग्यो भने त्यो जटिल अवस्था हो र चौथो चरणमा पुग्दा फाइब्रोसिस हुन्छ र जुन अब निको हुँदैन, कलेजो प्रत्यारोपण नै गर्नुपर्छ ।

फ्याटी लिभरलाई हेलचेक्र्याइँ गरियो भने ठूलो जटिलता निम्तिन सक्छ । यसले रक्सी नखाएकामा रक्सी खाए बराबरको कलेजो बिगार्न सक्ने क्षमता राख्ने समस्या हो ।

उपचार

फ्याटी लिभरको समस्यालाई बढ्न नदिने एक मात्र उपाय वजन घटाउनु हो । जसका लागि खानपान र जीवनशैली परिवर्तन गर्नुपर्छ ।

कोही पातलो छ तैपनि उसलाई फ्याटी लिभर देखा परेको छ भने वंशाणुगत कारण हुनसक्छ । यस्तोमा बिरामीलाई मधुमेहको समस्या छैन भने केही महिना भिटामिन ई दिएर फाइब्रोसिसको समस्याबाट बचाउन सकिन्छ ।

फ्याटी लिभरमा लाइपोसक्सन सर्जरी उपयोगी हुन्छ ?

लाइपोसक्सन सर्जरी मार्फत शरीरको केही भागबाट बोसो निकालेपछि शरीर तन्दुरुस्त हुन्छ । शरीरलाई २० प्रतिशत भन्दा कम बोसो चाहिन्छ, धेरै हुँदा मात्र समस्या हुने हो । यस्तोमा शरीरबाट बोसो निकाल्दा शरीरलाई चाहिने बोसो कलेजोमा जम्मा भएको बोसोबाट परिचालित हुने भएकाले कलेजोको बोसो कम हुन्छ ।

मोटोप घट्नु फ्याटी लिभरको जोखिम कम हुनु हो

सामाजिक सञ्जालमा विभिन्न प्रकारका विज्ञापन देखिन्छन्, चिया, कफी, सप्लिमेन्टको सेवनबाट सात दिनमा तौल नियन्त्रण भनेर । साथै केही व्यक्तिले गुनासो गरिरहेका हुन्छन् धेरै व्यायाम गर्छु तैपनि मेरो तौल कम भएको छैन भनेर ।

१५ देखि २० वर्षका किशोरहरु मोटो हुँदैनन् किनकि उनीहरूको मेटाबोलिजम राम्रो हुने भएकाले खाना पचाउन सक्ने क्षमता राम्रो हुन्छ । त्यस उमेरपछि गलत खानपानका कारण तौल बढ्न थाल्छ । यस्तोमा खानपान सुधार गरेर तौल नियन्त्रण गर्न सकिन्छ ।

मोटोपन घटाउने हो भने खानपानमा परिवर्तन ल्याउन जरुरी छ । सबैभन्दा बुझ्नुपर्ने कुरा भनेको हिजो धेरै खाना खाएर आज तौल बढेको होइन । त्यसरी नै तौल पनि आजको भोलि घट्दैन । यस्तोमा चिया, कफी खाएर ५ देखि ७ दिनमा तौल घट्दैन, तौल घट्न पनि निश्चित समय लाग्छ । कम्तीमा तीनदेखि ६ महिना लाग्छ, ३-४ केजी तौल घट्न ।

खाना खाएन भने तौल घट्छ भनेर कतिपयले त खाना नै खान छोड्छन् । कतिपयले कार्बोहाइड्रेट खान छोड्छन्, त्यो गलत हो । तौल नियन्त्रण गर्न एउटा वयस्क पुरुषले १८ सयदेखि २ हजार किलोक्यालोरी खाना खानुपर्छ । महिलाले १६ सयदेखि १८ सय किलोक्यालोरी खानुपर्छ ।

खानपानमा ध्यान दिनुका साथै व्यायाम गर्नुपर्छ, जसले क्यालोरी बर्न (खर्च) हुन्छ र तौल नियन्त्रण हुन्छ । तौल नियन्त्रण गर्न सम्पूर्ण शरीरको व्यायाम गर्नुपर्छ । दैनिक एक घण्टा हिंड्ने, उठबस गर्ने, पुलअप, पुसअप गर्ने जस्ता सामान्य व्यायाम गरेर तौल नियन्त्रण गर्नुपर्छ ।

तौल नियन्त्रण गर्न कतिपयले किटो डाइट, लोकार्ब डाइट गर्छन् । यस्तो डाइटले छिटो तौल त नियन्त्रण हुन्छ । तर शरीरलाई आवश्यक पर्ने कार्बोहाइड्रेट पुग्दैन । हाम्रो शरीरलाई चाहिने विभिन्न पोषक तत्वमध्ये कार्बोहाइड्रेट पनि हो, त्यसैले यसो गर्नु त्यति राम्रो होइन ।

कार्बोहाइड्रेट खाएर होइन, बढी खाएर समस्या भएको हो । त्यसैले खाँदै नखाने होइन,  निश्चित मात्रामा खाने हो । खाँदै खाएन भने झनै समस्या निम्तिन सक्छ । किनकि दिमागले लिने खाना भएको कार्बोहाइड्रेट हो । कार्बोहाइड्रेट कम भयो भने दिमागले राम्ररी काम गर्दैन, डिप्रेसन जस्ता समस्या निम्तिन सक्छ । त्यसैले सन्तुलित खाना खानुपर्छ ।

