वीरमा अब पार्किन्सन, छारेरोग, डिप्रेसनको नयाँ प्रविधिबाट उपचार

मानौं, तपाईंको शारीरिक गतिविधि अचानक सुस्त हुन थाल्यो । फटाफट हिँड्न सक्नुभएन । हिँड्दा हात र खुट्टाको चाल मिलेन । कतै हिँड्दा रोबोर्ट जस्तै हातखुट्टा अचल भयो । आँखा चिम्मा हुँदैन । बस्न र उठ्न पनि कठिन भयो । शरीरमा अनायस कम्पन हुन्छ । राती सुत्न सकिदैन । यस्तो अवस्थामा के गर्नुहुन्छ ?

न मर्नु, न बाँच्नुको स्थिती हो यो । जबकि यस्तो समस्या अहिले धेरैलाई छ । किनभने यो पार्किन्सनको समस्या हो । ६० बर्ष उमेर काटेका धेरै यही समस्या झेलिरहेका छन् । तर, बुढापाका मात्र होइन युवाहरुमा पनि यो समस्या देखिन थालेको छ ।

पार्किन्सन भएको मान्छे हाँस्दैन, सहज रुपमा बोल्दैन, खानेकुरा राम्ररी खानै सक्दैन । यसका अनेक झमेला छ ।

पार्किन्सन मात्र होइन, छारेरोग, डिप्रेसन, डिस्टोनिया, ओसिडी, शारीरिक कम्पन पनि यस्तै साझा समस्या हो । यी सबै किसिमको समस्याले मान्छेको दिनचर्या पूर्ण रुपमा प्रभावित बनाउँछ । खाने, बस्ने, सुत्ने, उठ्ने, हिँड्ने, खेल्ने, काम गर्ने कुराको लय बिग्रन्छ । यसले स्वयम् समस्या झेलिरहेका व्यक्तिलाई मात्र होइन, उसको घर-परिवारलाई पनि असजिलो बनाइदिन्छ ।

पार्किन्सन, छारेरोग, डिप्रेसन, डिस्टोनिया, ओसिडी, शारीरिक कम्पन जस्ता समस्या भित्रभित्रै जटिल बन्दै गएको छ । यो कुरा भोग्नेहरुलाई थाहा छ । यस्तो समस्या किन हुन्छ त ? पार्किन्सन जस्ता कतिपय समस्याको ठ्याक्कै कारण अहिलेसम्म पत्ता लागेको छैन । यसको कारणबारे अध्ययन-अनुसन्धान भइरहेको छ ।

मस्तिष्कमा एउटा सानो भाग हुन्छ, बेसल ग्याङेलिया । यसले डोपामाइन जस्ता मान्छेलाई उत्प्रेरणा जगाउने, सन्तुष्ट र खुसी भाव जगाउने हर्मोन उत्पादन गर्छ । यो भाग सुक्दै गएपछि मान्छे क्रमस प्रतिक्रियाविहिन हुँदै जान्छन् । उनीहरुमा आउनुपर्ने स्वभाविक प्रतिक्रिया देखिदैन । हिँड्ने, बस्ने, खाने, बोल्ने, हाँस्ने वा कुनैपनि कुरामा उनीहरुले जसरी प्रतिक्रिया जनाउनुपर्ने हुन्थ्यो, सो कम हुँदै जान्छ ।

यस्तो समस्याको उपचारमा औषधिलगायत अरु केही विधि प्रयोग गरिन्छ । पार्किन्सनको हकमा औषधि दिएर पनि पाँच बर्षसम्म उनको अवस्था निरिक्षण गर्नुपर्छ भनिन्छ । यसको अर्थ कतिपयलाई औषधिले समेत काम गर्दैन । यस्तो अवस्थामा केही नयाँ प्रविधि आएको छ, जसले प्रभावकारी काम गर्न सक्छ । जस्तो- डिप ब्रेन स्टुम्युलेसन र भेजल नर्भ स्टुमुलेसन ।

यसले कसरी काम गर्छ ?

