डा. विधाननिधि पौडेल पेट तथा कलेजोरोग विशेषज्ञ
के पाइन्छ कफीमा ?
२०८० जेठ २५ गते १३:०६
डा. विधाननिधि पौडेल पेट तथा कलेजोरोग विशेषज्ञ
काठमाडौं । कफी अहिले सबैले रुचाउने पेय पदार्थमध्ये पर्छ । कसैलाई भेट्नुपर्यो कफी खाँदै गफिने गरिन्छ । कुनै मिटिङ गर्नुपर्यो कफी नै अर्डर गर्ने चलन छ । अझ कफीका पारखीहरु त जतिबेला पनि कफी पिउन तम्सिहाल्छन् ।
अधिकांश कफी पारखीको भनाइ हुन्छ, ‘कफीमा जादू नै त्यस्तो हुन्छ, पिउने बानी परेपछि एकछिन नपिएमा तलतल लाग्ने । दिनको एक कप नपिए शरीरको फूर्ति नै हराएको जस्तो हुन्छ ।’
उनीहरुलाई यस्तो लाग्नु स्वभाविक नै भएको जनरल फिजिसियन डा. उदय सिंह बताउँछन् । ‘कफी दिनमा तीन-चार पटक खाने बानी छ भने बिस्तारै लतमा परिणत हुँदै जान्छ । त्यसैले एक दिन नखाँदा पनि तलतल गराउँछ र खाने वातवारण नहुँदा शरीर शिथिल भएको अनुभव गराउँछ,’ उनी भन्छन् ।
यस्तोमा प्रश्न आउँछ, खासमा कफीमा त्यस्तो के पाइन्छ, जसको कमी हुँदा व्यक्तिलाई तलतल नै लाग्छ ?
डा. सिंह भन्छन्, ‘कफीमा क्याफिनको मात्रा अत्यधिक हुन्छ । क्याफिन शरीरले नियमित रुपमा ग्रहण गरिरहेको छ भने यसको लत लाग्ने गर्छ । दिमागलाई पनि यसको स्वादको बानी पर्छ । एकदिन पनि नखाँदा शरीरलाई के नपुगेको जस्तो अनुभव हुन्छ ।’
यो लत अहिले संसारभर नै छ । एक अध्ययनअनुसार विश्वभरका मानिसले हरेक दिन लगभग दुई लाख २५ हजार बिलियन कप कफी पिउँछन् । ‘कुनै पनि लत बस्नु कुलत नै हो भन्दा फरक नपर्ला । कफीको लत पनि त्यस्तै हो । कफीको लत बस्यो भने त्यो बिना बस्न नसक्ने अवस्था हुन्छ, डा. सिंह भन्छन्, ‘शरीरले अत्यधिक मात्रा कफी वा क्याफिन नै खोज्छ । यो स्वास्थ्यको दृष्टिकोणले राम्रो होइन ।’ त्यसैले लत लागेमा विस्तारै त्यसको मात्रा घटाउँदै लैजानुपर्ने उनी सुझाउँछन् । किनकि सही मात्रामा पिउन सके यसका धेरै फाइदा लिन सकिने उनको भनाइ छ ।
कफीले के फाइदा गर्छ ?
