किन गन्हाउँछ काखी, कसरी हटाउने ?

गर्मीमा धेरैलाई काखीबाट अत्याधिक पसिना आउने समस्या हुन्छ । तर, पसिना भन्दा पनि बढी त्यसबाट आउने गन्धले समस्या निम्ताउँछ । काखी गन्हाउने समस्या मानव शरीरको एक सामान्य प्राकृतिक प्रक्रिया हो, जसले धेरै मानिसहरूलाई असहज महसुस गराउन सक्छ ।

यो एक यस्तो विषय हो जसबारे खुलेर कुरा गर्न धेरैजसो मानिसहरू हिचकिचाउँछन्, तर यो पूर्णरूपमा सामान्य हो  र यसको पछाडि वैज्ञानिक कारणहरू हुन्छन् ।  काखी गन्हाउनुको मुख्य कारण पसिना र त्यसमा बस्ने ब्याक्टेरियाको संयोजन हो ।

काखी गन्हाउनुको कारण

मानव शरीरमा दुई प्रकारका पसिनाका ग्रन्थीहरू हुन्छन्-एक्राइन र एपोक्राइन । एक्राइन ग्रन्थीहरूले शरीरको तापक्रम नियन्त्रण गर्न पानी र नुनको मिश्रण भएको पसिना उत्पादन गर्छन्, जुन सामान्यतया गन्धरहित हुन्छ । यी ग्रन्थीहरू हात, खुट्टा र शरीरका अन्य भागहरूमा पाइन्छन् । अर्कोतर्फ, एपोक्राइन ग्रन्थीहरू विशेष गरी काखी, कम्मर, र यौनाङ्ग वरपरका क्षेत्रहरूमा पाइन्छन् ।

यी ग्रन्थीहरूले प्रोटिन र चिल्लो पदार्थयुक्त पसिना उत्पादन गर्छन्, जुन ब्याक्टेरियासँग मिसिएर गन्ध उत्पन्न गर्छ ।

काखीमा गन्धको मुख्य कारण भनेको ब्याक्टेरिया हो । काखीको छाला तुलनात्मक रूपमा न्यानो, ओसिलो र हावाको सम्पर्क कम हुने क्षेत्र हो, जुन ब्याक्टेरियाको वृद्धिका लागि उपयुक्त वातावरण हो ।

जब एपोक्राइन ग्रन्थीहरूबाट निस्कने पसिना छालामा पुग्छ, त्यहाँ उपस्थित ब्याक्टेरियाहरू जस्तै कोरिनेब्याक्टेरिया र स्ट्याफिलोकोकसले यो पसिनालाई टुक्र्याउँछ । यो प्रक्रियामा विभिन्न रसायनिक यौगिकहरू, जस्तै आइसोभ्यालेरिक एसिड र प्रोपियोनिक एसिड उत्पादन हुन्छन्, जसले नराम्रो र अप्रिय गन्ध उत्पन्न गर्छ ।

काखी गन्हाउने अन्य कारकहरू

हार्मोनल परिवर्तन

हार्मोनल परिवर्तनले पनि काखीको गन्धमा प्रभाव पार्छ ।  किशोरावस्था, गर्भावस्था र महिनावारीको समयमा हार्मोनको स्तरमा हुने उतारचढावले एपोक्राइन ग्रन्थीहरूलाई सक्रिय बनाउँछ, जसले पसिनाको उत्पादन बढाउँछ । यस्तो अवस्थामा गन्धको तीव्रता पनि बढ्न सक्छ ।

खानपान

हामीले खाने खानाले पनि काखीको गन्धमा प्रभाव पार्छ ।  लसुन, प्याज, मसालेदार खाना र रातो मासुजस्ता खाद्य पदार्थहरूले शरीरको गन्धलाई तिखो बनाउन सक्छ । यी खानाहरूमा सल्फरयुक्त यौगिकहरू हुन्छन्, जुन पसिनासँग मिसिएर अप्रिय गन्ध उत्पन्न गर्छ ।  त्यस्तै, क्याफिन र अल्कोहलको सेवनले पनि पसिनाको उत्पादन बढाउँछ, जसले गन्धको समस्यालाई थप जटिल बनाउन सक्छ ।

व्यक्तिगत स्वच्छता

नियमित नुहाउन नसक्नु वा काखीको सफाइमा ध्यान नदिनुले ब्याक्टेरियाको सङ्ख्या बढाउँछ, जसले गन्धको समस्यालाई झन् गम्भीर बनाउँछ । काखीमा जम्मा भएको मृत छाला र पसिनाले ब्याक्टेरियालाई पोषण प्रदान गर्छ, जसले गन्धलाई तीव्र बनाउँछ ।

कपडाको प्रकार

कपडाको सामग्रीले पनि काखीको गन्धमा प्रभाव पार्छ । पोलिस्टरजस्ता कृत्रिम कपडाहरूले पसिनालाई छालामा टाँसिन दिन्छ, जसले ब्याक्टेरियालाई वृद्धि गर्न अनुकूल वातावरण प्रदान गर्छ ।  अर्कोतर्फ, सूती र ऊनीजस्ता प्राकृतिक कपडाहरूले हावा आवतजावत गर्न दिन्छन् र पसिनालाई सोस्छन्, जसले गन्धको समस्यालाई केही हदसम्म कम गर्छ ।

