बच्चा बोल्न सुरु गर्ने खास उमेर कुन हो ?

बच्चाको जन्मपछि आमाबुबाको चाहना हुन्छ उनीहरूको बच्चाले चाँडै बोल्न सुरु गरोस् ।  अभिभावकले बच्चालाई बोलाउँदा वा इशारा गर्दा केही न केही प्रतिक्रिया देओस् भन्ने अपेक्षा गर्छन् । तर, सामान्यतया करिब ६ महिनापछि बच्चाहरूले प्रतिक्रिया दिन सुरु गर्छन् ।  सबै बच्चाहरू एउटै उमेरमा प्रतिक्रिया दिन थाल्छन् भन्ने हुँदैन । केही-कोही कम समयमै प्रतिक्रिया दिन थाल्छन् भने केहीलाई बढी समय लाग्न सक्छ । बच्चाहरू कहिले बोल्न सुरु गर्छन् भन्ने प्रश्न धेरैजसो अभिभावकको मनमा आउने गर्छ ।

तर, बोल्नुभन्दा पहिले बच्चाले प्रतिक्रिया दिन सिक्छ । उदाहरणका लागि, तपाईं हाँस्नुभयो भने बच्चा पनि हाँस्छ । बच्चाको बोल्ने प्रक्रिया करिब ६ महिनापछि सुरु हुन्छ ।  यस समयमा बच्चाले कुनै अक्षर बारम्बार दोहोर्‍याउन सक्छ, जस्तै मामा, बाबा आदि । त्यसैले करिब ६ महिना वा एक वर्षको उमेरमा बच्चाहरूको बोल्ने प्रक्रिया सुरु हुन्छ।

बच्चाहरूको बोल्ने प्रक्रिया

बच्चाहरूले जन्मिएपछि नै सिक्न सुरु गरिसकेका हुन्छन् । अभिभावकले बच्चाको अगाडि जे बोल्छन् वा जे गतिविधि गर्छन् बच्चाले ती सबै ध्यानपूर्वक हेर्छ र सुन्छ । बिस्तारै–बिस्तारै उनीहरूले ती कुराहरूबाट सिक्छन् र करिब 6 देखि 12 महिनाको उमेरमा शब्दहरू उच्चारण गर्न थाल्छन् । बच्चाले कति छिटो बोल्न सुरु गर्छ भन्ने कुरा उनीहरूसँग कति कुरा गरिन्छ वा इशारामार्फत् खेलिन्छ जस्ता गतिविधिहरूमा पनि निर्भर गर्छ ।

समयसँगै बच्चाको बोली विकास हुँदै जान्छ । सबै बच्चा उस्तै हुँदैनन् । केही बच्चाले चाँडै बोल्न सिक्छन् भने केहीलाई अलि बढी समय लाग्न सक्छ ।  तर यसलाई लिएर चिन्ता गर्नु पर्दैन ।

४ महिनाको उमेरदेखि बच्चाले बुझ्न गाह्रो हुने आवाज निकाल्न सुरु गर्छ ।  यदि ध्यान दिइयो भने, ४ महिनापछि बच्चाको रुने तरिका पनि फरक–फरक हुन थाल्छ ।  उदाहरणका लागि, भोक लागेको बेला रुने तरिका फरक हुन्छ, निद्रा लागेको वा थकित हुँदा रुने तरिका फरक हुन्छ । कहिलेकाहीँ बच्चाहरू आफ्नो कुरा पूरा गराउन पनि रोएर संकेत दिन्छन् ।  यसरी बच्चाहरू चार महिनाको उमेरमै कुराहरू बुझ्न थाल्छन् र आफ्नै तरिकाले संवाद सुरु गर्छन् ।

६ र ८ महिनाको उमेरमा बच्चाको बोलाइ

६ महिनाको उमेरसम्म बच्चाले आफ्ना वस्तुहरूको पहिचान गर्न थाल्छन् । उसलाई कुन वस्तु उसको हो भन्ने थाहा हुन थाल्छ । साथै, ऊ वरपरका कुराहरू ध्यान दिएर सुन्दै हुन्छ र धेरै शब्दहरू सिकिरहेको हुन्छ । आह, ओह, उम र यी जस्ता ध्वनिहरू पनि बच्चाको बोलीमा सुन्न सकिन्छ । 8 महिनाको उमेरसम्म पुग्दा बच्चाले मामा, बाबा जस्ता आवाज निकाल्न सक्छ । धेरैजसो घरमा बच्चालाई सबैभन्दा पहिले मम्मी, बाबा भन्न सिकाइन्छ ।  त्यसैले 8 महिनाको उमेरमा बच्चाले मम्मी वा बाबा भन्न सिक्ला भन्ने अपेक्षा गर्न सकिन्छ । तर यदि 8 महिनासम्म बच्चाले यस्ता शब्द नबोले पनि डराउनु पर्दैन । बिस्तारै बोल्न सक्छ ।