मस्तिष्कलाई एकाग्रता, शरीरमा स्फूर्ति
डा. सिंहका अनुसार कफी पिउने बानीले मस्तिष्कलाई एकाग्र बनाउन सहयोग गर्छ । त्यसैले दिमाग धेरै खेलाएर काम गर्ने कवि, लेखक, कार्यालयमा काम गर्ने कर्मचारीले कफीलाई साथीजस्तै बनाएका हुन्छन । उनीहरु कफी नखाई दिमागमा आइडिया नफुर्ने तर्क राख्छन् । ‘यसमा हुने उच्च एन्टिअक्सिडेन्ट, क्याफिनले मस्तिष्कलाई फाइदा पुर्याउँछ,’ उनले भने । दिनहुँ तीन कप जति कफी खाँदा शरीरलाई जागरुक र फूर्तिलो बनाउने उनी बताउँछन् ।
जोन्स हप्किन्स युनिभर्सिटी स्कुल अफ मेडिसिनले गरेको एक अध्ययनले कफीमा क्याफिनको मात्रा उच्च हुने र केन्द्रीय स्नायु प्रणालीलाई उत्तेजित बनाउने उल्लेख गरेको छ । नतिजामा यसले थकानसँग लड्न र ऊर्जाको स्तर बढाउन सहयोग गर्ने देखिएको छ । त्यसैले कफी पिउनासाथ कतिपयले शरीरमा बेग्लै फूर्ति बढेको महसुस गर्छन् । यद्यपि धेरै क्याफिन शरीरका लागि हानिकारक छ ।
मधुमेहका लागि उपयोगी
कफी पिउनेलाई टाइप-२ मधुमेहको जोखिम कम हुन सक्छ । तर कफी पिउँदा चिकित्सकको सल्लाहमा खानु राम्रो हुने उनको सुझाव छ । सन् २०१४ मा भएको एक अध्ययनलाई आधार मानेर निकालेको निष्कर्ष अनुसार चार वर्षभन्दा बढी प्रतिदिन कम्तीमा एक कप कफी पिउने मानिसलाई टाइप-२ मधुमेहको ११ प्रतिशत कम जोखिम हुन सक्छ ।
टाउको दुखाइ कम
कफी खाने व्यक्तिलाई टाउको दुखेको छ भने राहत महसुस गराउन सक्छ । त्यसैले कुनै पनि शल्यक्रियापछि बिरामीलाई टाउको दुख्ने समस्या देखिएमा चिकित्सकले कफी खान सुझाउने गरेको डा. सिंह सुनाउँछन् ।
कलेजोलाई फाइदा
कलेजोलाई स्वस्थ राख्न कफी खानु उपयोगी हुने पेट तथा कलेजो रोग विशेषज्ञ डा. विधाननिधि पौडेल बताउँछन् । ‘कफीमा पाइने क्याफिन, एन्टिअक्सिडेन्ट र अन्य यौगिकले कलेजो सुन्निएको समेत कम गर्नमा ठूलो भूमिका खेल्छ,’ उनी भन्छन्, ‘कलेजोको समस्या भएमा दिनको दुई-तीन पटक खान सिफारिस गर्छौंं ।’ कलेजोमा बोसोको समस्या हुनेका लागि पनि तीन कप कफी स्वास्थ्य सुधारमा सहयोगी हुने अध्ययनले पनि देखाएको उनको तर्क छ । त्यसबाहेक दिनको दुई कप कफी खाने बानीले अल्जाइमरका बिरामीलाई राहत दिने गर्छ ।
सीमितभन्दा बढी पिए हानि
कफीलाई पिउन जाने अमृत र नजाने विष बन्न सक्ने डा. सिंह बताउँछन् । तर दैनिक तीन कपभन्दा बढी कफी पिउँदा शरीरमा क्याफिनको मात्रा बढ्छ, जुन स्वास्थ्यको लागि हानिकारक हुन सक्छ । अत्यधिक कफी खाँदा अनिद्राको समस्या, छटपटी हुने, बेचैनी हुने, पेटसम्बन्धी समस्या नित्याउने डा. सिंह बताउँछन् ।
ग्यास्ट्रिकको समस्या बढाउँछ
ग्यास्ट्रिकका समस्या भएकाले कफी पिउन नहुने डा. पौडेल बताउँछन् । क्याफिनले पेटमा हुने पातलो झिल्लीलाई दखल दिन्छ, जसले अम्ल अत्यधिक बढाउँछ । जसकारण डकार आउने, पेट ढुस्स हुने, पेट फुल्ने, रिंगटा लाग्ने, वाकवाकी लाग्ने, पेट पोल्नेजस्ता समस्या हुने डा. पौडेल बताउँछन् । ‘त्यति मात्र होइन दूध हालेको कफी त ग्यास्ट्रिकको समस्या भएकाहरुको शत्रु नै हो । दूधमा पहिला नै ग्यास्ट्रिक गराउने तत्व हुन्छ, त्यसमा क्याफिन पनि मिसिएको पेयले पेटसम्बन्धी समस्यालाई बढावा दिन्छ,’ उनी भन्छन् ।
प्रतिक्रिया 4