५ चैत, काठमाडौं । साझा यातायातले आइतबारबाट आफ्नो बसहरुमा संक्रमणको जोखिम घटाउन ‘स्यानिटाइजर’ छर्कन सुरु गर्‍यो । रिङरोडमा विजुली बस चलाइरहेको सुन्दर यातायात प्रालिबाहेक अरु सार्वजनिक यातायात कम्पनीले यस्तो अभ्यास थालेका छैनन् ।

सार्वजनिक सवारी साधनभित्र कोरोना भाइरस संक्रमणको जोखिम हुन्छ नै । निजी गाडी नभएकाहरुले सार्वजनिक सवारी प्रयोग गर्नुको विकल्प पनि छैन । सार्वजनिक सवारीलाई सुरक्षित राख्न सरकारले पहल गर्नुपर्ने माग उपभोक्ताकर्मीले गर्दै आएका छन् ।

तर, अहिलेसम्म यातायात कम्पनीहरुले खर्च हुने भन्दै सतर्कताको ठोस प्रयास गरेका छैनन् । सरकारले पनि एउटा स्पष्ट निर्देशन सम्म दिएको छैन । कदाचित कोरोना भित्रिए यो लापरबाहीले भाइरस फैलने दर अनियन्त्रित हुने जोखिम छ ।

संक्रमण फैलाउने हिसावले काठमाडौंको सार्वजनिक यातायात सबभन्दा जोखिमपूर्ण रहेको विज्ञहरु बताउँछन् । सार्वजनिक गाडीमा गुन्द्रकुजसरी कोचिएर यात्रा गर्नुपर्ने बाध्यता छ । भाइरस संक्रमणको हिसावले यसलाई ज्यादै खतरनाक अवस्था भन्छन्, सरुवारोग विशेषज्ञ डा. शेरबहादुर पुन ।

फेरि सार्वजनिक सवारी प्रयोग गर्ने अधिकांश यात्रुलाई कसरी सतर्कता अपनाउने भन्ने जानकारी पनि छैन । जानकारी भएकाहरु पनि हेलचेक्र्याइँ गर्छन् । मास्क लगाएर यात्रा गर्नेहरु थोरै देखिन्छन् ।

कतिपय सार्वजनिक सवारी सञ्चालकहरुले यात्रुलाई ज्वरो आए, नआएको जाँच गर्न त थालेका छन्, तर बिरामीलाई गाडीमा निषेध गर्न सकिदैन । यसले गर्दा सार्वजनिक यातायातलाई कोरोना सल्केर बिस्फोट हुने वारुदखाना जस्तो बनाइदिएको छ ।

स्वास र नाक–मुखबाट निस्कने छिटाका कारण स्वास्थ सुरक्षाको हिसाबले सार्वजनिक सवारी त्यसैपनि उच्च जोखिममा हुने डा. पुन बताउँछन् । ‘सार्वजनिक गाडीमा यात्रुहरुबीच प्रत्यक्ष सम्पर्क–सम्वाद हुन्छ नै’, उनी भन्छन्, ‘कोरोना भाइरसको यो समयमा सार्वजनिक यातायातको क्षेत्रमा अरु बेलाजस्तै भइरहेको हेल्चेक्र्याईंले ज्यादै खतरनाक सन्देश दिइरहेको छ ।’

वेलायतमा भएको एक अध्ययनले र्याल, सिँगान, थुकलगायतबाट सर्ने सरुवा रोगको लागि सार्वजनिक यातायातका साधनलाई ‘हटस्पट’ भनेको छ । सार्वजनिक सवारी प्रयोगकर्ताहरु अरुभन्दा ६ गुणा बढी सुरुवा रोगको जोखिममा हुने अध्ययनको निश्कर्ष छ ।

सार्वजनिक सवारीमा यात्रु–यात्रुबीचको दूरी निकै कम हुने हुँदा एक जना बोल्दा, खोक्दा वा हाछ्युँ गर्दा धेरैजना प्रत्यक्ष प्रभावित हुन्छन् । एउटा यात्रु उठेको सिटमा तुरुन्तै अर्को बस्छ । सबै यात्रुले समाउने डण्डी, ढोकाको ह्यान्डल, रेलिङ, सिट बार उही हुन्छ । यो अवस्थामा कुनै एक संक्रमित यात्रुले समातेको डण्डी नै सहरभरि संक्रमण पुर्याउन काफी हुन्छ ।

अनुसन्धानले लामो दूरीको तुलनामा छोटो–छोटो दूरीका सार्वजनिक गाडीका यात्रु बढी स्वास्थ्य जोखिममा हुने देखाएको छ । त्यसैगरी धेरै ट्रान्जिट प्रगोग गर्ने यात्रुलाई पनि संक्रमणको जोखिम बढी हुन्छ ।

सार्वजनिक सुरक्षामाथि नै प्रश्न

नेपालमा सार्वजनिक सवारी प्रयोग गर्नेमा निम्न र मध्यम वर्गका बढी छन् । उनीहरु कम सचेत हुने कारणले संक्रमण फैलने जोखिम पनि उच्च हुन्छ ।

हेलचेक्र्याँई गर्नेहरु पनि उत्तिकै हुन्छन् । यो अवस्थामा सार्वजनिक गाडीहरुको बढी जोखिमयुक्त भागहरुमा स्यानेटाइजर छर्केर भाइरस सर्ने जोखिम कम गर्न सकिन्छ । धुँदा पनि रोग सर्ने जोखिम कम हुन्छ । तर, नेपालमा सञ्चालित सार्वजनिक यातायातका साधनमा दैनिक स्यानिटाइजर छर्कनु त टाढाको कुरा, धुनेसम्म गरिन्न ।

