गर्मीसँगै सक्रिय हुँदैछ कोभिड, कारण के हो ?
डा. शेरबहादुर पुन सरुवारोग विशेषज्ञ
कसैलाई किन उचाइदेखि डर लाग्छ ?
२०८० वैशाख ८ गते १४:२३ 
तपाईंलाई धेरै उचाइबाट तल हेर्दा डर लाग्छ ? लाग्छ भने यस्तो समस्या तपाईं जस्तै अरु धेरैले पनि भोगेका हुन सक्छन् । सामान्यतया धेरै उचाइबाट तल हेर्दा सबैलाई केही न केही डर लाग्छ । तर कतिपयमा भने यस्तो डरको मात्रा धेरै हुन्छ । जसकारण उनीहरुलाई उचाइमा जानै समस्या भइदिन्छ ।
उचाइबाट तल हेर्दा डराउने मात्र होइन, यसले विभिन्न मानसिक समस्या समेत ल्याउन सक्छ । चिकित्सकीय भाषामा एक्रोफोबिया भनिने यो समस्याले दिनचर्या नै प्रभावित बनाइरहेको हुन्छ । यस्तो मानसिक समस्याका विभिन्न कारण हुन सक्छन् ।
शारीरक लक्षण
उचाइमा पुग्दा खलखल पसिना आउने, छाती दुख्ने, रिंगटा लाग्ने, बान्ता आउने, मुटु जोडले ढुकढुक हुने, शरीर काम्ने जस्ता लक्षण देखिन्छन् । कसैकसैले उचाइमा जाँदा छाती दुख्ने, मुटु जोडले ढुकढुक हुने अनुभव गर्छन् । तर यो मुटुको समस्या भने होइन, यो फोबियाको एउटा शारीरिक लक्षण मात्र हो ।
मानसिक लक्षण
उच्च स्थान देख्नेबित्तिकै तनाव पैदा हुनु, त्यहाँ जान डराउनु, कतै उचाइमा फसेको भन्ने डर मनमा पलाउनु, भविष्यमा उचाइ सामना गर्नेबारे अत्यधिक चिन्ता हुनु मानसिक लक्षण हुन् । कुनै उचाइबाट तल हेर्दा वा विल्डिङको तल हेर्दा धेरै डर अनुभव हुनु पनि यसका लक्षण हुन् ।
एक्रोफोबिया कसलाई हुन सक्छ ?
एक्रोफोबिया कहिलेकाहीं उचाइसँग सम्बन्धित भयानक अनुभवको कारण पनि विकसित हुन्छ, जस्तै, उचाइबाट खस्नु । कसैलाई अग्लो ठाउँबाट खसेको देखेको व्यक्तिलाई यस्तो समस्या हुन्छ भने आफैं उचाइबाट तल खसेको व्यक्ति त झन् यसबाट डराउन सक्छ ।
एक्रोफोबिया वंशाणुगत कारण पनि हुने गर्छ । जस्तै, आमालाई एकदमै डर लाग्छ भने छोराछोरीमा पनि डराउने समस्या हुन सक्छ ।
उपचार
एक्रोफोबियाको समस्या भएको व्यक्तिको उपचार मुख्यतः मनोवैज्ञानिक थेरापीबाट नै गरिन्छ । साथै औषधि दिएर पनि यसको उपचार गरिन्छ ।
यसमध्ये एक विधि एक्सपोजर थेरापी हो । यसमा डरको परिस्थिति कल्पना गराएर वा सामना गराएर डर हटाउने प्रयास गरिन्छ ।
यस्तै निडर भएर उचाइको सामना गरेको, हिमाल आरोहण गरेको भिडियो देखाएर पनि डर हटाउने प्रयास गरिन्छ ।
अर्को विधि कग्निटिभ बिहेभिएरल थेरापी (सीबीटी) हो । यसमा मानिसको व्यवहारको अध्ययन गरिन्छ । उसले के सोच्छ, कस्तो व्यवहार गर्छ ? त्यो अवलोकन गरेर आवश्यक परामर्श दिइन्छ । साथै जुन कुराबाट डराउँछ सोही काम गराएर पुरस्कृत गर्ने गरिन्छ । यस्तो प्रोत्साहन व्यक्तिमा डर हटाउन मद्दत पुग्छ ।
रोकथाम
एक्रोफोबिया हुन नदिन सबैभन्दा पहिले मनमा चिन्ता कम गर्ने, मनोबल बढ्ने खालका भिडियो हेर्ने, त्यस्तै कुरा पढ्ने, तनावमुक्त रहने गर्नुपर्छ ।
जस्तै, कुनै अग्लो भवन चढ्दै गर्दा डर लागेमा एकछिन बस्ने र लामो सास लिने, त्यसपछि डर हटाउन रमाइला दृश्य वा रमाइला पलहरु सम्झिंदै चढ्नुपर्छ ।
(मनोविद् पनेरुसँग अनलाइनखबरकर्मी रेणु त्वानाबासुले गरेको कुराकानीमा आधारित)
प्रतिक्रिया 4