‘अर्थतन्त्र जोगाउन अब लकडाउन गर्नुहुँदैन’

हामीले कोरोना संक्रमणको कारण दुई वर्षमा धेरै क्षति बेहोर्‍यौं । विश्व अर्थतन्त्रमा नै परेको असर नेपाली अर्थतन्त्रमा नपर्ने कुरै भएन । अर्थतन्त्रका सबै क्षेत्रले कोभिडको ठूलो समस्या झेल्नु पर्‍यो । हाम्रो मुलुकको सन्दर्भमा कुरा गर्ने हो भने पर्यटन क्षेत्रले धेरै ठूलो समस्या झेल्नु पर्‍यो ।

लगातार दुई वर्षसम्म देखिएको कोरोना त्रासका कारण हाम्रा उद्योग व्यवसायहरू निकै ठूलो समस्यामा परे । पहिलो लहरमा धेरै नै त्रास थियो । दोस्रो लहरमा पनि धेरै त्रास फैलियो । कोरोना संक्रमणका कारण समस्यामा परेका उद्योगधन्दाहरू समयमा नै उठ्न सकेनन् ।

अहिले पुनः संक्रमणको त्रास फैलिएको छ । अहिले ओमिक्रोन भेरियन्टको संक्रमण धेरैलाई पुष्टि भएको छ । दिन प्रति दिन कोरोना संक्रमणको नयाँ भेरियन्टका संक्रमितहरूको ग्राफ बढ्दो छ । पछिल्लो केही दिनको संक्रमणको ग्राफ हेर्ने हो भने दिनप्रतिदिन यो बढेको देखिन्छ ।

काठमाडौं उपत्यकामा यसको त्रास अझ धेरै छ । विद्यालय बन्द गरिएका छन् । अहिले जुन किसिमको त्रास फैलिएको छ यसले अर्थतन्त्रमा पक्कै पनि असर गरेको छ । शुरुआती अवस्थामा जति ठूलो असर गरेको थियो अहिले देखिएको त्रासले त्यति नै ठूलो असर नगर्ला भन्न सकिन्न । अर्थतन्त्र चलायमान नहुँदा त्यसको असर निजी क्षेत्रमा पर्छ नै । अहिले पनि त्यसको असर देखिएला भन्ने चिन्ता छ । अहिले सर्वसाधारणहरूमा पनि एककिसिमको अन्योल छ । पुनः लकडाउनको अवस्थामा देश पुग्ने हो कि भन्ने चिन्ता छ ।

म हालै काठमाडौं उपत्यका बाहिरका धेरै जिल्ला घुमें । काठमाडौं उपत्यकामा भन्दा बाहिर त्रास कम छ । सर्वसाधारणमा कोरोना सम्बन्धी चेतना भने बढेको पाइन्छ । बुटवलदेखि चितवन, लमजुङ लगायत धेरै ठाउँ घुमें । सर्वसाधारण धेरै सचेत हुनुहुन्छ । उपत्यका बाहिर कम त्रास भए पनि धेरै सचेत छन् । सुरक्षा सतर्कता अपनाएर व्यावसायिक गतिविधि गरिरहेको पाइन्छ ।

अब फेरि लकडाउन हुन्छ कि भन्ने चर्चा पनि सुनिन्छ । तर, लकडाउन समस्याको समाधान हुन सक्दैन । पुनः लकडाउन भयो भने अर्थतन्त्र ठूलो समस्यामा पर्छ । कोरोना त्रासका कारण यसअघि गरिएको लकडाउनको असर कति पर्‍यो भन्ने विषयमा हामी जानकार नै छौं । त्यसैले अर्थतन्त्रमा झन् ठूलो समस्या आइलाग्यो भने हामी अप्ठेरो स्थितिमा पुग्छौं । त्यो अप्ठेरो स्थितिबाट बाहिर निस्कन गाह्रो पर्नेछ ।

यसअघि अर्थतन्त्रमा परेको असरको अझै ‘रिकभरी’ हुनसकेको छैन । खासगरी हिजो पनि पर्यटन क्षेत्र चलायमान हुनसकेको थिएन । चालू आर्थिक वर्षको शुरूआतसँगै कोरोनाको त्रास कम हुँदै गयो । कोरोनाको त्रास कम भएपछि आर्थिक गतिविधि बढे । तर अर्थतन्त्र पुरानै अवस्थामा फर्किहाल्न भने सकेको थिएन । बाह्य पर्यटकहरू आएका थिएनन् ।

