भक्तपुरकी हर्कमाया प्रजापति उमेरले ८५ वर्षकी भईन् । उनको हिजो आजको दैनिकी घरमा भन्दा धेरै समय दत्तात्रय मन्दिर छेउमा रहेको वाकुपाटीमा बित्ने गरेको छ । बिहानै घरमा चिया पिएर पाटीमा आएर बस्यो, बिहान १० बजेतिर भोक लाग्यो भने फेरि घरमा गएर खाना बनायो । कहिले पाटीमा नै साथीहरुले वा आफैंले पनि ल्याएको खाजा खाएर नै […]

युवतीहरुले कुन कुरामा मन खोलेर खर्च गर्छन् होला ? यो प्रश्न किनपनि रोचक छ भने अक्सर युवतीहरु खर्च गर्न डराउँछन् । आफ्ना साथीसंगीसँग हिँड्दा समेत उनीहरु सकेसम्म कम खर्च गर्छन् । संयुक्त रुपमा खर्च गर्ने कुरामा उनीहरु त्यती हिम्मत गर्दैनन्, जति युवाहरु गर्छन् । यस अर्थमा उनीहरु खर्चका लागि संयमित हुन्छन् । जबकि युवाहरु खर्च […]

तपाईंको आफ्ना बाध्यता छन् । बाध्यता अनेक हुनसक्छ । जस्तो कि, कामको बाध्यता । पहिरनको बाध्यता । शारीरिक बाध्यता । विश्वमा करिब सात अर्ब मानिस छन् । यसमध्ये कोहीपनि यस्ता नहोलान्, जसको कुनै बाध्यता नहोस् । केही न केही बाध्यताले सबैलाई घेरा हालेकै हुन्छ । संभवत तपाईं पनि यसबाट अछुतो हुनुहुन्न । एकपटक आफैंतर्फ फर्किएर […]

जब हामी नयाँ घरमा प्रवेश गर्ने तयारीमा हुन्छौं, हाम्रो साथमा धेरै काम नलाग्ने सामानहरु निस्कने गर्दछन् । नयाँ घर नसर्दा पनि यस्ता सामानहरु ननिस्कने भने होइनन् । नयाँ घरमा प्रवेश गर्ने भनेपछि हामीहरु नयाँ किसिमको उत्साह हुन्छ । मानिसको स्वभाव नै त्यस्तै हुन्छ । हामीहरु नयाँ कुरा अपनाउनुपूर्व नयाँ खुशी र उत्साह सिर्जना हुन्छ नै […]

अधिकांश मानिसहरु राति सुत्दा हल्का, पातला पहिरनहरु लगाउँछन्, किनभने राति सुत्दा रिल्याक्स भएर सुत्नु पर्छ । तर, यही कुराको बारेमा समेत धेरैलाई जानकारी हुँदैन । अहिलेको व्यस्त जीवनमा अधिकांश मानिसहरु साँझ घर पुग्दा थकित भैसकेका हुन्छन् । कहिलेकाहीँ त मानिसहरु यति थाकेका हुन्छन् कि अफिसबाट आएको लुगा नै नफुकाली सुतिदिन्छन् । तर, त्यसरी सुत्नु कतिसम्म […]

सम्बन्ध नजिकिँदै जाँदा कहिलेकाहीँ फाइदा मात्रै होइन । समस्या पनि हुनसक्छ । आफ्नो नजिकको मानिसले कहिलेकाहीँ यस्तो प्रस्ताव गर्छन् । जुन पूरा गर्न पनि सकिँदैन र त्यसलाई सीधै नकार्दा पनि उसको दिल दुख्छ कि भन्ने दोधारमा हामी पर्छौं । तर, एक अध्ययनका अनुसार आफ्नो नजिकको मानिससँग सधैं सबै कुरामा ‘हुन्छ’ मात्रै भन्नु पनि सम्बन्धको लागि […]

विश्वभरिको आँकडा हेर्ने हो भने किशोरावस्थाका युवाहरुमा तीब्र मात्रामा आत्महत्याको आँकडा बढिरहेको छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार हरेक ४० सेकेण्डमा कुनै न कुनै व्यक्तिले आत्महत्या गरिरहेका हुन्छन् । विश्व स्वास्थ्य संगठनले हरेक वर्षको १० सेप्टेम्बरको दिन ‘सुसाईड प्रिवेन्सन डे’ अर्थात् विश्व आत्महत्या रोकथाम दिवस मनाउने गरेको छ । यसैको अवसरमा यस्ता रिपोर्टहरु आउने गर्दछ […]

कुनैपनि भवन निर्माण गर्नु अघि होस् या त जग्गाको चयन गर्नु अघि पनि वास्तु शास्त्रको सहायता लिनु पर्ने हुन्छ । कुनैपनि भवन निर्माणको क्रममा भूमिको आकृति तयगर्दा सकेसम्म आयाताकार एवं चौकोण आकारलाई उपयुक्त मान्ने गरिएको छ । कतै वर्गाकार चौकोण युक्त भूमिको छनोट गर्ने गरिएको छ । तर, आयाताकार भूमिलाई उपयुक्त मान्ने गरिएको छ । […]

