दिमागमा सकारात्मक भन्दा नकारात्मक सोच किन धेरै आउँछ ?

मानव मस्तिष्क प्राकृतिक रूपमा नकारात्मक कुराहरूप्रति बढी संवेदनशील हुन्छ । यो एक प्रकारको जैविक संवेदनशीलता हामीलाई खतराबाट बचाउन विकसित भएको हो ।

तर मनोचिकित्सकको ओपिडीमा आउने अधिकांश व्यक्ति दिमागमा धेरै कुरा खेल्छ भन्ने गुनासो लिएर आउँछन् । यसबाट कसरी छुटकारा पाउने होला भनेर प्रश्न पनि गर्ने गर्छन् ।

तनाव बढी भएको मान्छेको दिमागमा एउटा नेगेटिभ फिल्टर भन्ने हुन्छ । यो नेगेटिभ फिल्टरले के गर्छ भने यदि दिनमा १० जना मानिसलाई भेटियो भने त्यसमा ९ जनाले राम्रो कुरा गरेका छन् तर एक जना व्यक्तिले नराम्रो कुरा गर्छन् भने ९ जनाले भनेको राम्रो कुरा दिमागमा छिर्दैन, एक जनाले भनेको नराम्रो कुरा मात्र दिमागमा छिर्छ ।

कहिलेकाहीँ यस्तो हुन्छ भने यसैका आधारमा नकारात्मक सोच आयो वा दिमागमा धेरै कुरा खेल्यो भन्न मिल्दैन किनकि नराम्रो विचार हरेक व्यक्तिलाई आउने गर्छ । एक मानसिक रुपमा स्वास्थ्य व्यक्तिको दिमागमा राम्रो कुरा र नराम्रो कुरा दुवै समान रुपमा आउँछ । यसले एक-अर्कालाई सन्तुलन गरिरहेको हुन्छ त्यसैले वास्ता हुँदैन ।

यस्तो व्यक्तिमा नराम्रो सोच आइहाले पनि ह्या केही हुन्न, त्यो विषयमा धेरै सोच्न हुन्न, आफ्नो काममा ध्यान दिनुपर्छ भन्ने लाग्छ ।

दिमागमा धेरै कुरा खेलाउने व्यक्तिले पनि त्यस्तै नै सोच्छन् । तर, नकारात्मक फिल्टरले गर्दा राम्रो कुरा केही पनि दिमागमा आउन पाउँदैन, नराम्रो कुरा मात्र आउँछ  ।

आजको मितिमा केही पनि गतिलो सोच नआएपछि व्यक्तिले पहिलेको राम्रो कुरा सम्झन थाल्छन् । मेरो आजको दिनमा केही राम्रो कुरा नभए पनि पहिले त मैले राम्रो राम्रो काम गरेको थिएँ नि भनेर स्मरण शक्तिबाट त्यसलाई निकाल्न खोज्छन् तर यो फिल्टर पहिलाको मेमोरीमा पनि गइदिन्छ ।

जसले गर्दा जिन्दगीमा आफूले पहिले गरेको राम्रो कुरा कुरा याद आउँदैन जे-जे बिग्रिएको थियो, भत्किएको थियो, नराम्रो भएको थियो त्यस्ता सोचहरू मात्र आउँछन् ।

अब पहिलेको मेरो राम्रो याद केही पनि छैन भने मैले भविष्यमा त आफ्नो लागि केही राम्रो गर्न सक्छु नि त भन्ने सोच पनि आउँछ । यदि भविष्य सकारात्मक भए, मैले मेरो जीवनशैलीमा केही परिवर्तन गरे भने राम्रो हुन्छ नि भन्ने सोच आउन सक्छ । तर, यो फिल्टर भविष्यको विचारहरूमा पनि गइदिन्छ ।

जसले गर्दा जीवनमा आफूले गर्न चाहेका वा गर्न सकिने राम्रो कुरा केही याद आउँदैन । जे-जे बिग्रन सक्छ त्यस्ता कुरा मात्र याद आउँछ ।

सुरुवाती चरणमा व्यक्तिले यसलाई केही मात्रामा नियन्त्रण गर्न सक्छन् । तर, नियन्त्रण गर्न नसकेपछि भने आफ्नो कुरा बिस्तारै बाहिर राख्न थाल्छन् । मलाई नकारात्मक सोच बढी आएको छ, धेरै चिन्ता लाग्छ, मन खिन्न हुन्छ, डर लाग्छ भन्न थाल्छन् ।

तर यो समस्या कस्तो हो भनेर हाम्रो समाजले यसबारे बुझेको हुँदैन र उसको कुरालाई बुझ्न सक्दैन ।  यदि कुनै कुरा बुझिएको छैन भने आफूले जे बुझेको छ त्यही आधारमा सल्लाह दिने हो । यस्तोमा व्यक्तिले जति जनालाई भेट्यो उनीहरूले सकारात्मक हुनुपर्छ, नकारात्मक हुनुहुँदैन, चिन्ता लिन हुन्न, धेरै कुरा दिमागमा राख्न हुँदैन भन्ने सल्लाह दिन्छन् । जुन कुरा व्यक्तिलाई थाहा हुँदाहुँदै पनि गर्न सकेको हुँदैन ।

दिमागमा धेरै कुरा खेलेको नै हाम्रो दिमागले नकारात्मक कुराबाट छुटकारा पाउनलाई हाे । यस्तोमा आफूले सल्लाह लिन गएको ठाउँमा सबै सकारात्मक कुरा सुनेपछि व्यक्तिले नकारात्मक सोच मेरै कारणले आएको हो कि, यो फिल्टरको कारणले आएको हो भन्ने कुरा छुट्याउन सक्दैनन् । जसले गर्दा संसारमा सबै जना राम्रो सोच्ने रहेछन्, म मात्र नकारात्मक सोच्ने रहेछु भनेर आफैँलाई दोष दिन थाल्छन् ।

यसको उपचार के छ त ?

यसको उपचार मुख्यतया मनोपरामर्शबाट अथवा औषधिबाट हुन्छ । उपचारमा व्यक्तिको दिमागमा बनेको नकारात्मक फिल्टरलाई ताेड्ने काम गरिन्छ । त्यसपछि पहिले जुन सकारात्मक सोच आउन सकेको थिएन अब बिस्तारै आउन थाल्छ । अनि यस्तो मानसिक स्वास्थ्य अवस्था भएका व्यक्तिहरूले पनि अन्य सामान्य मान्छेहरू जस्तो नै सोच्न थाल्छन् ।

दिमागमा के कारणले धेरै कुरा चलिरहेको छ भन्ने कुरा पत्ता लगाएर त्यो कारणले समाधान गरियो भने दिमागमा धेरै कुरा खेल्न छाड्छ । र, कारक तत्व अनुसार नै यसको उपचार गरिन्छ ।

दिमागमा धेरै कुरा खेल्ने भनेको व्यक्ति राम्रो हुन खोजेको प्रयास हो । यस्तोमा मैले धेरै कुरा सोचें, सोचलाई नियन्त्रणमा राख्न सकिनँ, आफूलाई नियन्त्रण गर्न सकिनँ भनेर आफूप्रति हीनताबोध राख्नु जरुरी हुँदैन।