माननीय मम मन्त्रीको मनगढन्ते भाषण

मम, मोमो वा मःम ? यसको सर्वव्यापी खोज हुन बाँकी छ । यो प्रश्नले पाक-विज्ञको समेत टाउको दुखाएको हुनुपर्छ । किनभने ममको कुनै शाब्दिक अर्थ छैन । यसको उत्पत्ति कथा पनि त्यति ताज्जुब लाग्दो छैन ।

आखिर जे भने पनि मासु र मैदाको गठबन्धन भएको खान्की हो यो । यी दुवैको अघिल्लो अक्षर फुत्त–फुत्त झिकेर ‘मम’ बनाइएको हो कि ? के भनिन्छ भने उहिले–उहिले काठमाडौंका नेवार व्यापारीहरु तिब्बततिर आउजाउ गर्थे । पासाहरुले तिब्बतको कठ्याग्रिने चिसोमा ‘मोहमो’ चाखेछन् । उक्त स्वाद लिएर घर फर्केछन् र आफ्नो चुल्होमा ‘मोहमो’ बनाउने अभ्यास गरेछन् ।

त्यही उपक्रममा तिब्बती मोहमोले आंशिक रुपरंग बदलेर ‘मःमचा’ भयो । त्यसपछिका समय मःमचा आफैंमा एक प्रयोगशाला बन्यो र अनेक-अनेक स्वादमा पेश भयो । यसरी क्रमिक ढंगले ममको आविष्कार भयो ।

यो कुरालाई एकछिन यहीं थाती राखौं । बरु ‘मम पुराण’ सुन्नका लागि कमलादीस्थित नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानको प्रेक्षालय जाऔं । त्यहाँ माननीय मम मन्त्री हरिबहादुर नेपालकोटी ‘उपाध्याय बोसोरहित मम सेन्टर’ उद्घाटन गर्न हाजिर भइसकेका छन् । आज उनी ममको सन्दर्भमा नयाँ-नयाँ खुलासा र दाबीहरु पेश गर्दैछन् । त्यसैले नेपालीको सर्वप्रिय खाजा ममको समाज-विज्ञानबारे माननीयसँग साक्षत्कार गरौं ।

माननीय मन्त्री श्री हरिबहादुर नेपालकोटी जोडदार ढंगले भाषण ठोकिरहेका छन् । हातमा पुष्पगुच्छा (बुके), गलामा खादा र छातीमा ब्याच लगाएका माननीयको भाषण सार यस्तो छ ।

‘एकछिन सोच्नुहोस् त, मम नहुँदो हो त के हुन्थ्यो होला हाम्रो हालत ? संभवत: हामी भोकभोकै हुन्थ्यौं । हामी भोकमरीले छट्पटाउँथ्यौं । देशले ‘अनिकाल संकट’ घोषणा गर्ने थियो । किनभने मम विना बाँच्नै नसक्ने भएका छौं हामी ।

साथीभाइले किनिदिएको तात्तातो मम स्वाद मानेर कपाकप खानेहरु मात्र होइन, आफ्नै लगानीमा मम खानेहरु पनि यहाँ असंख्यौं छन् । भोजभतेर, सभा–समारोहमा बोनसको मम खानेहरु उत्तिकै छन् । तर, मम खानेहरु मात्र होइन नखानेहरुलाई पनि ममले कल्याण गरिरहेको छ ।

यसले पेट तथा कलेजो रोग विशेषज्ञदेखि प्रहरी, पशु क्वारेन्टाइनका कर्मचारी, मैदा र अजिनोमोटो कारोबारी सबैको हित गरेको छ । मैदाको डल्लोले छोपिने यो जिनिसको उत्पत्ति नभएको भए रोगी अनि बुढो भैंसीलाई कहाँ थान्को लगाउनु ? बोइलर कुखुराको छाला, पुच्छर र घाँटी कहाँ लगेर मिल्काउनु ? बिग्रनै लागेको गोलभेंडा र बन्दा कसलाई बेच्नु ? जनवारको बोसो केमा मिसाउनु ?

