डा. भगवान कोइरालाको नेतृत्वमा बनेको बहुविशिष्टीकृत बाल अस्पताल सञ्चालनमा

१३ पुस, काठमाडौं । वरिष्ठ मुटुरोग विशेषज्ञ डा. भगवान कोइरालाको नेतृत्वमा बनेको बहुविशिष्टीकृत बाल अस्पताल सञ्चालनमा आएको छ ।

बालबालिकाको स्वास्थ्य सेवामा क्रान्तिकारी परिवर्तन ल्याउने उद्देश्यले खोलिएको अस्पताल काठमाडौं इन्स्टिच्युट अफ चाइल्ड हेल्थ (कियोच)ले आइतबारबाट ओपीडी सेवा सञ्चालन गरेको हो ।

काठमाडौंको बुढानीलकण्ठ नगरपालिका–७ मा रहेको बाल अस्पतालमा दुई हप्ता भित्र इन्डोर सेवा पनि सञ्चालनमा ल्याउने तयारी गरिएको छ ।

उक्त अस्पतालमा बालरोगका विशेषज्ञ डाक्टरहरूबाट परामर्श सेवा, एक्स-रे, ईसीजी, इको, अल्ट्रासाउन्ड र प्रयोगशाला परीक्षण लगायतका सबै डायग्नोस्टिक सुविधाहरू उपलब्ध गराइएको डा. कोइरालाले जानकारी दिए ।

अस्पतालमा हाल ५० भन्दा बढी बेडको व्यवस्था गरिएको छ । ६ महिनाभित्र अस्पताललाई १०० बेडमा विस्तार गर्ने र एक वर्ष भित्र २०० बेडको अस्पताल बनाउने लक्ष्य लिइएको उनले बताए ।

डा. कोइरालाले काठमाडौंमा केन्द्रीय अस्पतालसहित सातै प्रदेशमा स्याटेलाइट सेन्टर स्थापना गर्ने महत्वाकांक्षी योजना अघि बढाएका छन् ।

जसअन्तर्गत स्याटेलाइट सेन्टरको रूपमा पहिलो पटक कोशी प्रदेशको दमक नगरपालिकामा नेपाल रेडक्रस सोसाइटीले उपलब्ध गराएको भवनबाट बाल अस्पताल सञ्चालनमा आइसकेको छ ।

केन्द्रीयस्तरमा काठमाडौंमा २०० बेडको अस्पताल र अन्य प्रदेशमा आवश्यकताअनुसार ५० देखि १०० बेडको अस्पताल निर्माण गर्ने लक्ष्य रहेको छ ।

स्याटेलाइट सेन्टरहरूमा पनि आईसीयू, एनआईसीयू, पीआईसीयू, जनरल केयर र सर्जिकल केयर सुविधा उपलब्ध हुने छन् । अत्यन्त जटिल र मल्टिस्पेसियालिटी सेवा चाहिने बिरामीहरूलाई काठमाडौंको केन्द्रीय अस्पतालबाट उपचार उपलब्ध गराइने व्यवस्था छ ।

काठमाडौं र झापाका दुई अस्पताललाई मोडलको रूपमा स्थापित गर्न सकेमा अन्य प्रदेशमा बाल अस्पताल फैलाउँदै जाने उनको लक्ष्य छ ।

किन आवश्यक छ बाल अस्पताल ?

नेपालको कूल जनसंख्याको ४० प्रतिशत अर्थात् करिब १ करोड २० लाख जना १८ वर्षभन्दा मुनिका छन् । तर ती बालबालिकाको उपचार गर्न सरकारी स्तरमा एक मात्र कान्ति बाल अस्पताल छ, जहाँ विशिष्टीकृत बाल रोग सेवा प्रभावकारी छैन ।

विकसित देशमा युवा र बालबालिकाको लागि छुट्टै अस्पताल हुनुपर्ने मान्यता विकसित भइसकेको छ । नेपालमा बालबालिका बिरामी पर्दा सम्पूर्ण रोगको उपचार एउटै छानामुनि हुनसक्ने विशिष्टीकृत स्वास्थ्य संस्थाको अभाव छ ।

‘बालबालिकाको उपचार युवालाई गर्ने तरिकाले हुँदैन। युवाको उपचार गर्ने चिकित्सकले कतिपय प्राविधिक कुरा गर्न सक्लान् । तर समष्टिगत कुरामा बालबालिकाको केयरका लागि डेडिकेटेड टिम नै चाहिन्छ,’ डा. कोइराला भन्छन् ।

बाल मृत्युदर घटाउने संकल्प

नेपालमा जन्मिएको पाँच वर्ष नपुग्दै उपचार अभावमा प्रतिहजार ३० जना शिशुको ज्यान जान्छ । डा. भगवानको विश्वास छ– ठिकसँग उपचार दिन सके अधिकांश बालबालिकालाई जोगाउन सकिन्छ।

मुलुकभर ६०० को हाराहारीमा बालरोग विशेषज्ञ कार्यरत छन्, तर ती अधिकांश काठमाडौं तथा शहर केन्द्रित नै छन् । बालबालिकाको विभागत विशेषज्ञ त औंलामा गन्न सकिन्छ। दुर्गम क्षेत्रका बालबालिकामा जटिल रोगको उपचार एमडीजीपी गरेका चिकित्सकले गरिरहेका छन् वा उपचारविना नै मृत्युवरण गरिरहेका छन् ।

‘एक दिन बाल मृत्युलाई घटाएरै छोड्ने छौं । कोही कसैले उपचार वा पैसाको अभावमा मृत्यु हुनु नपरोस्,’ डा. कोइराला भन्छन् ।

अस्पतालले गरिबीको रेखामुनिका परिवारका बालबालिकालाई निःशुल्क उपचार उपलब्ध गराउने नीति लिएको छ ।

‘उपचार शुल्क तिर्न नसक्ने बिरामीलाई सेवा निःशुल्क दिने र तिर्न सक्नेसँग लिने हो । शुल्क तिर्दा पनि सरकारी अस्पतालभन्दा महँगो हुँदैन,’ डा. कोइराला थप्छन् ।

अधिकांश बाल समस्या तल्लो स्तरमै समाधान गरिने र जटिल केसलाई मात्र काठमाडौंको केन्द्रीय अस्पताल रेफर गर्ने मोडलको रूपमा विस्तार गरेको उनी बताउँछन् ।

यसले बालबालिकाको स्वास्थ्य सेवामा गुणस्तरीय र पहुँचयोग्य सेवा सुनिश्चित गर्ने विश्वास लिइएको छ।

झन्डै तीन दशकभन्दा लामो समय मुटु सर्जनको रूपमा काम गरिसकेका डा. कोइरालाले बालबालिकाको स्वास्थ्यमा परिर्वतन ल्याएर छोड्ने ठूलो जोखिम लिएका छन् ।

उनको दृढ संकल्प छ, ‘१० वर्ष भित्रमा सबै प्रदेशमा बालअस्पताल सञ्चालन गर्छु ।’