सुदनले आमालाई देखाउन नपाएको शहर

तस्वीर : रासस

३ माघ, काठमाडौं । गाउँमा हल्ला चलिरहन्थ्यो, ‘सुदन मरिसक्यो !’

चार पटक त सुदनको मृत्युको मात्रै खबर पुगेको थियो, गाउँमा । ‘जिउँदै छ, युद्ध लडिरहेको छ’ भन्ने खबर त कति हो कतिपटक । अचानक एक साँझ जब सुदन किराती घरमा पुगे, बस्तीका सारा मान्छेहरू अचम्ममा परे ।

माओवादी जनयुद्ध लड्न हिँडेका सुदन किँराती सिरहाको जेलमा २३ महिना बसेर छुटेपछि चार वर्षको अन्तरालमा घर पुगेका थिए । पूर्वी पहाडबाट ब्रिटिश लाहुरे बन्न फकल्याण्ड पुगेर फर्केका हर्कबहादुर किरातीले चार वर्षदेखि छोरोको खबर नपाएपछि बिरक्तिएर घर छाडिसकेका थिए ।

सुदन घर पुग्दा आँगनभरि गाउँका मान्छे बसिरहेका थिए । आँगनमा बत्तीको उज्यालोमुनि उमेरले ५४ वर्ष मात्रै लागेकी, तर छोराको चिन्ताले पिरोलिएर बुढ्यौलीले छोइसकेकी आमा टोलाइरहेकी थिइन् । आमालाई देखेपछि सुदनलाई लागेको थियो, ‘सबै मान्छे गइदिएको भए, आमालाई सोध्ने थिएँ, कसरी यस्ती हुनुभयो ?’

तर वर्षौपछि सुदन गाउँ पुगेपछि खुशीयाली छाएको थियो । गाउँलेहरू किरात परम्पराअनुसार जाँड रक्सी खाएर खुशी मनाउन बसे । रातको १२ बज्नलाई २० मिनेट बाँकी रहँदा गाउलेले घर छाडे । घरमा आमा र सुदन एक्लै भए ।

माघको ठिहिर्‍याउने जाडो थियो । चुलोमा बलेको आगो ताप्दै सुदनले आमालाई सोधे, ‘आमाजी कसरी यति धेरै बुढी देखिनुभयो ?’

आमाले भक्कानिँदै भनिन्, ‘मरिस् कि बाँचिस् थाहै भएन । यो घरभित्रको अध्याँरो मलाई मनै परेन । उज्यालो हुनेबित्तिकै बारिको डिलबाट तँ सधैं आउने बाटो हेरिबस्थेँ । वारि गोली चल्ने, पारि गोली चल्ने । समाचारमा मान्छे मरेको मात्रै खबर आउने । मेरो छोरा मरिसक्यो कि जिउँदै छ मलाई थाहै भएन । थाँक्रामा बसेर काग कराउँदा पनि तेरै सन्देश बोकी ल्यायो होला भनेर रोएँ । थाम्न सक्थिन, आकाश हेर्थेँ । भुईँ त मलाई हेर्नै मन लाग्थेन । रात पथ्र्यो, जर्किनमा राखेको रक्सी खान्थेँ । भन्थेँ, छोरा बाँचेको छस् भने छिट्टो आइज, मरिसकिस भने रातभरि यो घरमा तर्साउन आइन् । तेरो म क्रिया गरिदिन्छु । रुँदै रक्सी खाएँ, भात खाइन् । २३ महिना भयो मैले रक्सी खाएँ, भात नखाएको ।’

बिहान भएपछि सुदन पार्टीको सम्पर्कमा फर्किनुपर्ने भयो । उनले झोला टिपेर हिँड्नै लाग्दा आमाले सुदनको कम्मरमा समातेर भनिन्, ‘नजा । आश तैँमाथि थियो, तैंले घर छाडेर गएपछि तेरो बाउले पनि घर छाडे । तँ गइस् भने यो घरमा म झुण्डिएर मर्छु ।’

सुदनले आमालाई सम्झाए, ‘त्यसो नगर्नु । आमाको आँशु छोराछोरीको जीवनमा भेल बनेर बाटो छेक्छ । धेरै साथीहरू शहीद भइसके । मैले सपना बाँडिसकेको छु, म घरमा बस्नु अपराध हुन्छ ।’

‘के गर्छस् त जितिस् भने ?’

‘बाँचिराख्नुस्, ऊ पारिको डाँडामा शहर बनाउँछु । तपाईंले ब्रुनाइमा देखेको शहरजस्तै, हङकङमा देखेको शहरजस्तै ।’

सरकार र तत्कालीन विद्रोही नेकपा माओवादीबीच ०६३ सालमा शान्ति सम्झौता भयो । जनयुद्ध सकियो । माओवादीले पहिलो संविधानसभा चुनावमा भाग लिएपछि भोजपुरबाट सुदन किराती विजयी भए । छोरो सांसद भएको केही समयपछि आमा बितिन् । छोराले बनाउँछु भनेको शहर त आमाले हेर्न पाइनन्, तर युद्ध लडेर फर्केको छोराले चुनाव जितेर सांसद बनेको भने हेर्न पाइन् ।

छोरो युद्धबाट फर्केपछि बिरक्तिएर हिँडेका हर्कबहादुर पनि घर फर्किए ।

त्यसपछि सम्पन्न भएका चारमध्ये तीनवटा चुनाव जितेका सुदन यसपटक संघीय मन्त्री बनेका छन् । उनले संस्कृति पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयको जिम्मेवारी पाएका छन् ।

