यो पनि पढ्नुहोस
आयुष अधिकारी पोषणविद्
खानासँग सम्बन्धित ६ कुरा, जुन तौल घटाउन उपयोगी हुन्छ
२०८० फागुन ८ गते १८:३१
आयुष अधिकारी पोषणविद्
काठमाडौं । धेरै मानिसको समस्या बनेको छ मोटोपन । एकाएक शरीरमा बढेको वजन नियन्त्रण गर्न नसक्दा चिन्ता बढिरहेको छ । वजन घटाउन अनेक प्रयास गर्दा पनि धेरैले चाहेअनुसारको नतिजा पाइरहेका छैनन् ।
मोटोपनको खास कारण नै अहिले खानपान र अस्तव्यस्त जीवनशैली हो । यस्तोमा मोटोपन घटाउने खानेकुराले पनि महत्वपूर्ण भूमिका खेल्छ ।
पुर्खाले जे खाए त्यही खाऔं
आधुनिक बन्ने लहडले पछिल्लो समय हाम्रो खानपान परिवर्तन भएको छ । सन्तुलित र पोषणयुक्त खाना खानेभन्दा पनि तत्कालको स्वादको बखान र बहकाउमा बजारबाट किनेका, प्रशोधित र प्याकेट बन्द खानेकुरा खाने चलन बढेको छ । यसले मोटोपन बढाउनुका साथै विभिन्न स्वास्थ्य समस्या निम्त्याएको छ ।
त्यसैले खानपिनको आधुनिक शैलीभन्दा आफ्ना पुर्खाहरूले पालना गरेका खाने बानी पालना गर्नु उत्तम हुन्छ । शरीरले कस्तो खानेकुरा चाहेको छ त्यसमा ध्यान पुर्याउनुपर्छ । अर्गानिक खाने, प्रशोधित खानेकुरा कम खाने र सकेसम्म स्थानीय तथा मौसमी फलफू र तरकारीहरू उपभोग गर्ने प्रयास गर्नुपर्छ ।
आफ्नो आहारमा केही घिउ र परम्परागत तेलहरू जस्तै बदाम, तिल र नरिवल समावेश गर्नुपर्छ, किनकि शरीरलाई बोसो पनि चाहिन्छ ।
मात्रा मिलाएर खाऔं
बिस्तारै र मात्रा मिलाएर पटक–पटक खाना खानु पनि तौल घटाउने एक तरिका हो । दिनमा ६ देखि आठ पटक खाना खाँदा शरीरले पाचनका लागि धेरै क्यालोरी प्रयोग गर्छ । यसरी पटक-पटक खाना खाँदा शरीर त्यसलाई पचाउने काममा व्यस्त हुन्छ ।
यसलाई खानाको ‘थर्मोजेनिक’ प्रभाव भनिन्छ, जुन तौल घटाउने स्मार्ट तरिका हो । यसलाई आन्तरिक कसरत पनि भनिन्छ, किनकि शरीरले निरन्तर पाचनमा काम गर्ने भनेको शरीरलाई कसरत दिनु हो ।
लामो समयको अन्तरालपछि केही खानुको तुलनामा मात्रा मिलाएर पटक–पटक खाँदा शरीरले त्यसलाई पचाउन मेहनत गर्छ र आन्तरिक कसरत हुन्छ ।
शरीरको मागअनुसार खाऔं
आयुर्वेदका अनुसार सही समयमा सही मात्रामा खाना खाँदा स्वास्थ्य राम्रो हुन्छ । यो बुझ्न आवश्यक छ कि हामीले खानाबाट प्राप्त इन्धन प्रयोग गर्न हाम्रो शरीरलाई समय चाहिन्छ । हाम्रो शरीरको आफ्नै प्राकृतिक लय छ– दिउँसो १२ बजेदेखि बेलुका ८ बजेसम्म शरीरको पाचन क्षमता उत्कृष्ट हुन्छ । त्यसैले यस समयमा अधिकतम पोषण लिनुपर्छ ।
समय बिहान ४ बजेदेखि दिउँसो १२ बजेसम्म शरीरको डिटक्स समय हो । सूर्यास्तसँगै शरीरको पाचन प्रक्रिया सुस्त हुन्छ किनभने पृथ्वीको ऊर्जा घट्दै जान्छ । त्यसैले सूर्यास्तपछि खाएको खाना पचाउन गाह्रो हुन्छ । के खाने र कुन समयमा खाने भन्ने कुरामा बढी विचारशील हुनुपर्छ । कुनै तालिकाअनुसार खाना खानुभन्दा पनि शरीरको प्राकृतिक लयअनुसार खाना खानुपर्छ ।
सुत्नु भन्दा केही घण्टाअघि खाऔं
सुत्नुभन्दा केही घण्टाअघि खाना खाँदा शरीरलाई खाना पचाउन र आवश्यक पोषक तत्त्वहरू सही भागमा पुर्याउन पर्याप्त समय मिल्छ । राति सुतेको समयमा शरीर रिकभरीको धेरै महत्त्वपूर्ण प्रक्रियामा पूर्ण रूपमा ध्यान केन्द्रित गर्न सक्षम हुन्छ । रातको खाना धेरै भारी खाइयो वा ओछ्यानअघि खाइयो भने शरीरले आफ्नो रिकभरी कार्यमा ध्यान दिन सक्षम हुनेछैन र अर्को दिन असहज महसुस हुन्छ ।
फलफूल पनि सीमित मात्रा खानु राम्रो
फलफूलमा धेरै स्वाद र पोषक तत्त्व पाइने भएपनि यिनीहरूमा ‘ग्लाइसेमिक इन्डेक्स’चिनीको मात्रा पनि हुन्छ । फलफूललाई मिठाइको विकल्पमा सीमित मात्रामा खान सकिन्छ ।
स्याउ, नास्पाती, सुन्तला, कागती, अम्बा र मेवा जस्ता कम ग्लाइसेमिक भएका फलफूल खान सकिन्छ । तौल घटाउन फलफूल खाने सबैभन्दा राम्रो समय भनेको दिनको समय हो ।
कार्बोहाइड्रेट र घिउ खान नहुने होइन
आफ्नो आहारबाट घिउ हटाउनाले उच्च रक्तचाप, मुटुको समस्या र जोर्नी दुख्न सक्छ । परम्परागत खाना पकाउँदा र आयुर्वेदिक औषधिमा महत्त्वपूर्ण मानिने घिउका थुप्रै फाइदा छन् । यसले बोसोलाई राम्रोसँग जलाउँछ, घुँडाको सुन्निने कम गर्छ, कोलेस्टेरोलको स्तर सन्तुलनमा राख्छ । पाचन प्रणालीको सुरक्षा गर्छ, मस्तिष्कलाई सतर्क राख्छ, आँखाको स्वास्थ्य सुधार गर्दछ र कपाल, छाला र नङको बनावट सुधार गर्छ ।
हालको प्रवृत्तिमा धेरै मानिसले कम कार्बोहाइड्रेट आहार लिने कारण रोटी र भात त्याग्छन् । कुल क्यालोरीको ६० देखि ६५ प्रतिशत कार्बोहाइड्रेट हुनुपर्छ । यदि हामीले यी कुरालाई पूर्णतया बेवास्ता गर्यौं भने पेट राम्ररी भरिंदैन, जसकारण क्रोधित र चिडचिडापन महसुस हुन्छ । सही समयमा सही खाना नखाई हामी गलत समयमा गलत चीज खान्छौं, जसले गर्दा तौल बढ्छ ।
प्रतिक्रिया 4