चार कारण, जसले गर्दा नाक बन्द भइरहन्छ

नाक बन्द भइरहनु सामान्य होइन । यसले नाकभित्र अरु रोग हुनसक्ने संकेत गर्छ ।

सामान्यत रुघा, खोकी, चिसोको एलर्जीले नाक बन्द हुन्छ । यी अस्थायी समस्या हुन्, जो केही दिन वा हप्तामा आफै निको हुन्छ ।

नाक बन्द हुने अर्को स्थायी कारण पनि हुनसक्छ, जसका लागि उपचार नै जरुरी हुनसक्छ । जस्तो कि, नाकको हड्डी बाङ्गो हुनु, नाकभित्र मासु पलाउनु, नाकको क्यान्सर हुनु, एडिनोइड (यो नाकभित्र पछाडि हुने तन्तुको समूह) बढेर ।

यी अवस्थाहरुमा नाक बारम्बार बन्द हुन्छ । सास फेर्न असहज हुन्छ । आखिर किन यो समस्या आउँछ ? यसको मूल कारण कसरी थाहा हुन्छ ? उपचार के गर्नुपर्छ ?

१. नाकको हड्डी बाङ्गो

नाकको दुई वटा प्वाललाई छुट्याउने एउटा पर्खाल हुन्छ, जो कुरकुरे हड्डीले बनेको हुन्छ । बाहिरबाट झट्ट हेर्दा सामान्य देखिएपनि यो खासमा भने बाङ्गोटिङ्गो हुन्छ । यसलाई मेडिकल भाषामा डिभिएटेड नेजल सेप्टम (डिएनएस) भनिन्छ ।

यस्तो समस्या हुनुमा ९० प्रतिशत कारण जन्मजात नै हुन्छ । जस्तो, उल्टो बच्चा जन्मिदा (टाउकोबाट नभई खुट्टातर्फबाट), जन्मदाँ शिशुको नाक थिचिएमा पनि यस्तो हुनसक्छ । त्यसैगरी पछि नाकमा चोटपटक लागेर नाकको हड्डी बाङ्गो हुनसक्छ ।

यसको जोखिम : यदि हड्डी बाङ्गो भएर सास फेर्नदेखि अन्य समस्या भइरहेमा उपचार गराउनुपर्छ । यदि उपचार गरिएन भने यसले मस्तिष्कमा पनि असर गर्न सक्छ ।

के छ उपचार : नाकको हड्डी बाङ्गो हुँदैमा शल्यक्रिया नै गर्नुपर्छ वा उपचार गर्नुपर्छ भन्ने छैन । नाकको हड्डी बाङ्गो भएर पनि त्यसले अरु समस्या ल्याएको छैन भने उपचार गर्नुपर्दैन ।

यद्यपि नाक बन्द भइरहने, पातलो सिँगान बगिरहने, अगाडिको टाउको दुखिरहने, पटक पटक हाँच्छ्यु आइहने, नाकबाट गन्ध हराउने, नाकबाट रगत बग्ने भएमा शल्यक्रिया नै गर्नुपर्छ । यसका लागि औषधिले हुँदैन । सेप्टोप्लाष्टी शल्यक्रियाबाट बाङ्गो हड्डीलाई सोझो बनाइन्छ ।

२. नाकभित्र मासु पलाउने (न्याजल पोलिप)

नाकभित्र मासु पलाएर पनि नाक बन्द भइरहने समस्या हुन्छ । यसलाई सामान्य भाषामा पिनास भनिन्छ । पिनास पनि दुई किसिमको हुन्छ । एउटा मासु पलाएर हुने र अर्को सामान्य कारणले ।

मासु पलाएर हुने पिनासलाई न्याजलपपोलिप भनिन्छ । नाकभित्र मासु पलाएको हो वा होइन भनेर इन्डोस्कोपी गरेर हेर्नुपर्ने हुन्छ । यदि मासु पलाएको छ भने उपचार गर्नुपर्छ ।

यसको जोखिम : नाकभित्र मासु पलाएमा रगत बग्ने, घाउ बन्ने र पाक्ने हुन्छ । यो क्रम निरन्तर रहेमा रोग प्रतिरोधी क्षमता कमजोर हुनका साथै अन्य जटिल अवस्था निम्त्याउन सक्छ ।

के छ उपचार  : यदि मासुको आकार सानो र सुरुवाती अवस्था छ भने औषधिबाट निको बनाउन सकिन्छ । यदि मासुको आकार ठूलो भएमा शल्यक्रियाबाट मासु निकालिन्छ । शल्यक्रियापछि पनि मासु पलाउने जोखिम हुन्छ । यसका लागि ६ महिनासम्म नाकभित्र स्प्रे गर्ने, औषधि हाल्ने गरिन्छ ।

३. नाकको क्यान्सर

नाकभित्रको क्यान्सर भएमा पनि सास फेर्न कठिन हुन्छ । खासगरी साइनर नेजलमा क्यान्सरको जोखिम हुन्छ ।

यदि नाकको क्यान्सर भएको छ भने बारम्बार नाक बन्द हुने, नाकबाट रगत आउने, अनुहारको आकृतिमा परिवर्तन हुने, आँखा बाहिर निस्कने, मुखभित्रको तालु तल झरेको जस्तो हुने लक्षण देखिन्छ । अहिलेसम्मको घटनालाई हेर्दा प्राय यस्तो क्यान्सर ५० बर्षदेखि माथिको उमेर समूहमा बढी देखिएको छ ।

४. एडिनोइडमा समस्या

एडिनोइड नाक भित्रको पछाडि भागमा हुने तन्तुको समूह हो । मान्छेको उमेर बढ्दै जाँदा यसको आकार पनि घट्दै जानुपर्ने हुन्छ । तर, कतिपय अवस्थामा त्यस्तो हुँदैन । त्यस अवस्थामा बारम्बार नाक बन्द भइरहने हुन्छ । सुत्दा घुर्ने, सास फेर्न नसकेर सुतेको अवस्थामा अचानक ब्युँझने हुनसक्छ ।

यसका लागि औषधि र शल्यक्रियामध्ये एउटा उपचार पद्धती अपनाउन सकिन्छ ।

सामान्य अवस्थामा नाक बन्द भए के गर्ने ?

यदि सामान्य समस्याले गर्दा नाक बन्द भइरहेमा नेजल ड्रप लगाउन सकिन्छ । यसले बन्द भएको नाकलाई खुलाउँछ । तर, यो नियमितजसो प्रयोग गर्नु भने हुँदैन ।

नाक बन्द हुनुमा रुघा, खोकी, एलर्जी आदिको समस्या हुनसक्छ । यसबाट बच्नु भनेको चिसोबाट बच्नु अर्थात शरीरलाई न्यानो बनाउनु हो ।