तनाव र भावनात्मक अवस्था

तनाव, चिन्ता वा डरको अवस्थामा शरीरले एपोक्राइन ग्रन्थीहरूबाट पसिना उत्पादन गर्छ, जुन सामान्य एक्राइन पसिनाभन्दा फरक हुन्छ ।  यो पसिना ब्याक्टेरियासँग मिसिएर तीव्र गन्ध उत्पन्न गर्छ ।  त्यसैले, तनावपूर्ण अवस्थामा काखी गन्हाउने सम्भावना बढी हुन्छ ।

चिकित्सकीय अवस्था

केही चिकित्सकीय अवस्थाहरू, जस्तै मधुमेह, मोटोपना वा थाइरोइड समस्याले पसिनाको उत्पादन बढाउन सक्छ, जसले काखीको गन्धलाई प्रभावित गर्छ ।  त्यस्तै, अत्याधिक पसिना आउने रोग भएका व्यक्तिहरूलाई यो समस्या झन् बढी हुन्छ ।

सामाजिक र सांस्कृतिक प्रभाव

काखी गन्हाउनु शारीरिक समस्या मात्र होइन, यसले सामाजिक र मनोवैज्ञानिक प्रभाव पनि पार्छ । धेरै संस्कृतिहरूमा शरीरको गन्धलाई व्यक्तिगत स्वच्छतासँग जोडेर हेरिन्छ । गन्हाउने काखीले सामाजिक रुपमा असहजता उत्पन्न गर्न सक्छ र आत्मविश्वासमा कमी ल्याउन सक्छ । विशेष गरी पश्चिमी समाजहरूमा, डिओडोरेन्ट र एन्टिपर्सपिरेन्टको प्रयोगलाई सामान्य मानिन्छ, जबकि अन्य संस्कृतिहरूमा यो कम प्रचलित हुन सक्छ ।

काखीको गन्ध नियन्त्रण गर्ने उपायहरू

दिनहुँ नुहाएर काखीको मृत छाला र ब्याक्टेरियालाई हटाउन सकिन्छ । एन्टिब्याक्टेरियल साबुनले काखीमा बस्ने ब्याक्टेरियालाई कम गर्न मद्दत गर्छ ।

काखीको कपालले पसिना र ब्याक्टेरियालाई जम्मा गर्छ, त्यसैले नियमित रूपमा कपाल हटाउनाले गन्ध कम हुन्छ । डिओडोरेन्टको प्रयोग गर्ने ।  यसले गन्धलाई नियन्त्रण गर्छ, तर पसिनाको उत्पादन रोक्दैन ।

प्राकृतिक उपायहरू

बेकिङ सोडाको प्रयोग गरेर काखीको दुर्गन्ध हटाउन सकिन्छ । बेकिङ सोडाले छालाको पिएच स्तरलाई सन्तुलनमा राख्छ र ब्याक्टेरियालाई मार्छ । यो पानीसँग मिसाएर काखीमा लगाउन सकिन्छ ।

कागतीको अम्लीय गुणले ब्याक्टेरियालाई मार्छ र गन्धलाई कम गर्छ । त्यसैले कागतीको प्रयोग गरेर पनि दुर्गन्ध कम गर्न सकिन्छ । नरिवलको तेलमा एन्टिब्याक्टेरियल गुण हुन्छ, जसले गन्धलाई नियन्त्रण गर्न मद्दत गर्छ ।

लसुन, प्याज र मसालेदार खानाको सेवन कम गर्नाले गन्धलाई नियन्त्रण गर्न सकिन्छ । प्रशस्त पानी पिउनाले शरीरबाट विषाक्त पदार्थहरू बाहिर निस्कन्छन्, जसले गन्धलाई कम गर्छ ।

हरियो सागसब्जी र फलफूलको सेवनले शरीरको गन्धलाई ताजा राख्न मद्दत गर्छ । सूती, बाँस वा ऊनीजस्ता प्राकृतिक कपडाहरू लगाउनाले पसिना सोसिन्छ र गन्ध कम हुन्छ। काखीमा हावाको आवतजावत हुने खुकुला कपडाहरू छनोट गर्नुपर्छ ।

चिकित्सकीय उपचार

विशेषत: काखी गन्हाउने समस्या हल गर्न सबैभन्दा पहिला राम्रो व्यक्तिगत सरसफाइ कायम गर्नु महत्त्वपूर्ण हुन्छ, जसमा दैनिक नुहाउने, ब्याक्टेरिया मार्ने साबुन प्रयोग गर्ने, छाला सफा र सुक्खा राख्ने, र पसिना सोस्ने कपडा लगाउने सल्लाह दिइन्छ । यदि यसरी समस्या कम नभएको खण्डमा यदि गन्धको समस्या गम्भीर छ भने, चिकित्सकसँग परामर्श लिनुपर्छ ।

आवश्यक परेमा अल्पकालीन खाने एन्टिबायोटिक, बोटुलिनम टक्सिनको इन्जेक्सन, लेजर वा माइक्रोवेभ थेरापी, र अत्यधिक केसमा सर्जिकल ग्रन्थी हटाउने विधिहरू समेत प्रयोग गरिन्छ। मनोसामाजिक पक्षलाई पनि ध्यान दिई सल्लाह र समर्थन दिनु आवश्यक हुन्छ ।