खानामा ५० प्रतिशत कार्बोहाइड्रेट, २० देखि ३० प्रतिशत प्रोटिन र २० देखि ३० प्रतिशत बोसो हुनुपर्छ । बोसोमा पनि राम्रो बोसोको सेवन गर्नुपर्छ  । जसमा माछा, मासु, अण्डा, ड्राइफुट जस्ता खानेकुरा सेवन गर्नुपर्छ ।

सन्तुलन मिलाएर खाने हो भने विश्वभरिको राम्रो खानामा नेपाली खाना पर्छ । किनकि हामी भात खान्छौं, जसमा कार्बोहाइड्रेट हुन्छ, दालमा प्रोटिन, तरकारी र अचारमा लवण र भिटामिन, घिउ, तेलमा बोसो हुन्छ ।

धेरै व्यक्ति भात एक थाल खाने, दाल कम र तरकारी त झन् एकदमै कम खान्छन् । दैनिक रुपमा व्यायाम गर्दैनन्, जसले गर्दा खाएको खाना बोसोको रुपमा जम्मा हुन्छ र मोटोपन बढ्छ ।

तौल नियन्त्रण गर्ने व्यक्तिले चारदेखि पाँच गाँस भात, दाल एक कचौरा र तरकारी एक थाल खान सक्छन् । यसले पेट पनि भरिन्छ र तौल पनि नियन्त्रण हुन्छ र फ्याटी लिभरको जोखिम कम हुन्छ ।

मोटोप घटाउन ध्यान दिनुपर्ने कुरा

धैर्यता : मोटोपन घटाउन धैर्यता चाहिन्छ । किनकि आजको भोलि वा सात दिनमा तौल घट्दैन, निरन्तर प्रयास गर्नुपर्छ ।

नियमितता र अनुशासन : तौल नियन्त्रण गर्न नियमितता र अनुशासन चाहिन्छ । जुन कुरा नखानुपर्ने कुरा आज खान्छु भनेर खाइयो भने एकबाट दुई र तीन चार हुँदै बढ्छ, त्यसैले खानामा अनुशासित हुनैपर्छ ।

सन्तुलित खाना र  व्यायाम : यो खाना बार्छु , त्यो खाना बार्छु भन्दा पनि सबै खाना खान्छु तर सन्तुलित रुपमा खान्छु भनेर प्रण गर्नुपर्छ । दुई हजार क्यालोरी खान्छु भनेपछि दुई हजार मात्र नै खानुपर्छ । साथै त्यो क्यालोरी बर्न गर्न नियमित व्यायाम गर्नुपर्छ ।

तनावमुक्त : तौल नियन्त्रण हुन तनावमुक्त पनि हुनुपर्छ । तनाव बढी हुँदा शरीरमा कर्टिसोल हर्मोन बढ्छ । यो हर्मोन बढेपछि तौल घट्दैन । त्यसैले तौल नियन्त्रण गर्न तनावमुक्त हुनुपर्छ ।

केही व्यक्ति तौल नियन्त्रण भनेपछि फेरि पुरानै खानपान र पुरानै जीवनशैलीमा फर्किने गर्छन् । त्यस्तो गर्न हुँदैन सुधारिएको खानपानलाई निरन्तरता दिने धुम्रपान, मद्यपान नगर्ने, गुलियो पेय पदार्थ नखाने र बाहिरको प्रशोधित खाना कम गरियो भने तौल नियन्त्रण हुन्छ र विभिन्न स्वास्थ्य समस्याबाट बच्न सकिन्छ ।

फ्याटी लिभर मोटोपन
लेखक
डा. अवशेष भण्डारी
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
Khusi chhu

खुसी

Dukhi chhu

दुःखी

Achammit chhu

अचम्मित

Utsahit Chhu

उत्साहित

Akroshit Chhu

आक्रोशित

प्रतिक्रिया

भर्खरै पुराना लोकप्रिय

फिचर

बढ्दो उमेरसँगै खानपानमा परिवर्तन गर्नु किन जरुरी छ ?

बढ्दो उमेरसँगै खानपानमा परिवर्तन गर्नु किन जरुरी छ ?

क्यान्सरका कारण पनि देखिन सक्छ मुटुमा समस्या

क्यान्सरका कारण पनि देखिन सक्छ मुटुमा समस्या

हड्डी खिइने समस्या ‘ओस्टियोआर्थराइटिस’बारे भ्रम र सत्य  

हड्डी खिइने समस्या ‘ओस्टियोआर्थराइटिस’बारे भ्रम र सत्य  

बाल क्यान्सरको लक्षणलाई बेवास्ता नगरौं (भिडियो)

बाल क्यान्सरको लक्षणलाई बेवास्ता नगरौं (भिडियो)

गुणस्तरीय खाद्यवस्तु उत्पादन गर्न उद्योगले ध्यान दिनुपर्ने १४ कुरा  

गुणस्तरीय खाद्यवस्तु उत्पादन गर्न उद्योगले ध्यान दिनुपर्ने १४ कुरा  

आत्महत्याको सोच आउनै नदिन के गर्ने ?

आत्महत्याको सोच आउनै नदिन के गर्ने ?