तर, खुशीको कुरा आन्तरिक पर्यटकहरूको चहलपहल भने राम्रै बढेको थियो । बाहृय पर्यटकहरू नआए पनि आन्तरिक पर्यटकहरूका कारण आर्थिक गतिविधि राम्रै बढिरहेको थियो । अर्थतन्त्र विस्तारै चलायमान भइरहेको थियो । अर्थतन्त्र अब लयमा आउँछ भन्दै गर्दा फेरि अहिले त्रास फैलिएको छ । यसले अर्थतन्त्रलाई कहाँ के कति समस्यामा पार्नेछ भन्ने कुरा अहिले देखिएको त्रास कहिलेसम्म रहन्छ भन्ने कुरामा निर्भर गर्छ ।

कोरोना संक्रमणबाट जोगिन सबैले उच्च सतर्कता अपनाउनुपर्छ । सतर्कता अपनाएर गतिविधि खुला हुन दिनुपर्छ । अर्थतन्त्र चलायमान राख्नुपर्छ । अर्थमन्त्रीले पनि लकडाउन हुनुहुँदैन भन्ने गरेको सुनिन्छ । स्वास्थ्य मन्त्रालयको धारणा पनि लकडाउन हुनुहुँदैन भन्ने पक्षमा नै छ । अहिले हाम्रो स्पष्ट धारणा पनि लकडाउन गर्नुहुँदैन नै भन्ने हो ।

विगतमा अर्थतन्त्रले जे-जति क्षति बेहोर्‍यो त्यसका लागि केही विशेष आर्थिक प्याकेज चाहिन्छ भनिएको थियो । सरकार र नेपाल राष्ट्र बैंकबाट अर्थतन्त्र पुनरुत्थानका लागि केही प्रयास भएकै हुन्, नभएका हैनन् । तर जे-जति प्रयास भए त्यो पर्याप्त थिएनन् कि जस्तो लाग्छ ।

राष्ट्र बैंकले पुनर्कर्जादेखि ब्याज छूटसम्मका योजनाहरू ल्याएर अर्थतन्त्रलाई उकास्न र निजी क्षेत्रलाई राहत दिने योजना बनायो । ब्याज छूट लगायत सुविधा पनि सरकार र राष्ट्र बैंकले नभएर बैंकहरूले दिएका थिए । राहत दिने योजना राज्य वा राष्ट्र बैंकबाट नभएर बैंकहरूबाट भयो । यसकारण यसअघि अर्थतन्त्र पुनरुत्थानका लागि भए/गरेका कामहरू पर्याप्त थिएनन् कि भन्ने हो ।

जे होस् भए/गरेका सबै सकारात्मक कामहरूको सम्मान गर्नैपर्छ । अर्थतन्त्रलाई पुनः समस्यामा पर्न जान दिनुहुँदैन । हाम्रो अर्थतन्त्र जोगाउन हामीले नै ध्यान दिने हो । अर्थतन्त्रलाई ठूलो समस्यामा पुग्न नदिन सबैले सोच्नुपर्छ । अहिले देखिएको कोरोनाको त्रास लामो समय रहँदैन भन्ने पनि बाहिर आइरहेका छन् ।

अर्थतन्त्रलाई यसले कति असर गर्छ र सरकार, राष्ट्र बैंकले अर्थतन्त्र जोगाउन के-कस्ता कदम चाल्नुपर्छ भन्ने विषय यो त्रास कति लामो समयसम्म जान्छ भन्नेमा निर्भर गर्छ । अहिले देखिएको त्रास लामो समयसम्म नरहने हो भने धेरै चिन्ता लिनु नपर्ला । मुख्य कुरा अब बन्द गर्ने पक्षमा कोही पनि हुनुहुँदैन ।

(नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघका वरिष्ठ उपाध्यक्ष ढकालसँग अनलाइनखबरकर्मी रोयल आचार्यले गरेको कुराकानीमा आधारित ।)

यो पनि पढ्नुहोस

महामारी नियन्त्रणको औजार चलाउँदा बिरामी अर्थतन्त्र झन् संकटतिर

यो पनि पढ्नुहोस

‘स्वास्थ्य प्रणालीको चाप घटाउन हरेक व्यक्ति संवेदनशील हुनुपर्छ’