नेपाल यातायात व्यवसायी राष्ट्रिय महासंघका महासचिव सरोज सिटौला स्यानिटाइजर महंगो हुने भएकोले सञ्चालन खर्च बढ्ने बताउँछन् । सरकारले सहजीकरण गरे बसहरुलाई ‘स्यानिटाइज’ गरेर चलाउने उनले बताए ।

कोरोना संक्रमणले घेरी सक्दा पनि सरकारले भने व्यवसायीहरुलाई आफ्ना गाडीहरु सुरक्षित पार्न निर्देशनसम्म दिएको छैन । अहिलेको अति संवेदनशील अवस्थामा पनि सामान्य समयकै पारामा छ, सार्वजनिक यातायात । यसबाट सार्वजनिक सुरक्षामाथि नै प्रश्न उठिरहेको छ ।

सरकारको यातायात व्यवस्था विभाग र स्वास्थ्य सेवा विभागले यस विषयमा अहिलेसम्म संयुक्त छलफल गरेका छैनन् ।

यो पनि पढ्नुहोस कोरोनाको बहुआयामिक असर : बिरामी पर्‍यो नेपाली अर्थतन्त्र पनि यो पनि पढ्नुहोस आर्थिक वृद्धिको लक्ष्यमा कोरोना भाइरस बाधक यो पनि पढ्नुहोस ठूला विकास आयोजनालाई कोरोनाले पिरोल्यो यो पनि पढ्नुहोस अर्थतन्त्रमा कोरोना भाइरसको कहर यो पनि पढ्नुहोस पर्यटन क्षेत्रलाई जोगाउन अब यसो गरौं सरकार ! यो पनि पढ्नुहोस ‘ग्यास चामलको चिन्ता नगर्नोस्, जिम्मा मेरो हो !’ यो पनि पढ्नुहोस कोरोनाविरुद्ध लड्न कुन देशले ल्याए कस्तो आर्थिक प्याकेज ? यो पनि पढ्नुहोस नेपाली विकास आयोजनामा कोरोना भाइरसको धक्का ! यो पनि पढ्नुहोस हजार मेगावाट थप्ने लक्ष्य, तर ३०० पुर्‍याउन मुस्किल यो पनि पढ्नुहोस वैकल्पिक बजार खोज्दै वायु सेवा प्रदायक यो पनि पढ्नुहोस कोरिया, मलेसिया र खाडीमा कोरोना भित्रिँदा नेपालमा चिन्ता यो पनि पढ्नुहोस कोरोना कहर : अब गाउँ फर्कौं, कृषिलाई प्राथमिकता दिऔं यो पनि पढ्नुहोस ‘कोरोना भाइरस महामारी बनेमा बीमा कम्पनी डुब्न सक्छन्’ यो पनि पढ्नुहोस कोरोनाको प्रभावले नेपालसहित विश्वभरकै सेयर बजार ओरालो यो पनि पढ्नुहोस रेमिट्यान्समा कोरोनाको जोखिम : सरकारको कमजोर तयारी यो पनि पढ्नुहोस संकटको भूमरीमा न्यूरोडका व्यापारी यो पनि पढ्नुहोस नेपाल–चीनबीच अघोषित नाकाबन्दी, व्यवसायी भन्छन्– फस्दैछौं यो पनि पढ्नुहोस कोरोनाको असर : विश्व पर्यटनमा ५० अर्ब डलरबराबरको नोक्सानी यो पनि पढ्नुहोस कोरोनाले सौराहाका होटलहरु संकटमा, कर्मचारीलाई धमाधम छुट्टी यो पनि पढ्नुहोस मानसरोबर खुल्ने–नखुल्ने अन्योल, हवाई र टुर व्यवसायी मारमा यो पनि पढ्नुहोस कोरोना प्रभावित देशको उडान किन रोकेन सरकारले ? यो पनि पढ्नुहोस एयरलाइन्सहरुले भने-यात्रु घटे, अब जहाज ग्राउन्डेड गर्छौं यो पनि पढ्नुहोस खर्च घटाउन उपाय खोज्दै होटल, कर्मचारीलाई दिन थालियो विदा यो पनि पढ्नुहोस भुइँचालो बिर्साउने सुनसान ठमेल ! यो पनि पढ्नुहोस कोरोनाको कहर : नेपालीका श्रम गन्तव्य नै संकटापन्न यो पनि पढ्नुहोस कोरोना भाइरसले विश्वको व्यापार, यात्रा र काममा कसरी ल्याउँदैछ परिवर्तन ? यो पनि पढ्नुहोस मास्कको माग बढ्यो, उद्योग बन्द हुन थाले यो पनि पढ्नुहोस कोरोनाको कहर : उद्योगीले सहुलियत माग्दा वित्तीय क्षेत्रमा तनाव यो पनि पढ्नुहोस बसपार्कमा हेल्थडेस्क छैन, गाडीभित्र खोक्दा पनि डर ! यो पनि पढ्नुहोस यात्रु बढ्दा पनि किन छटपटाउँदैछन् आन्तरिक वायुसेवा कम्पनी ? यो पनि पढ्नुहोस मजदुर–मालिक सम्बन्धमा पनि कोरोनाको प्रभाव ! यो पनि पढ्नुहोस रोजगार र रेमिट्यान्समा संकट, कार्ययोजनाविहीन सरकार यो पनि पढ्नुहोस ग्यास पाइएन ? कुलमान भन्छन्- इन्डक्सन चुल्हो बाल्नुस् यो पनि पढ्नुहोस १५ वर्षदेखि बढेन पेट्रोलियम भण्डारण, उपभोक्तालाई सधै‌ंको सास्ती