कलेजोमा किन समस्या आउँछ, प्रत्यारोपण गर्न कति लाग्छ खर्च ?

कलेजोमा विभिन्न कारणले समस्या आउन सक्छ । यसमा अल्पकालीन र दीर्घकालीन दुवै पर्छ । आठ हप्ताभन्दा कम समयसम्म कुनै कारणवश कलेजोमा समस्या आएमा त्यसलाई अल्पकालीन मानिन्छ भने त्यसभन्दा माथि जटिल अवस्था आउने अवस्था दीर्घकालीन समस्या हो ।

जाँडरक्सीको कारणले कलेजो (अल्कोलिक सिरोसिस) बिग्रेको व्यक्तिलाई, लामो समयसम्म सक्रिय संक्रमण (हेपाटाइटिस बी र सी) भएको व्यक्तिलाई, जन्मजात कलेजो र वाइल डक्ट विकृति (विलरी अर्टिसीया) भएको व्यक्तिलाई र एक्युट लिभर (कलेजो) फेलियर भएको व्यक्तिको अर्थात् अचानक कुनै कारणले फेल भएको देखिएमा कलेजो प्रत्यारोपण गरिन्छ ।

कलेजो प्रत्यारोपण

कलेजो प्रत्यारोपणमा बिग्रेको कलेजोलाई हटाउन र सामान्य डोनर कलेजोसँग बदल्नका लागि शल्यक्रिया गर्नुपर्ने हुन्छ । जुन शल्यक्रिया पूरा हुन झण्डै कम्तीमा १० देखि १२ घण्टाको समय लाग्न सक्छ ।

प्रत्यारोपणका लागि जीवनसाथी वा नातागोताबाट कलेजो लिइन्छ । बिरामीको आफ्नै कलेजो प्रयोग गरिंदैन । डोनर पूर्ण स्वस्थ, उमेर १८ वर्षभन्दा माथि र ५५ वर्षभन्दा कम हुनुपर्छ । डोनर हेपाटाइटिस बी र सी नभएको, एचआईभी संक्रमण नभएको हुनुपर्छ । त्यस्तै अत्यधिक मादक पदार्थ, लागूपदार्थ सेवन नगर्ने र मानसिक रुपमा स्वस्थ व्यक्तिको मात्रै कलेजो प्रत्यारोपणका लागि लिइन्छ । यसैगरी परिवारको कुनै पनि सदस्य वा पूर्खामा क्यान्सर नभएको हुनुपर्छ ।

प्रत्यरोपणपछि बिरामी पूर्ण निको हुन कति समय लाग्छ ?

कलेजो प्रत्यारोपण गरेको १५–२० दिनमा बिरामीलाई डिस्चार्ज गर्न सकिन्छ । डिस्चार्ज हुनु भनेकै ठीक हुनु हो । यतिबेला नै निको भएको मान्न सकिन्छ । तर पूर्ण रुपमा निको हुन कम्तीमा तीन महिना लाग्छ । बिरामीको रोगप्रतिरोधात्मक क्षमतामा पनि भर पर्छ । त्यसैले प्रत्यारोपण भइसकेपछि बिरामीलाई तीन-तीन महिनाको एकचोटि फलोअप परीक्षणका लागि गरिन्छ । केही समस्या छैन भने वर्षको एकचोटि परीक्षण गरिन्छ । प्रत्यारोपण गरेको बिरामी पूर्ण रुपमा निको भएर सामान्य जीवनयापन गरिरहेका धेरै छन् ।

कलेजो प्रत्यारोपण गरेका व्यक्तिले अपनाउनुपर्ने सावधानी

प्रत्यारोपण गरेको कम्तीमा तीन महिना वा घाउ निको नभएसम्म भारी चीज नउचाल्ने, जाँडरक्सी र धुम्रपानबाट टाढा बस्ने, चिकित्सकले दिएको औषधि सेवन गर्ने, भिडभाडमा नजाने, पचाउन सहज अर्थात् फाइबरयुक्त खानेकुरा बढी खाने र नियमित स्वास्थ्य जाँच गराउने गर्नुपर्छ ।

दोस्रो पटक पनि प्रत्यारोपण गर्नुपरेमा सम्भव हुन्छ ?

एकचोटी कलेजो पत्यारोपण गरिसकेपछि फेरि बल्झिने सम्भावना एकदम कम हुन्छ । त्यस्तै कलेजो बिग्रिए पनि पुन: प्रत्यारोपण गर्न सकिन्छ ।

कलेजो प्रत्यारोपण गर्न सामान्यतया १५ देखि २० लाख रुपैयाँसम्म खर्च लाग्छ ।

कलेजो बिग्रिने कारण

नेपालमा धेरैजसो नियमित धेरै मात्रामा रक्सी सेवन गर्ने मानिसमा कलेजोको समस्या देखिन्छ । त्यस्तै जंकफुड, कोल्ड ड्रिंक, पोलेको, तारेको, भुटेको खानेकुरा अत्यधिक खाने मानिसमा कलेजो बिग्रिएको पाइन्छ ।

कलेजो खराब हुँदै गएको कसरी थाहा पाउने ?

सामान्यतया कलेजोमा समस्या आएको थाहा हुँदैन । कलेजो बिगार्ने कीटाणु बिस्तारै सक्रिय हुन्छन् । तर कलेजो खराब भइसकेपछि थकान हुने र खुट्टाको मासु सुन्निने जस्ता लक्षण देखिन्छन् । त्यस्तै कलेजोले कामै नगर्ने भएपछि जन्डिस बढ्ने, रगत बान्ता हुने, पेट सुन्निने र पेटमा पानीको मात्रा बढ्ने जस्ता समस्या आउँछन्, जुन दीर्घकालीन हेपाटाइटिसका लक्षण हुन् ।

अल्पकालीन हेपाटाइटिसमा भने केही दिन खानामा अरुचि हुने र पेटको माथिल्लो भागमा दुख्ने हुन्छ । यो दुई-तीन हप्तामा बिस्तारै सुधार हुँदै जान्छ । यसमा लक्षण चाँडो देखिन्छ र निको पनि चाँडो नै हुन्छ ।

कलेजो स्वस्थ राख्न के गर्ने ?

ताजा फलफूल, सागसब्जी धेरै खाने, नियमित व्यायाम गर्ने, मोटोपन नियन्त्रण गर्ने, बोसोयुक्त, तारेको, भुटेको, पोलेको खानेकुरा कम खाने, पर्याप्त पानी पिउने गरे कलेजो स्वस्थ राख्न सकिन्छ ।

(कलेजो प्रत्यारोपण सर्जन डा. सिंह ललितपुर ग्वार्कोस्थित किष्ट मेडिकल कलेज शिक्षण अस्पतालमा कार्यरत छन् । उनीसँग अनलाइनखबरकर्मी रेणु त्वानाबासुले गरेको कुराकानीमा आधारित)