अमृत फल अमला
२०७९ फागुन ११ गते १४:०६ 
आयुर्वेदमा अमलालाई अमृत फल भनिएको छ। अमला (एम्ब्लिका अफिसिनालिस)लाई विभिन्न स्वास्थ्योपचारका लागि आयुर्वेदिक औषधिमा व्यापक रूपमा प्रयोग गरिन्छ/गरिंदै आएको छ। अमला भारत वर्षमा शताब्दीयौंदेखि यसको औषधीय गुणहरूको लागि प्रयोग हुँदै आएको छ। अहिले यसमा अन्तरनिहित स्वास्थ्य लाभहरूको कारणले अमलाको प्रयोग गरिंदै आएको छ।
चरक सूत्रस्थान २७.१४७ मा भनिएको छ-
विद्यादामलके सर्वान् रसांल्लवणवर्जितान्।
रुक्षं स्वादु कषायाम्लं कफ पित्तहरं परम् ॥१४७।।
अर्थात् सुख्खा र हल्का गुलियो फल अमलामा नुन बाहेक पाँच रस हुन्छन्। जसले हाम्रो शरीरको कफ (पृथ्वी र जल) साथै पित्त (अग्नि) को सन्तुलन कायम गर्दछ।
अमलाका औषधीय गुण
एन्टिअक्सिडेन्ट गुण: एम्बलिका अफिसिनालिस (अमलाको) को सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण औषधीय गुणहरू मध्येको एक यसको उच्च एन्टिअक्सिडेन्टको मात्रा हो। एन्टिअक्सिडेन्टहरू हाम्रो शरीरलाई चार्ज फ्री रेडिकलहरूको हानिकारक प्रभावहरूबाट बचाउनको लागि आवश्यक हुन्छ। हानिकारक अणुहरू जसले अक्सिडेटिभ तनाव, कोषिका र तन्तुहरूलाई क्षति पुर्याउन सक्छन्। अमला विशेष गरी भिटामिन सी सहित एन्टिअक्सिडेन्ट पर्याप्त हुन्छ। बिरुवाहरूमा सबैभन्दा शक्तिशाली एन्टिअक्सिडेन्टहरू मध्येको एक हो, अमला।
अमलामा भिटामिन ‘सी’ को उच्च मात्राले फ्री रेडिकलहरूलाई मुक्त गर्नुका साथै इलेक्ट्रोन टुक्रिदा शरीरमा हुने दबाव कम गर्न र समग्र स्वास्थ्य र कल्याणलाई बढावा दिन मद्दत गर्दछ।
अमलाले शरीरको असहजता हटाई आनन्द प्रदान गर्नुको साथै मानिसको विवेक, प्रतिरक्षा र मस्तिष्कको स्मरण शक्ति वृद्धि गर्दछ।
पाचन स्वास्थ्य
अमला लामो समयदेखि परम्परागत आयुर्वेदिक औषधिमा पाचन स्वास्थ्यलाई समर्थन गर्न प्रयोग हुँदै आएको छ। यसले पाचन इन्जाइमहरूलाई उत्तेजित गर्ने र पेटको कार्य सुधार गर्ने, कब्जियत र अन्य पाचन समस्याहरूको लक्षणहरू कम गर्न मद्दत गर्दछ। थप रूपमा, अमलाको उच्च फाइबरले आन्द्राको चाल नियमित गर्न र पाचन नियमिततालाई बढावा दिन मद्दत गर्दछ।
प्रतिरक्षा प्रणाली
भिटामिन सी प्रतिरक्षा प्रणालीलाई समर्थन गर्न आवश्यक हुन्छ। अमलामा भिटामिन सीको उच्च स्तरले संक्रमण र रोगहरू विरुद्ध शरीरको प्राकृतिक प्रतिरक्षा बढाउन मद्दत गर्न सक्छ। साथै, अमलामा सङ्क्रमण विरुद्ध लड्ने (एन्टि-इन्फ्लेमेटरी) गुण हुन्छ जसले प्रतिरक्षा प्रणालीलाई मजबुत बनाउन मद्दत गर्दछ।
मुटुको स्वास्थ्य
