मुलामा के हुन्छ, जसले पाचनमा सहयोग गर्छ ?

मुला जमिनमुनि फल्ने तरकारी हो । यसको बोक्रा रातो, सेतो, कालो, बैजनी र गुलाबी हुनसक्छ । यसको स्वाद खल्यो, गुलियो, पिरो र कहिलेकाही केही तितो पनि हुन्छ । जे होस्, यो खाए पछि ताजगीको अनुभूति पक्कै हुन्छ ।

यो स्वाद जरामा पाइने एन्जाइमहरूबाट आउँछ । यसलाई पकाउँदा यसको तिख्खर स्वाद हल्का हुन्छ । एन्जाइम भन्नाले जैविक पदार्थ हो । जो शरीरका लागि
फाइदाजनक हुन्छ ।

मुला विशेषगरी दक्षिणपूर्व र मध्य एसियामा पाइन्छ । मुलालाई प्राचीन ग्रीक र रोमनहरूले पनि औषधिको रूपमा प्रयोग गर्थे । हजारौं वर्षअघि, मानिसले जंगली मुला उमार्न थाले र मानिसको विकासक्रमसँगै मान्छले मुला खेती गर्न थाले ।

मुलाका प्रकार

मुलाका धेरै प्रकारहरू छन् ।

रातो मुला

रातो मुला गोलाकार हुन्छन् । बाहिर रातो बोक्रा र भित्र सेतो हुन्छ । रातो मुला मिठो, थोरै पिरो र तिखो स्वादको हुन्छ । यी मुलाको उब्जनी एसियाली प्राय मुलुकमा हुन्छन् । तर, जापान चीनमा धेरै पाइन्छन् । एसियाली खानासँगै सलादमा राखिन्छ । यिनलाई जापानी मुला, चाइनिज टर्निप र मुल्लांगी पनि भनिन्छ । यी गोलाकार वा सिलिन्डर आकारका हुन्छन् ।

अधिकांशमा भित्र सेतो हुन्छ, यद्यपि केहीमा हरियो हुन्छ ।

वाटरमेलन

यो मुला बाहिरबाट सेतो वा फिक्का हरियो देखिन्छ, तर भित्रबाट गुलाबी–रातो खर्बुजाको जस्तो रङ हुन्छ, त्यसैले यसलाई ‘वाटरमेलन र्‍याडिस’ भनिएको हो । सामान्य मुलाभन्दा यसको स्वाद थोरै मिठो र हल्का पिरो हुन्छ । यसमा भिटामिन सी, फाइबर, एन्टिअक्सिडेन्ट र पानी धेरै मात्रामा हुन्छ, जसले शरीरलाई ताजा राख्छ र रोग प्रतिरोधात्मक शक्ति बढाउँछ ।

कालो मुला

यी ठूला र डल्लो आकारका हुन्छन् । यिनमा खस्रो, कालो बाहिरी बोक्रा हुन्छ भने भित्र सेतो हुन्छ । कालो मुलामा मसिनो माटो जस्तो स्वाद हुन्छ जुन अधिकांश अन्य मुलाभन्दा पिरो हुन्छ ।

अन्य मुलाका प्रकारहरू

पिंक लेडी स्लिपर्स

यो लाम्चो हुन्छ, यसको गुलाबी बोक्रा हुन्छ । प्राय रेस्टुरेन्टहरूमा सलादको रूपमा यो प्रयोग हुन्छ ।

इस्टरएग मुला

यो रातो, गुलाबी, बैजनी र सेतो जस्ता धेरै रंगहरूमा उम्रिन्छन् । यिनको स्वाद रातो मुलाको जस्तै हुन्छ ।

साकुराजिमा डाइकन

यो विश्वको सबैभन्दा ठूलो मुला हो । यो मूल रूपमा उमारिएको स्थानको नामबाट नामाकरण गरिएको हो, जापानको साकुराजिमा ज्वालामुखी नजिकको क्षेत्रमा पाइन्छ । ज्वालामुखीको खरानीबाट आएको खनिजहरूले माटोलाई उर्वर बनाउँछ, जसले गर्दा यी ठूला मुलाहरू उमार्न मद्दत गर्छ ।

मुलामा पोषण

मुलामा उच्च मात्रामा फाइबर, मायोसिनेज जस्ता इञ्जाइम हुन्छ । कार्बोहाइड्रेट धेरै कम हुन्छन् । त्यसबाहेक, क्याल्सियम, भिटामिन सी, राइबोफ्लाभिन, नियासिन, थायामिन, भिटामिन बी६, फोलेट, पोटासियम र आयरन पनि पाइन्छ । मुलामा क्याटेचिन, पाइरोग्यालोल, भ्यानिलिक एसिड र अन्य फेनोलिक कम्पाउन्डहरू जस्ता एन्टिअक्सिडेन्टहरू हुन्छन् ।