मंगलबार एकाबिहानै पक्षघातले थला परेका बुबालाई सुदनले आफू मन्त्री बन्न लागेको खबर सुनाएपछि पत्याउनै गाह्रो भयो ।

‘राम राम राम ! म उहिले फकल्याण्डको लडाईंमा मरेको भए यो दिन सुन्न र देख्न पाउँदिन थेँ,’ हर्षविभोर हर्कबहादुरले छोरालाई भने ।

‘म पनि जनयुद्धमा मरेको भए त्यस्तै त हो,’ सुदनले भने ।

मन्त्री बन्ने निश्चित भएसँगै बिरामी बुबासँगको तस्वीरसहित सुदन किरातीले फेसबुकमा यस्तै भावुक स्टाटस राखेका छन् ।

सुदनलाई आफू मन्त्रीको जिम्मेवारीमा पुगेसँगै आमाको याद आइरहेको छ, ‘आमाजी त पितृको देशमा हुनुहुन्छ । आज हामी संगै हुन पाएको भए …… ।’

बिमारले च्यापेर डाँडामाथिको जुनघाम जस्तै बनेका हर्कबहादुरले मन्त्री बनेको छोरा सुदनलाई वाचा गरेका छन्, ‘म गए पछि तेरो आमासँग भेट हुन्छ नै होला म सबै भनि दिउँला ।’

सुदनले बुबालाई जिम्मेवारी पाउनुभन्दा पनि काम गर्नु ठुलो कुरा भन्दै मेहनेत गर्ने वाचा गरेका छन् । मंगलबार दिउँसो १ बजे मन्त्री पदको सपथ खाएपछि सुदनले पार्टीको केन्द्रीय कार्यालय पेरिसडाँडामा पुगेर सहिदको स्तम्भमा सम्मान व्यक्त गर्दै जनतालाई गरेका वाचा पूरा गर्ने अठोट गरेको जनाएका छन् ।

को हुन् सुदन ?

भोजपुरको रामप्रसाद राई गाउँपालिका ओख्रेका स्थानीय बासिन्दा सुदनको जन्म बुबा हर्कबहादुर राई ब्रिटिश लाहुरेमा हुँदा विस २०३८ सालमा ब्रुनाइमा भएका हो । चारजना भाइमध्ये जेठा सुदनका एकजना दिदी र तीन जना बहिनी छन् । ब्रुनाइबाट आठ वर्षको उमेरमा नेपाल आएका सुदनले यहीँ अध्ययन राजनीतिक सुरु गरेका थिए ।

एमाले निकट अनेरास्ववियुबाट राजनीति सुरु गरेका सुदनले ०५४ सालसम्म सोही संगठनमा बसेर राजनीति गरे । त्यतिबेला सम्पन्न स्थानीय निर्वाचनका क्रममा कांग्रेस र एमालेबीच झडप भएपछि उनीमाथि एकैपटक आठवटा मुद्दा चलाइएको थियो ।

मावि तहको पढाइ सकेपछि भोजपुर बहुमुखी क्याम्पस पढ्न गएका सुदनमाथि नेविसंघले हमला गरेको थियो । निर्वाचनको विषयलाई लिएर भएको विवादमा पार्टीको नेतृत्वले चासो नदिएपछि रिसाएका सुदन भोजपुरबाट थप अध्ययनका लागि धरान झरे । भोजपुरबाट त्यतिबेला हेमराज राई सांसद थिए । उनैलाई चुनाव जिताउन सुदन झडपमा सहभागी भएका थिए ।

त्यसपछि पार्टी नेतृत्वसँग असन्तुष्ट उनी गोपाल किराती नेतृत्वको तत्कालिन खम्बुवान राष्ट्रिय मुक्ति् मोर्चामा लागे । भुमिगत भएको किरातीको पार्टीले ०६० सालमा माओवादीसँग एकता गर्‍यो । माओवादीसँगको एकतापछि ०६१ सालमा नेकपा माओवादीको सगरमाथा–जनकपुर क्षेत्रीय ब्यूरो सदस्य भएका सुदन त्यही वर्ष सिरहाबाट पक्राउ परे । त्यसपछि २३ महिना जेल परेका उनी शान्ति प्रक्रियापछि विराटनगरबाट रिहा भएका थिए ।

जेलबाट छुटे पछि उनी ०६३ सालमा धनकुटा जिल्लाको सेक्रेटरी, पार्टीको जनवर्गीय संगठन किराती राष्ट्रिय मुक्ति मोर्चाको महासचिव हुँदै अध्यक्ष, भोजपुर जिल्ला अध्यक्ष, पार्टीको केन्द्रीय सदस्य बनेका थिए । अहिले उनी पार्टी पोलिटब्यूरो सदस्यसँगै भोजपुर जिल्ला इन्चार्जको जिम्मेवारीमा समेत छन् ।

सुदन २०६४ सालको संविधानसभा निर्वाचनमा शेरधन राईलाई पराजित गर्दै संविधानसभा सदस्य भएका थिए । त्यतिबेला उनको उमेर २६ वर्ष थियो । त्यसपछि २०७० मा सम्पन्न दोस्रो संविधानसभा चुनावमा उनी शेरधनसँग नै पराजित भए ।

फेरि उनी २०७४ को निर्वाचनमा संघीय संसदमा निर्वाचित भएका थिए । ४ मंसिरमा सम्पन्न प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा पुनः शेरधनलाई पराजित गर्दै तेस्रोपटक सांसद बनेका किरातीले यसपटक भने मन्त्री बन्ने अवसर पाए ।

यो पनि पढ्नुस् :