वास्तवमै ममको महिमा अपरम्पार छ ।

यस्तो कुनै गल्ली छैन, जहाँ मम दोकान छैन । हरेक चार पाइला हिंडेपछि मम दोकान भेटिन्छ । त्यहाँ दिनमा करोडौं डल्लो मम बेचिन्छ । यन्त्रवत् मम बनाउन हजारौं कामदार खटिन्छन् । यो कोणबाट गहन विश्लेषण गर्ने हो भने मुलुकको भोकमरी टार्नदेखि बढ्दो बेरोजगारी समस्या हल गर्नसम्म ममको अतुलनीय, अपूरणीय, अद्वितीय योगदान रहँदै आएको छ ।

मम पनि ताल-तालका छन् । कतै बोसोरहित मम, कतै च्वास्स झोल मम । कतै पिरो मम, कतै अमिलो मम । कतै दार्जीलिङे मम, कतै आगोमा पकाएको मम, कतै झानेको मम । स्टिम, फ्राइड, चिल्ली, ओपन मम । लाटोसोझोले त मेनु हेरेर ‘अर्डर’ गर्न पनि नसक्ने मम ।

नेपालीहरु कतिसम्म ममको मोहजालमा परेका छन् भने घरमा यसो जमघट गर्नुपरे पनि ‘मम बनाउनुपर्छ’ भन्न थाल्छन् । रेष्टुरेन्टमा २५ मिनेट मेनु अध्ययन गरेर अन्त्यमा मम नै अर्डर गर्छन् । बिहे-भोजमा गएर पनि ममकै स्टल अघिल्तिर पंक्तिबद्ध हुन्छन् । किनमेल गर्न जाँदा होस् वा कार्यालय, भोक लाग्दै गएपछि मम सम्झन थाल्छन् ।

मम अब परिकार मात्र रहेन । क्षेत्री-बाहुनलाई राँगाभैंसीको स्वादमा लोभ्याउनेदेखि सडेको-बिग्रिएको खाद्य पदार्थलाई ढाकछोप गरी स्वादिष्ट तुल्याउनेसम्मको सूत्रधार बन्यो ।

ममले गर्दा होटलदेखि हस्पिटलसम्म चलेको छ । ग्याष्ट्रिक–अल्सरको औषधि बनाउने आयुर्वेदिक औषधालयदेखि महँगा हस्पिटलहरु खचाखच छन् । यसरी राज्यको हरेक तह र तप्कासम्म छाएको ममलाई मध्यनजर गर्दै नेपाललाई मम राष्ट्र घोषणा गर्न मेरो जोडदार माग छ ।

स्वादिलो ममको तीतो कुरा पनि गरिहालौं ।

तातो ममकै कारण भारतसँग हाम्रो सम्बन्ध चिसिएको छ । भारतले अतिक्रमण गरेको लिपुलेक र कालापानी फिर्ता माग्दा उनीहरुले हामीसँग करोडौं राँगाभैसी फिर्ता मागेर अड्को थापेका छन् । उनीहरुले जीवनभर जोतेर, दूध खाएर बुढो अनि रोगी भएका राँगाभैसी ट्रकमा कोचेर, चार-पाँच दिनसम्म यात्रा गराएर ल्यायौं । मम बनायौं र खायौं । अब कसरी फिर्ता गर्ने त्यतिका राँगाभैंसी ?

यमलोकबाट ती राँगाभैंसी फिर्ता गर्न सकिन्छ कि भनेर नसोचेको होइन । यमराजसँग छलफल पनि नगरेको होइन । उनले वार्ताटोली पठाउन भनिसकेका छन् । तर, त्यसका लागि कहिल्यै भ्रष्टचार नगरेका, कहिल्यै झुट नबोलेका मन्त्री पठाउनुपर्ने शर्त राखेका छन् । त्यस्ता नेता वा मन्त्री कहाँ भेटिएला ?

म आफैं जाउँ भने यमराजले फेरि उतै राख्ने हो कि भन्ने डर छ । उनले मलाई तातो तेलमा डुबाउँदै राख्यो भने ?

नोट : कमलादीस्थित नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानमा जारी ‘मह जात्रा’को एक प्रहसनमा आधारित सामग्री हो यो । मूल विषय उही भए पनि मह जात्राको प्रस्तुति अलग छ ।

*****

लोकप्रिय हास्य जोडी मदनकृष्ण श्रेष्ठ र हरिवंश आचार्यको ‘मह जात्रा’ले यतिबेला प्रज्ञा प्रतिष्ठानको प्रतीक्षालय गुल्जार बनारहेको छ । दशकपछि यो जोडी एकसाथ मन्चमा फर्किएका हुन् ।

गएको बिहीबारबाट सुरु महजात्रा मङ्सिर १८ गतेसम्म जारी रहनेछ । मीरा फाउन्डेसन र मानव सेवा आश्रमको सहयोगार्थ महजात्रामा यमलोक, गाँठो, धुम्कुती पाक्दुम भजन जस्ता चोटिला रसिला प्रहसन प्रस्तु भइरहेका छन् । महका साथमा किरण केसी, राजाराम पौड्याल, शिवहरि पौड्याल, यमन श्रेष्ठ लगायतको प्रस्तुतिले दर्शकलाई पेट मिचीमिची हँसाउँछ ।