मुलाको फाइदा

मुला पाचनका लागि रामवाण नै हो । किनकि, यसमा उच्च मात्रामा फाइबर र मायोसिनेज जस्ता इञ्जाइमहरू हुन्छन् । यी तत्वले पाचन रसलाई सक्रिय बनाउँछन्, जसले खाना छिटो पचाउँछ । उच्च मात्रामा पाइने फाइबरले आन्द्रा सफा गर्छ । आन्द्राको गतिविधि बढाएर कब्जियत हटाउँछ र पाचन रस सक्रिय बनाउँछ । यसले पित्त र ग्यास्ट्रिक जुस बढाएर भोक जगाउने र खाएको खाना छिटो पचाउँछ ।

नियमित सेवनले पेट पोल्ने, अपच र आन्द्रा सुन्निएको भए कम हुन्छ । मायोसिनेज इञ्जाइमले भने क्यान्सर रोक्न र शरीरमा रहेको विषाक्त पदार्थ हटाएर शुद्धिकरणका लागि सहयोग गर्छ ।

यसमा कार्बोहाइड्रेट धेरै कम हुन्छन् । कम क्यालोरी र कम ग्लाइसेमिक इन्डेक्स हुन्छ, जुन खानाले तपाईंको रगतको चिनी कति छिटो बढाउँछ भन्ने मापन हो । र तिनमा धेरै भिटामिन र खनिजहरू प्रशस्त हुन्छन् ।

मुलामा क्याटेचिन, पाइरोग्यालोल, भ्यानिलिक एसिड र अन्य फेनोलिक कम्पाउन्डहरू जस्ता एन्टिअक्सिडेन्टहरू हुन्छन् । यी एन्टिअक्सिडेन्टहरू शरीरमा फ्री र्‍याडिकलहरूसँग लड्ने अणुहरू हुन् ।

फ्री र्‍याडिकल कम्पाउन्डहरू धेरै रोगहरू, जस्तै क्यान्सरसँग जोडिएका छन् । यसमा हुने भिटामिनले तपाईंको कोशिकाहरूलाई क्षतिबाट जोगाउँछ ।

मधुमेहको जोखिम कम

मुलाहरूमा ग्लुकोसिनोलेट र आइसोथियोसाइनेट जस्ता रासायनिक कम्पाउन्डहरू हुन्छन् जसले तपाईंको रगतको चिनीस्तर व्यवस्थापन गर्न मद्दत गर्छ । यसमा कोएन्जाइम क्यू१० पनि हुन्छ, जुन एन्टिअक्सिडेन्ट हो, जसले जनावरहरूमा मधुमेह रोक्न मद्दत गरेको मद्दत गर्‍यो । यी नतिजाहरू मानिसहरूमा पुष्टि गर्न थप अनुसन्धान आवश्यक छ।

क्यान्सरविरुद्ध लड्ने गुण

धेरै अध्ययनहरूले मुलाका पातमा एन्टिअक्सिडेन्ट गुणहरू हुन्छन भन्ने पुष्टि गरेको छ । नेशनल लाइब्रेरी अफ मेडिशिनमा प्रकाशित अध्ययन अनुसार यएन्टिअक्सिडेन्टहरूले कलेजो, कोलोन, स्तन, पाठेघर, प्रोस्टेट र फोक्सो क्यान्सरहरूबाट जोगाउन मद्दत गर्ने देखिन्छ ।

अर्को अध्ययनले मुलाको पातको अर्कले निश्चित प्रकारको स्तन क्यान्सर कोशिकाको वृद्धि रोकेको देखायो । तर, अझै यसमा अनुसन्धान आवश्यक छ । कलेजो कार्य राम्रो हुन्छ

यी तरकारीमा इन्डोल–३–कार्बिनोल र ४–मेथाइलथियो–३–ब्युटेनिल–आइसोथियोसाइनेट जस्ता विशेष कम्पाउन्डहरू हुन्छन्, जसले कलेजोलाई हानिकारक विषाक्त पदार्थहरू हटाउन मद्दत गर्ने एन्जाइमहरू ट्रिगर गर्छ भन्ने विचार गरिन्छ ।

हृदय रोगको जोखिम कम

भिटामिन सी र क्याल्सियम र पोटासियम जस्ता खनिजहरू जस्ता पोषक तत्वहरूले रक्तचाप नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्छन्, जसले हृदय रोगको जोखिम कम गर्छ । ठूलो साकुराजिमा डाइकन मूली ट्राइगोनेलिनमा अत्यधिक उच्च हुन्छ, जसले एक सानो अध्ययन अनुसार स्वस्थ मानिसहरूमा रक्तनलीको कार्य सुधार्छ । मुलाहरू प्राकृतिक नाइट्रेटहरूको राम्रो स्रोत पनि हुन्, जसले तपाईंको रक्त प्रवाह सुधार्न मद्दत गर्न सक्छ ।

