+

योग आसनले मधुमेह नियन्त्रणमा सहयोग गर्छ : योगाचार्य कमल पौडेल

२०७९ मंसिर  ६ गते १३:१७ २०७९ मंसिर ६ गते १३:१७
योग आसनले मधुमेह नियन्त्रणमा सहयोग गर्छ : योगाचार्य कमल पौडेल

जब हाम्रो शरीरको प्यान्क्रियाजमा पुग्ने इन्सुलिन कम हुन्छ, तब रगतमा ग्लुकोजको स्तर बढ्छ । यो अवस्थालाई मधुमेह वा चिनी रोग भनिन्छ ।

इन्सुलिन एक हर्मोन हो जुन पाचन ग्रन्थीद्वारा बन्छ । यसको काम भनेको खानालाई शरीरभित्र ऊर्जामा परिणत गर्नु हो । जब मधुमेह हुन्छ तब शरीरले खानालाई उर्जामा रुपान्तरण गर्न कठिन हुन्छ । यस्तो अवस्थामा ग्लुकोजको बढ्दो मात्राले शरीरका विभिन्न अंगहरूलाई नोक्सान गर्न थाल्छ ।

मधुमेह प्रायः वंशाणुगत, खराब जीवनशैली, तनावग्रस्त मानसिक स्थिती, शारीरिक गतिविधि कम हुनु जस्ता थुप्रै कारणले हुन्छ । अतः मधुमेहलाई प्राकृतिक विधीबाट नियन्त्रण गर्न सकिन्छ ? खासगरी योग–प्राणायाम जस्ता विधी अपनाएर मधुमेहलाई वशमा राख्न सकिएला ? यसै सेरोफेरोमा योगाचार्य कमल पौडेलसँग गरिएको कुराकानी ।

योग-प्राणायमले मधुमेह जस्ता दिर्घकालिन रोग निको पार्न सक्छ ?

बिरामीले एउटा औषधिको चक्की खानसाथ रोग ठीक हुन्छ भने जसरी योगलाई बुझ्न हुँदैन ।

योग भनेको वैकल्पिक थेरापी हो । यसले सबै रोग ठीक गर्छ भन्ने होइन । पहिले पहिले योगलाई सन्तुष्टि, आनन्द वा आत्मचिन्तनका लागि गरिने साधना भनेर बुझिन्थ्यो । अहिले भने मान्छेले योगलाई शारीरिक स्वास्थ्यसँग सरोकार राखेर हेर्ने गर्दछन् ।

यद्यपि योग त्यस्तो विधी होइन, जसले रोगी शरीरलाई च्वाट्टै निको बनाइदिन्छ । खासमा त यो जीवनशैलीको एक हिस्सा हो, जसले स्वस्थ जीवन बाँच्नका लागि ठोस योगदान दिन्छ । योग आज गर्ने र भोलि नै त्यसको नतिजा खोज्ने होइन । यो लामो र निरन्तर अभ्यास हो ।

जब हामी योगलाई दिनचर्याकै एउटा अंश बनाउँछौं, तब शरीरमा रोग लाग्ने संभावना नै न्युन भएर जान्छ । किनभने नियमित योगले शरीरलाई गतिशिल, सक्रिय, उर्जावान, तन्दुरुस्त र बलियो बनाउँछ । यस्तो शरीरमा रोग लाग्ने जोखिम एकदमै न्युन हुन्छ । यसबाट के बुझ्नुपर्छ भने, योग आफैमा त्यस्तो पूर्ण विधी हो जसले शरीरलाई हरबखत रोगमुक्त राख्छ ।

शरीर मात्र होइन, यसले मानसिक एवं भावनात्मक रुपमा पनि हामीलाई स्वस्थ राख्छ । यसका लागि सही खानपान, आचरण अनिवार्य हुन्छ ।

यद्यपि त्यस्ता केही योग आसन र प्राणायामका विधी छन्, जसले मधुमेह हुन नदिन वा भइसकेको अवस्थामा नियन्त्रण गर्न सहयोग गर्छ ।

मधुमेहका बिरामीले कस्तो आसन गर्नु पर्छ ?

