सहकारी महासंघका पदाधिकारी नै कानुनविपरीत दोहोरो–तेहरो भूमिकामा

१५ भदौ, काठमाडौं। देशभरिका सहकारी संस्थाहरुको छाता संगठन राष्ट्रिय सहकारी महासंघले सहकारी क्षेत्रलाई दिशानिर्देश गर्नुपर्नेमा आफैँले कानुनी र नैतिक रुपमा बेथितिलाई संस्थागत गरेको पाइएको छ।

सहकारी ऐनले कुनै एक सहकारी संस्थाको सञ्चालक वा पदाधिकारी अर्को संस्थामा सोही पदमा रहन नपाउने व्यवस्था गरेको छ । तर, राष्ट्रिय सहकारी बैंक तथा बचत तथा ऋण सहकारी केन्द्रीय संघ (नेफ्स्कुन) मात्रै होइन, राष्ट्रिय सहकारी महासंघकै अधिकांश पदाधिकारी दोहोरो–तेहरो भूमिकामा रहेको पाइएको हो ।

सहकारी ऐन २०७४ अनुसार सहकारी संघ–संस्थामा एक व्यक्ति एकै पटक दोहोरो पदमा रहन सक्दैन । सहकारी ऐन, २०७४ को दफा ४१ को उपदफा ५ अनुसार कुनै व्यक्ति एकै समयमा एक मात्र सहकारी संस्थाको सञ्चालक हुन सक्ने व्यवस्था छ । त्यसैगरी सोही ऐनको दफा ४४ को ‘ग’ ले पनि अर्को सहकारी संस्थाको सञ्चालक रहेको अवस्थामा आफ्नो पदमा बहाल रहन नपाउने व्यवस्था छ ।

तर, महासंघमा वष्ठि उपाध्यक्षदेखि कार्यकारी सदस्यसम्म १४ जना सहकारी नेता दोहोरो तथा तेहोरो पदमा छन् ।

सहकारी क्षेत्रका नेताहरुले नै कानुनविपरीत काम गर्नु भनेको सहकारी क्षेत्रका लागि सकारात्मक नभएको एक सहकारीकर्मीले बताए। ‘सहकारी क्षेत्रको समस्याको जड भनेकै यिनै नेताहरु हुन्,’ उनले भने, ‘नेताहरुले नै सहकारी ऐनविपरीत काम गरेर खुलम खुल्ला राज्यलाई चुनौती दिन्छन् भने सहकारी क्षेत्रमा समान्य मानिसले के सिक्छन् ?’

सहकारी क्षेत्रमा कानुन रहे पनि र नियामक निकाय तोकिए पनि प्रभावकारी कार्यन्वयन नहुँदा आम बचतकर्ताले दुख पाउनु परेको उनको भनाइ छ । यस सन्दर्भमा सहकारी विभागले पनि आवश्यक कारबाही गर्नु पर्ने उनको सुझाव छ ।

महासंघमा दोहोरो पदमा रहेका पदाधिकारीको संख्या कम्तीमा १४ छ । संस्थाकी अध्यक्ष ओमदेवी मल्ल दोहोरो भूमिकामा छैनन् । तर, वरिष्ठ उपाध्यक्षमा रहेका रमेशप्रसाद पोखरेल, उपाध्यक्ष खेमबहादुर पाठकलगायत त दोहोरो मात्रै होइन, तेहोरो भूमिकामा रहेको देखिएको छ ।

वरिष्ठ उपाध्यक्ष पोखरेल स्टार बहुउद्देश्यीय सहकारी संस्थाका अध्यक्ष हुन् । त्यति मात्रै होइन, उनी राष्ट्रिय सहकारी बैंकमा निवर्तमान अध्यक्षको पदमा बहाल छन् । उनीपछि दुईवटा अध्यक्ष बैंकमा आईसकेको भए पनि सुविधा लिनका लागि पोखरेल बैंकको निवर्तमान अध्यक्षमा पनि कानूनविपरीत नै बसिरहेका छन् ।