अमलाले मुटुको स्वास्थ्यमा सकारात्मक प्रभाव पारेको पाइएको छ। सम्भावित रूपमा मुटु रोग र स्ट्रोकको जोखिम कम गर्दछ। अध्ययनले देखाएको छ कि अमलाले कोलेस्ट्रोलको स्तर कम गर्न र रक्त सञ्चार प्रक्रिया सुधार गर्न मद्दत गर्दछ जसले समग्र मुटुको स्वास्थ्यलाई बलियो बनाउँछ। अनि अमलाको उच्च एन्टिअक्सिडेन्ट सामग्रीले अक्सिडेटिभ तनाव कम गर्न र हृदय रोगबाट बचाउन मद्दत गर्दछ।
छाला र कपाल
स्वस्थ छाला र कपाल प्रवर्धन गर्ने क्षमताको कारणले गर्दा अमला प्रायः परम्परागत सौन्दर्य उपचारहरूमा प्रयोग गरिन्छ। अमलामा भिटामिन सी र एन्टिअक्सिडेन्टको उच्च स्तरले छाला र कपाललाई अक्सिडेटिभ क्षतिबाट जोगाउन मद्दत गर्दछ।
अमलाको एन्टि-इन्फ्लेमेटरी गुणहरूले छालाको सङ्क्रमण कम गर्न र स्वस्थ छालालाई बढावा दिन मद्दत गर्दछ। अमलामा भिटामिन सीको उच्च स्तरले छाला र कपालको स्वास्थ्यको लागि आवश्यक प्रोटिन कोलेजनको उत्पादनलाई बढावा दिन मद्दत गर्दछ।
आँखाको स्वास्थ्य
अमलाले आँखाको स्वास्थ्यमा सकारात्मक प्रभाव पारेको पाइएको छ। सम्भावित रूपमा उमेर-सम्बन्धित आँखा रोगहरू जस्तै मोतियाबिन्दु र म्याकुलर डिजेनेरेशनको जोखिम कम गर्दछ। अमलामा उच्च स्तरको एन्टिअक्सिडेन्ट र एन्टि-इन्फ्लेमेटरी गुणहरूले आँखालाई अक्सिडेटिभ तनावबाट बचाउन र आँखामा लाग्ने रोगको जोखिम कम गर्न मद्दत गर्दछ।
कलेजोको स्वास्थ्य
अमलाले कलेजोको स्वास्थ्यमा सकारात्मक प्रभाव पार्छ साथै सम्भावित रूपमा कलेजो रोगको जोखिम कम गर्दछ। अमलामा उच्च स्तरको एन्टिअक्सिडेन्ट र एन्टि-इन्फ्लेमेटरी गुणहरूले कलेजोलाई अक्सिडेटिभ तनावबाट बचाउन र कलेजो रोगको जोखिम कम गर्न मद्दत गर्दछ।
क्यान्सर
फाइलानटस एम्बेलिका भन्ने अमलाको प्रजातिमा सन् २०२१ मा गरिएको अनुसन्धान (क्लिनिकल ट्रायल) ले शरीर भित्र र बाहिर हुने ट्युमरको वृद्धिलाई रोक्ने काम अमलाले गर्ने पत्ता लागेको छ। साथै एक अनुसन्धानअनुसार अमलाले पाठेघरको मुख र अन्डकोषको क्यान्सरविरुद्ध विषको काम गर्छ। फाइलानटस एम्बेलिकाका कारण ती भागमा क्यान्सरका सेल विकसित हुन पाउँदैनन्। यसमा क्यान्सरविरुद्ध लड्ने क्षमता हुन्छ।
अर्थव वेदमा बताइएको छ:
अम्लास्तिकृतिसुखदः प्रसवः प्रतिपक्षित: I
वित्तितः प्रज्ञा विवर्धनः स्वास्थत्वम्बुद्धि: ॥
अमलाले शरीरको असहजता हटाई आनन्द प्रदान गर्नुको साथै मानिसको विवेक, प्रतिरक्षा र मस्तिष्कको स्मरण शक्ति वृद्धि गर्दछ।
त्यसैले स्वास्थ्यको दृष्टिकोणले अमृत फल मानिएको अमलाको नियमित सेवन गर्नु आवश्यक ठानिएको छ।
प्रतिक्रिया 4