मधुमेह नियन्त्रणका लागि केही योग आसन लाभदायक हुनसक्छ । जस्तो कि, अर्धमत्स्येन्द्रासन, भुजांगासान, पश्चिमोत्तानासन, धनुरासन, बालासन, शवासन, मुन्डुकासन । यी योग विधीले मांशपेसीलाई बलियो बनाउनका साथसाथै शरीरमा इन्सुलिनको उत्पादन सही राख्न मद्दत गर्छ । यससँगै पवनामुक्तासन, नौकासन आदि पनि लाभदायक मानिन्छ ।

आसन पछि प्राणायाम गर्न जरुरी छ ?

आसनहरु सक्काएपछि प्राणायाम गर्नुपर्छ । यसले मधुमेहका बिरामीको श्वासप्रश्वास प्रणालीलाई सन्तुलनमा राक्छ । सुर्य भेदन प्राणायाम, दाहिनेबाट श्वास लिने र दाहिनेबाट नै फाल्ने गर्नु पर्छ । यो प्राणायाम १५ मिनेट जति गर्नु पर्छ ।

त्यसपछि अलोम र विलोम गर्नु पर्छ । यो दाहिने नाकबाट श्वास लिएर देब्रे नाकबाट निकाल्ने विधी हो । मधुमेह तनावसँग पनि जोडिएकाले १५ मिनेटजति भ्रामरी गर्नु उचित हुन्छ । यी आसन, प्राणायामपछि केही मुद्रा गरेर ध्यान गर्न सकिन्छ ।

योग, मुद्रा र ध्यान कति प्रभावकारी ?

यो एकदमै प्रभावकारी हुन्छ । सबै प्रक्रिया सिक्दा राम्रो योग चिकित्सक र प्रशिक्षकसँग गरेर लयबद्ध तरिकाले गर्दा एकदमै प्रभावकारी हुन्छ । यसका लागि धैर्यता भने जरुरी छ ।

योग गर्नु अघि परामर्श आवश्यक छ ?

शरीरको प्रकृति सबैको फरक फरक हुन्छ । सबैजना योग भर पर्ने र सबै आसन सबैको लागि उपयोगी नहुने भएको कारण शरीरको अवस्थालाई मध्यनजर गरेर योगाचार्य, योग परिक्षकसंग सल्लाह गरेर मात्र कुनैपनि योग सुरु गर्न सकिन्छ ।

मधुमेह भएकाले गर्न नहुने  आसनहरु के छन् ?

वृक्षासन, मयूर आशन, हनुमान आसनहरु गर्न हुँदैन।

जीवनशैली मधुमेह योग
लेखक
मनिषा थापा
यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
Khusi chhu

खुसी

Dukhi chhu

दुःखी

Achammit chhu

अचम्मित

Utsahit Chhu

उत्साहित

Akroshit Chhu

आक्रोशित

प्रतिक्रिया

भर्खरै पुराना लोकप्रिय

फिचर

मिर्गौलालाई स्वस्थ राख्न अपनाउनैपर्ने कुरा

मिर्गौलालाई स्वस्थ राख्न अपनाउनैपर्ने कुरा

यसरी कम गर्न सकिन्छ अनुहारको चाउरीपन

यसरी कम गर्न सकिन्छ अनुहारको चाउरीपन

पिसाबमा रगत आउँछ, कारण के हुनसक्छ ?

पिसाबमा रगत आउँछ, कारण के हुनसक्छ ?

वैदेशिक रोजगारीमा रहेका श्रमिकमा के-कस्ता स्वास्थ्य समस्या देखिन्छन् ?

वैदेशिक रोजगारीमा रहेका श्रमिकमा के-कस्ता स्वास्थ्य समस्या देखिन्छन् ?

रुघाखोकीले सतायो ? फ्लुभिड हुनसक्छ

रुघाखोकीले सतायो ? फ्लुभिड हुनसक्छ

घुँडा दुखाइको उपचारमा पीआरपी थेरापी कति उपयोगी ? (भिडियो)

घुँडा दुखाइको उपचारमा पीआरपी थेरापी कति उपयोगी ? (भिडियो)