त्यसैगरी, महासंघका उपाध्यक्ष पाठक पनि तेहोरो भूमिकामा छन् । उनी केन्द्रीय कृषि सहकारी संघको अध्यक्ष हुन् । उनी साना किसान विकास लघुवित्त वित्तीय संस्थाका समेत अध्यक्ष हुन् ।

महासंघकी महिला उपाध्यक्ष इन्दिरा पन्त पनि रोयल बहुउद्देश्यीय सहकारी संस्थाकी बहालवाला उपाध्यक्ष हुन् ।

महासंघका कार्यकारिणी सदस्यमा रहेका टेकप्रसाद चौलागाईं केन्द्रीय उपभोक्ता सहकारी संघका अध्यक्षमा पनि छन् । महासंघकी अर्की सदस्य हुमाकुमारी जिसी बाग्लुङ जिल्ला सहकारी संघको अध्यक्षको जिम्मेवारीमा छन् ।

त्यसैगरी माधवप्रसाद जोशी सुदुर पश्चिम प्रदेश बचत तथा ऋण सहकारी संघको अध्यक्ष पनि हुन् । जोशी त अझ नेपाल सरकारका निजामती कर्मचारीसमेत हन् । नायव सुब्बा तहमा कार्यरत जोशी अध्यागमन कार्यालय मोहनाका कार्यालय प्रमुख हुन् ।

महासंघ सदस्य टिका न्यौपाने साना किसान कृषि सहकारी संस्था, देवदत्त रुपन्देहीकी अध्यक्ष गरी दुवै पदमा बहाल रहेको महासंघ स्रोतले जानकारी दियो । त्यसो त प्रेमप्रसाद सुवेदी पनि जिल्ला सहकारी संघ बाँकेका अध्यक्ष हुन् भने उनी लुम्बिनी प्रदेश सहकारी संघका अध्यक्ष हुन् । महासंघमा सञ्चालक समेत गरी उनी तेहोरो भूमिकामा छन् ।

साथै महासंघकी कार्यकारिणी सदस्या एकता शाह लम्बिनी प्रदेश सहकारी संघकी उपाध्यक्ष छन् । दोहोरो पदमा रहने महासंघ सदस्य कमला कुमारी सुवेदी साना किसान सहकारी संघ कास्कीकी अध्यक्ष हुन् भने योगमाया सुवेदी सुनसरी बचत तथा ऋण सहकारी संघकी अध्यक्ष हुन्।

महासंघकी अर्की सदस्य सारदा दाहाल एकै समयमा तीन संस्थामा छन् । दाहाल महिला बचत तथा ऋण सहकारी संस्था महोत्तरी र कृषि सहकारी संघ महोत्तरीकी अध्यक्ष हुन् ।

महासंघको लेखा सुपरीवेक्षण समितिका संयोजक भीमप्रसाद तुलाचन जिल्ला सहकारी संघ रुपन्देहीका अध्यक्ष हुन् । साथै, लेखा समिति सदस्य अमरनाथ न्यौपाने जिल्ला सहकारी संघ आछामका अध्यक्ष हुन्।

सहकारी क्षेत्रमा दोहोरो पदको विषयमा उठेको प्रश्नलाई लिएर सम्बन्धी संघ संस्थासँग स्पष्टीकरण माग गरिएको सहकारी विभागका रजिष्ट्रार उमेश ढुङ्गानाले बताए ।

ढुङ्गानाले महासंघको सन्दर्भमा कानुन परिपालनामा सहजीकरण गर्ने भन्दै पत्राचार गरेको हो । महासङ्घले नै अपनत्व लिएर यसलाई कार्यान्वयन गर्न सकिएको खण्डमा महासंघ आफैँ सच्चिने उनको भनाइ छ।