गर्भपतनपछि कसरी गरिन्छ भ्रूणको व्यवस्थापन ?
२०७९ साउन १ गते १३:१० 
काठमाडौं । १२ हप्तासम्मको गर्भपतन गराउन सकिने कानुनी प्रावधान छ । हाडनाता करणी, बच्चा र आमाको ज्यान जान सक्ने खतरा तथा विशेष परिस्थितिमा भने २८ हप्तासम्म पनि गर्भपतन गर्न सकिने व्यवस्था छ ।
यस्तोमा सुरक्षित गर्भपतन गराएपछि त्यो भ्रूणलाई कसरी व्यवस्थापन गरिन्छ भन्ने विषयमा धेरैको चासो हुन्छ । गर्भपतन पछि त्यो भ्रूणलाई व्यवस्थापन गर्ने जिम्मा प्रायः अस्पतालको नै हुन्छ भने कतिपय अवस्थामा परिवारको पनि हुन्छ । २० हप्तासम्मको भ्रूणको व्यवस्थापन अस्पतालले नै गर्छ । २० हप्ताभन्दा माथिको भ्रूणको व्यवस्थापन भने इच्छा भए परिवारले पनि गर्न मिल्छ ।
सुरक्षित गर्भपतन गर्ने अनुमति प्राप्त संस्था मेरी स्टोपले १२ हप्तासम्मको गर्भपतन गर्छ । गर्भपतनपछि भ्रूणलाई कसरी व्यवस्थापन गर्ने भन्ने विषय फोहोर व्यवस्थापन अन्तर्गत पर्ने मेरी स्टोपका डा. अब्दुल रेफ बताउँछन् ।
९ देखि १२ हप्तासम्मको भ्रूणलाई व्यवस्थापन गर्न सजिलो
मेरी स्टोपले ९ देखि १२ हप्तासम्मको भ्रूणको व्यवस्थापन गर्न दुईवटा उपाय अपनाउँछ । ९ हप्तासम्मको भ्रूण छ भने त्यसलाई औषधि सेवनबाट गर्भपतन गराइन्छ । त्यसमा बच्चा रगतबाट नै जाने भएकाले त्यसको व्यवस्थापनमा खासै समस्या नहुने रेफ बताउँछन् ।
‘तर १२ हप्तासम्मको बच्चा छ भने त्यसलाई व्यवस्थापन गर्न दुई तरिका अपनाइन्छ । गाउँ घरमा हो र खाली ठाउँ प्रशस्त मात्रामा छ भने भ्रूणलाई खाल्डो खनेर पुरिन्छ,’ उनी भन्छन्, ‘सहरमा खाली ठाउँ नहुने भएकाले त्यो भ्रूणलाई पानीमा राखेर टुक्र्याउर ट्वाइलेटमा फ्लस फल्स गरिन्छ ।’
१२ हप्तासम्म पनि बच्चाको अंग राम्ररी बनिसकेको हुँदैन, एउटा रगतको ढिक्काजस्तो मात्र हुन्छ । त्यसैले पानीमा राखेपछि त्यो टुक्रिन्छ र फ्लस गर्न सजिलो हुने डा. रेफको भनाइ छ ।
१२ हप्तामाथिको भ्रूण व्यवस्थापन
१२ हप्ता भन्दा माथिको गर्भपतन गराउने र यसको प्रशिक्षण दिने जिम्मा काठमाडौंमा दुईवटा अस्पताललाई मात्र छ, काठमाडौं मेडिकल कलेज र काठमाडौं मोडल अस्पताल ।
काठमाडौं मोडल अस्पतालले १२ हप्तामुनि र त्यसमाथिको गर्भपतन सेवा उपलब्ध गराउँदै आएको छ । १२ हप्तामुनिको भ्रूण व्यवस्थापन फ्लस गरेर नै गरिन्छ । तर १२ हप्तादेखि २० हप्तासम्मको बच्चालाई बायो ग्यासमा हालेर व्यवस्थापन गरिन्छ । जसरी सालको व्यवस्थापन बायो ग्यासको मद्दतबाट गरिन्छ । त्यसरी नै २० हप्तासम्मको भ्रूणलाई पनि बायो ग्यासमा हालेर व्यवस्थापन गरिन्छ ।
२० हप्ता भन्दा माथिको बच्चा छ र परिवारको लाने इच्छा गरेको छ भने त्यो बच्चाको व्यवस्थापन गर्ने जिम्मा परिवारलाई नै दिइन्छ । यदि परिवारले व्यवस्थापन गर्ने जिम्मा लिएन भने २० हप्ता भन्दा माथिको भ्रूणलाई पनि बायो ग्यासमा हालेर अस्पतालले नै व्यवस्थापन गर्ने गरेको काठमाडौं मोडल अस्पतालकी स्वास्थ्य सेवा फोहोर व्यवस्थापन संयोजक राधिका घिमिरे बताउँछिन् ।
१९ हप्तादेखि २१ हप्तासम्ममा नै बच्चाको अंगहरु विकास भइसक्ने भएकाले कुनै समस्या छ भने त्यो अवधिमा नै पत्ता लाग्छ । त्यसैले २१ हप्तामाथिको ‘केस’ कम मात्रै आउने घिमिरे बताउँछिन् ।
‘पछिल्लो समय गर्भपतन गराउने महिलाको संख्या एकदमै बढेको छ । काठमाडौं मोडल अस्पतालमा जेठ महिनामा मात्र गर्भपतन गराउने महिलाको संख्या ४८ छ,’ उनी भन्छिन्, ‘त्यसैले यसलाई निरुत्साहित गरेर परिवार नियोजनको साधन प्रयोग गरेर गर्भ नै रहन नदिने कुरामा जोड दिनुपर्छ ।’
प्रतिक्रिया 4