एक वर्षसम्म बच्चाले एक शब्द बोल्न सक्छ

जब बच्चा एक वर्षको हुन्छ, तबसम्म उसले कम्तीमा एक शब्द भन्न थालिसकेको हुन्छ । यो अभिभावकले उसलाई के सिकाइरहेका छन् भन्ने कुरामा पनि निर्भर गर्छ । एक वर्षको उमेरसम्म बच्चाले वरपरका मानिसहरूलाई साइनोले बोलाउन सक्छ, जस्तै मम्मी, बाबा, दादा, दिदी आदि । प्रायः बच्चाहरू एक वर्षको आसपास आफ्नो पहिलो शब्द बोल्छन्, तर यो हरेक बच्चामा फरक हुन सक्छ ।  १८ महिनाको उमेरसम्म बच्चाले अझ स्पष्ट शब्दहरू बोल्न सुरु गर्छ ।

बच्चालाई कसरी बोल्न सिकाउने ?

केही बच्चाहरू ८ महिनाको उमेरमा वा एक वर्षको उमेरमा पनि बोल्न सुरु नगर्न सक्छन् । यस्तो अवस्थामा आमाबुबाको चिन्ता बढ्नु स्वाभाविक हो ।  अभिभावकलाई बच्चालाई कसरी बोल्न सिकाउने भन्ने लाग्न सक्छ ।  तर चिन्ता लिनु पर्दैन, किनकि केही बच्चाहरू एक वर्षपछि बोल्न सुरु गर्छन् । बच्चालाई बोल्न सिकाउन धेरै फरक कुरा गर्नुपर्ने हुँदैन ।

अभिभावकले गर्ने दैनिक गतिविधिबाट बच्चाले धेरै कुरा सिकिरहेको हुन्छ । बच्चासँग दैनिक रूपमा केही समय छुट्याएर कुरा गर्नुपर्छ । यसो गर्दा बच्चाले अभिभावकको कुरा सुन्छ र आफैं बोल्ने प्रयास गर्छ । बच्चालाई कपडा लगाइरहँदा, खाना खुवाइरहँदा वा खेलौनासँग खेलाइरहँदा ती वस्तुहरूको नाम उच्चारण गरेर भन्नुपर्छ ।

बच्चाको अगाडि चित्र भएको किताब पनि राख्न सकिन्छ । चित्रहरू बच्चाको वरिपरि देखिने र सजिलै चिन्न सकिने हुनुपर्छ ।  यसो गर्दा बच्चाले चित्र हेरेर त्यसको नाम बोल्ने प्रयास गर्छ ।  घरका अन्य सदस्यसँग जसरी सामान्य रूपमा कुरा गरिन्छ ।  त्यसैगरी बच्चासँग पनि कुरा गर्नु पर्याप्त हुन्छ ।

गुनगुनाएर पनि बच्चालाई बोल्न सिकाउन सकिन्छ

यदि बच्चालाई चाँडै बोल्न सिकाउन चाहने हो भने, दैनिक रूपमा कुनै गीत गुनगुनाउन सकिन्छ ।  बच्चाहरू गीतको माध्यमबाट छिटो सिक्छन् ।  किताब हेरेर पनि बच्चालाई गीत गुनगुनाएर सुनाउन सकिन्छ ।  राइममार्फत बच्चाहरू चाँडै सिक्छन् । आजभोलि बच्चाहरू सानै उमेरमा मोबाइलको सम्पर्कमा आउने गरेका छन्, जुन राम्रो होइन ।  मोबाइल दिनुको सट्टा चित्र भएको पुस्तक दिनु राम्रो हुन्छ । चित्र हेरेर र गीतको माध्यमबाट बच्चाहरूले कुराहरू छिटो बुझ्न थाल्छन्।