पाचनमा सहज

एक अध्ययन अनुसार मुलाका पातहरू आन्द्रा स्वास्थ्य र मोटोपन कम गर्न राम्रो हुन सक्छन् । पातहरूमा जराभन्दा बढी फाइबर हुन्छ र फाइबर कब्जियत रोक्न राम्रो हुन्छ।
२००८ को एक अध्ययनमा मुसाहरूसँग ताजा मुलाको जुसले पेटको अल्सर बन्न रोक्न मद्दत गरेको पाइयो । अर्को अध्ययनले उच्च–कोलेस्ट्रोल आहार खुवाइएका मुसाहरूलाई मुला अर्क दिँदा कोलेस्ट्रोल स्तर कम भएको पाइयो ।

एन्टिफंगल गुणहरू

यो तरकारीमा प्राकृतिक एन्टिफंगल गुणहरू हुन्छन्, अर्थात् यो संक्रमण निम्त्याउने फङ्गसहरूको वृद्धि रोक्न सक्छ । यो किनभने यसमा एन्टिफंगल प्रोटिन हुन्छ ।

मुलाको पातको फाइदा

मानिसहरूले मुलाको पातहरू फालिदिन्छन् । तर अन्य देशहरूमा, जस्तै भारत र नेपालमा पातहरू धेरै डिशहरूमा प्रयोग गरिन्छ । किनकी, यो स्वास्थ्यका लागि फाइदाजनक छ ।मुलाको पातहरूमा जराभन्दा बढी प्रोटिन, क्याल्सियम, एस्कर्बिक एसिड (भिटामिन सी) र एन्टिअक्सिडेन्टहरू हुन्छन् । तिनले अल्जाइमरसँग मद्दत गर्न सक्छन् ।

एक मुसामा गरिएको अध्ययनमा, मुलाको पातहरूबाट निकालिएको एरुसामाइडले उपचार गरिएका मुसाहरूले स्मृति परीक्षणहरूमा नदिएका मुसाहरूभन्दा राम्रो प्रदर्शन गरे । यसले एरुसामाइडले अल्जाइमरसँग सम्बन्धित स्मृति समस्याहरूबाट जोगाउन सक्ने सुझाउँछ , मानिसहरूका लागि भने थप अनुसन्धान आवश्यक छ ।

तिनले एनिमियाबाट जोगाउन सक्छन् । अन्य पातदार हरियोहरू जस्तै, मुला पातहरूमा उच्च स्तरको आयरन हुन्छ, जुन सबैका लागि उपयोगी हुन्छ । मुलाका पातहरूको अर्काको सबैभन्दा उच्च डोज पाउने मुसाहरूमा रक्तचापमा उल्लेखनीय गिरावट आयो । अर्कले बढी सोडियम र पोटासियम दिसामा निस्कने पनि बनायो, जुन उच्च रक्तचापमा मद्दत गर्न सक्ने अर्को संकेत हो ।

तथापि, मानिसहरूमा रक्तचाप कम गर्ने स्वास्थ्य फाइदाहरू प्रमाणित गर्न मानव अध्ययनहरू सञ्चालन गर्नुपर्छ ।

साइड इफेक्टहरू

मुलामा सामान्यतया खान सुरक्षित हुन्छन् र थोरै साइड इफेक्टहरू हुन्छन् ।

एलर्जी

केही मानिसहरूलाई यसबाट एलर्जी हुनसक्छ, यद्यपि यो दुर्लभ छ । उदाहरणका लागि, एक जापानी महिलाले काँचो जापानी मुलाहरू भएको सलाद खाँदा चिलाउने र ओठ सुन्निने विकास गरिन् ।

रक्तचाप घट्ने

पातहरूले रक्तचाप कम गर्न मद्दत गर्छन् जस्तो देखिएकाले यदि तपाईंको अवस्था सामान्य छ भने धेरै खाँदा रक्तचाप धेरै कम हुन सक्छ ।

डिहाइड्रेसन

यसमा प्राकृतिक डाइयुरेटिकहरू (शरीरमा तरल पदार्थ कम गर्ने) खानेकुराहरू, जसले तपाईंलाई बढी पिसाब लाग्ने भएकोले धेरै खाँदा डिहाइड्रेट हुन सक्छ ।

कसरी खाने ?

मुला खाने धेरै तरिका छन् । यसलाई काँचो सलादमा काटेर सिधै खान सकिन्छ । अचार बनाइराखेर पनि स्वादिलो तरिकाले खाने सकिन्छ । उमालेर वा स्टीम गरेर खानाले पाचन सजिलो हुन्छ भने हल्का भुटेर वा सलाद वा अन्य तरकारीसँग मिसाएर पनि खाइन्छ ।

साथै, अन्य फलफूलसँग मिलाएर जुस वा स्मूदी बनाइराख्दा शरीरलाई भिटामिन र हाइड्रेशन दुवै मिल्छ । स्वास्थ्यका लागि मुला काँचो वा हल्का पकाएर खान उपयुक्त हुन्छ, किनकि धेरै तातोमा पकाउँदा यसमा भएका केही पोषणहरू हराउँछ ।

ताजा सलादमा स्लाइस गरिएको मुला राख्न सकिन्छ । नेपालको धेरै भू-भागमा यसलाई तरकारीको रुपमा पकाएर पनि खाएको पाइन्छ ।