पार्किन्सन, छारेरोगलगायत समस्या भएकाहरुको मस्तिष्कभित्र जुन भाग सुक्दै गएको वा निस्क्रिय हुँदै गएको छ, त्यसलाई विद्युतिय तरंग दिएर सक्रिय गराउने विधि हो यो ।

यसका लागि ठूलो शल्यक्रिया गर्नुपर्दैन । सामान्य शल्यक्रिया गरेर टाउकोमा सानो प्वाल पारेर प्रभावित भागमा सानो तार राखिन्छ । उक्त तारलाई व्याट्रीको माध्यामबाट तरंग दिइन्छ । यसरी तरंग दिएपछि प्रभावित भाग सक्रिय हुन्छ । यो अहिलेको उन्नत विधि हो । यस विधिबाट पार्किन्सन, छारेरोग, डिप्रेसन, डिस्टोनिया, ओसिडी, शारीरिक कम्पन जस्तो समस्यामा उपचार गरिन्छ । यसले उनीहरुको शारीरिक गतिविधिलाई सक्रिय गराउँछ ।

यो उपचार कहाँ पाइन्छ ?

यो उपचार चलनचल्तीमा आएको धेरै भएको छैन । अहिले वीर अस्पतालले सुरु गरिरहेको छ । यसका लागि आवश्यक प्रविधिको समस्या छैन । केही समयपछि अमेरिकाबाट सात आठ जानको विशेषज्ञ चिकित्सकहरु आउँदैछन्, यही प्रविधि सञ्चालनका लागि । उनीहरुबाट पनि सेवासँगै कतिपय उपकरण सहयोग पाइनेछ ।

उपचारको खर्च कति लाग्छ ?

यस्तो उपचारका लागि जान्नेबुझ्नेहरु विदेश जाने गरेका छन् । भारत लगायत कुनैपनि देशमा यस्तो प्रविधिबाट उपचार गर्दा २०–२५ लाख रुपैयाँ खर्च हुन्छ । नेपालमै यसका लागि १३–१४ लाख रुपैयाँ लाग्न सक्छ । यद्यपि हामीले यस उपचारमा लाग्ने सामानको मूल्य कम गर्नका लागि कम्पनीसँग कुरा गर्दैछौं ।

अझ संभव भएसम्म यस्तो समस्या भएको बिरामीलाई विशेष क्याटगोरीमा राखेर निःशुल्क उपचारका लागि सरकारसँग पहल गर्नेछौं ।

त्यसो त सबैलाई त्यही शल्यक्रिया गरेर उपचार गर्नुपर्छ भन्ने छैन । कनिपयमा अरु सामान्य विधिबाट पनि उपचार गर्न सकिन्छ ।

यसका लागि के छ समस्या ?

पार्किन्सन, डिप्रेसन आफैमा बिकराल समस्या बन्दैछ । छारेरोग आम समस्या बन्दैछ । यस्तो समस्याको सही उपचार, सही समयमा हुनु जरुरी छ ।

वीर अस्पतालले आधुनिक प्रविधिबाट यस्तो समस्याको उपचार सुरु गरेको छ । अस्पताललाई अहिले प्रविधिको समस्या छैन । तर, समस्या भनेको एउटै कुरा छ । त्यो हो, मान्छेमा सचेतनाको कमी ।

मान्छेलाई पार्किन्सन, डिप्रेसनलगायतको औषधि खाइरहेकाहरुलाई अहिले नयाँ प्रविधिबाट उपचार हुन्छ भन्ने जानकारी नै छैन । त्यसैले यस्तो उपचार गराउने तत्परता उनीहरुमा देखिदैन ।

डिप ब्रेन स्टुम्युलेसन ?

न्यूरोलोजिकल डिसअर्डरले ग्रस्त व्यक्तिका लागि गरिने सामान्य तर प्रभावकारी शल्यक्रिया हो यो । यस अन्र्तगत मस्तिष्कको प्रभावित भागमा विद्युतिय प्रतिक्रिया बढाइन्छ, जसले मान्छेको शारीरिक एवं भावनात्मक गतिविधिमा भइरहेको अवरोध हट्छ ।

डिप ब्रेन स्टुम्युलेशनमा मस्तिष्कमा लगाएर मस्तिष्कको असामान्य विद्युतिय संयन्त्रलाई नियन्त्रण गरिन्छ । यसमा एउटा तार हुन्छ, त्यसलाई मस्तिष्कको प्रभावित भागमा लगाइन्छ । ब्याट्रीको माध्यामबाट त्यसमा तरंग दिइन्छ ।

यस्तो उपचार कस्ता व्यक्तिका लागि हुन्छ त ?

–पार्किन्सन

–एसेन्शियल ट्रेमोर

–एपिलेप्सी

–डिस्टोनिया

–छारेरोग

–डिप्रेसन

–शारीरिक कम्पन आदि  ।