रातो रगत बग्ने नसा किन हरियो वा निलो देखिन्छ ?

हाम्रो शरीर कुनै पजलभन्दा कम छैन । शरीरमा यस्ता धेरै चीजहरू छन् जुन सामान्य देखिन्छन्, तर तिनीहरूको पछाडिको तर्क एकदमै फरक र अचम्मलाग्दो हुन्छ । त्यस्तै अचम्म लाग्दो तर्क रातो रगत बग्ने नसा निलो र हरियो किन देखिन्छ भन्ने कुरामा पनि हुनसक्छ ।

नसाहरूमा सधैं रातो रगत बगिरहन्छ । जब चोट लाग्छ वा काटिन्छ यी नसाहरूबाट रातो रगत निस्कन्छ । अब प्रश्न उठ्छ कि जब हाम्रो रगतको रङ् रातो हुन्छ, तब नसाहरू किन हरियो–निलो देखिन्छन् ? विज्ञानले के भन्छ ?

रगतको रङ किन रातो हुन्छ ?

हाम्रो रगतमा हेमोग्लोबिन नामक प्रोटिन हुन्छ, जसले शरीरको हरेक भागमा अक्सिजन पुर्‍याउने काम गर्छ । जब यो हेमोग्लोबिन अक्सिजनसँग मिल्छ, यो चम्किलो रातो हुन्छ – त्यसैले हाम्रो शरीरमा बग्ने रगत हुन्छ ।

नसा किन निलो देखिन्छ ?

नसाहरू निलो वा हरियो देखिनुको कारण तिनीहरूको भौतिक संरचना, रक्तसञ्चार र छालाको रङसँग सम्बन्धित छ । यो एउटा भ्रम हो जुन हाम्रो आँखा र मस्तिष्कको संयुक्त चालको परिणाम हो । वास्तवमा, नसाहरू निलो वा हरियो रङका हुँदैनन्, यो हामीले त्यस्तो देख्छौँ मात्रै ।

यसका पछाडिको कारण के हो ?

जब प्रकाश हाम्रो छालामा पर्छ, यो विभिन्न रङहरूमा विभाजित हुन्छ । रातो रङका तरङ हरू लामो हुन्छ र छालाको गहिराइमा प्रवेश गर्न सक्छ । निलो तरङ हरू कम गहिराइमा यात्रा गर्छन् र छिटो परावर्तित हुन्छन् । 

यो पनि पढ्नुहोस

रगत बग्ने नसा बाहिरैबाट छर्लङ्ग देखाउने ‘भेन फाइन्डर’ मेसिन के हो ?

यस कारणले गर्दा, हाम्रो आँखाले प्रायः निलो तरङहरू खिच्छ र हामी नसाहरू निलो वा हरियो देख्छौँ । दृश्य चालले पनि यसमा काम गर्छ ।  यो दृश्य चाल हो । हाम्रो आँखा र मस्तिष्कले मिलेर देखाउने रङहरू वास्तविकता नै नहुन सक्छन् । नसाहरूको सतहबाट परावर्तित हुने प्रकाश र छालामुनिको बनावटले मिलेर एउटा भ्रम सिर्जना गर्छ जसले गर्दा ती नसाहरू निलो देखिन्छन् ।

अक्सिजनको मात्रासँग कुनै सरोकार छैन

धेरै मानिसहरू सोच्छन् कि निलो रङ नसाहरूमा अक्सिजनको कमी भएको कारणले देखिने हो । यद्यपि, यो सत्य होइन । अक्सिजनमुक्त रगत पनि गाढा रातो हुन्छ–अलि गाढा, तर निलो हुँदैन । त्यसैले निलो देखिनु रगतको रङले होइन, प्रकाश र छालाको बनावटले मात्र हो ।

छालाको रङ र नसाको भिन्नता

गोरो छाला भएका मानिसहरूमा नसाहरू प्रायः बढी स्पष्ट र निलो÷हरियो देखिन्छन्, जबकि कालो छाला भएकाहरूमा यो भिन्नता कम देखिन्छ । छालाको मोटाइ, रङ र नसाको गहिराइले नसाको रङ कस्तो देखिन्छ भनेर निर्धारण गर्छ ।

सबैले नसाहरू उस्तै देख्दैनन्

रोचक कुरा के छ भने, सबै मानिसको आँखा रङप्रति उत्तिकै संवेदनशील हुँदैन । त्यसैले नसालाई कसैले हल्का हरियो देख्छ भने कसैले निलो र कसैले खैरो देख्न सक्छन् । यो पूर्णतया दृश्य धारणामा निर्भर गर्दछ ।

विज्ञान र दृष्टिको भ्रम

नसाहरूको वास्तविक रङ निलो वा हरियो हुँदैन, तर यो त्यस्तै देखिन्छ किनभने हाम्रो आँखा र मस्तिष्कले प्रकाश किरणहरूलाई फरक तरिकाले देख्छन् र व्याख्या गर्छन् । यो विज्ञान र दृष्टि भ्रमको एक उत्कृष्ट उदाहरण हो र यसले प्रमाणित गर्छ कि जे देखिन्छ त्यो सत्य होइन । त्यो सधैँ वास्तविकता हुँदैन ।