औंला भाँचेर हिसाब–किताब गर्ने हो भने, राष्ट्रकवि माधव घिमिरे १ सय १ बर्ष पुगे । उमेरले सय बर्ष पार गर्नु भनेको दोब्बर आयु बाँच्नु हो । किनभने नेपालीको औषत आयु ७२ बर्ष । यो उमेर छिचोलेर पनि उनी धेरै पर पुगिसके । सामान्यत यत्तिका उमेर पुरा गरिसक्दा मान्छेको शरीरले साथ दिन छाड्छ । इन्द्रियहरु कमजोर […]

भान्सामा काम गर्न सबै कुराहरुको सुविधा हुनु अति नै आवश्यक छ । भान्सा त्यो ठाउँ हो, जहाँ मानिसको शरीर सञ्चालन गर्ने खाना तयार हुन्छ । यदि भान्सामा सबै कुराको सुविधा भएन भने भान्सेले खाना पनि मिठो पकाउन सक्दैन । त्यसैले भन्सामा प्रयोग हुने अधिकांश सामग्रीहरु सुविधाजनक हुनु अति नै आवश्यक हुन्छ । जसमा धारिलो छुरी […]

दसैंमा घोर्ले खसी काटेपछि मात्र उल्लास आउँछ भन्ने कतिपयको मान्यता छ । त्यही अनुसार हरेकको भान्सामा खसीको पक्कु पनि पाक्ने गर्छ । खसी मात्र होइन, कुखुरा, राँगा, सुँगुर, माछा आदिको मासु पनि अत्याधिक खपत हुन्छ, दसैंमा । माछामासुको समुचित सेवनले स्वास्थ्यलाई हानी गर्दैन, यदि शरीर स्वास्थ्य छ भने । यद्यपि कतिपय अवस्थामा भने माछामासु हानिकारक […]

‘दसैं नै हो कि, यो मेरो दशा’ ‘दसैं आयो ढोल बजाई, दसैं गयो ऋण बोकाई’ दसैंले सर्वत्र उमंग मात्र ल्याउँदैन, कतिपयलाई संकटमा समेत पारिदिन्छ । किनभने दसैं एक खर्चिलो पर्व हो । बालबच्चालाई लुगाफाटो किनिदिनुपर्ने, पाहुनापातलाई मिठो मसिनो ख्वाउनुपर्ने, दक्षिणाको जोहो गर्नुपर्ने जस्ता अनेकौ कारणले यो पर्वले धेरैको ढाँड सेक्ने गर्छ । खासगरी विपन्न वर्गका […]

सिस्नो केही समय अघिसम्म नेपालका निम्नवर्गीय परिवारले खाने तरकारीको रुपमा परिचित थियो । यो टिप्न गाह्रो र पकाउन पनि झण्झट हुने भएकोले मध्यम एवं उच्च आर्थिक स्तर भएका परिवारहरुले यसलाई आफ्नो रोजाईमा पारेनन् । तर, जब सिस्नोको महत्व वैज्ञानिक रुपमा समेत पुष्टि हुनथाल्यो । त्यसपछि सिस्नोको लोकप्रियता बढ्न थाल्यो । सिस्नो नेपालको पहाडी भेगमा पूर्वदेखि […]

नेपाली संस्कृति भित्र हामी वर्षभरी नै छुट्टा छुट्टै किसिमका पर्वहरु मनाउने गरेका छौं । हाम्रा अधिकांश पर्वहरु कृषि सभ्यतासँग सम्बन्धित रहेका छन् । जतिबेला हामीहरुबीच परिवार र समाजको भावना विकास भयो, त्यतिबेलादेखिका हाम्रा परम्पराहरु अहिलेसम्म पनि चलिआएका छन् । नाम र शैली बदलिए पनि यस्ता पर्व एवं संस्कृतिहरु हामीहरुले अहिलेसम्म चलिआएको छ ।  जसका कारण […]

लुगा लगाउनका लागि अहिले दशैं नै कुर्नैपर्छ भन्ने छैन । तर, दशैंको लुगा विशेष हुन्छ । त्यसैले त यतिबेला लत्ताकपडाको बजार उत्कर्षमा पुग्ने गर्छ । मासु खानका लागि अहिले दशैं कुर्नैपर्छ भन्ने छैन । तर, दशैमा पकाइने मासु विशेष हुन्छ । त्यसैले त यतिबेला खसीको स्वादिलो पक्कु खाने गरिन्छ । खुला आकाशमा चङ्गा त जहिले […]

१५ दिनसम्म मनाईनेे महान पर्व विजयादशमी पर्व घटस्थापनासँगै सुरु भईसकेको छ भने पूणिर्माको दिन यसको बिधिवत रुपमा अन्त्य हुन्छ । यसमध्ये पनि दशैंको पहिलो १० दिनको महत्व एकदमै धेरै रहेको छ । प्राचीनकालदेखि मनाईँदै आएको यो दशैंको धार्मिक, सांस्कृतिक, ऐतिहासिक र सामाजिक लगायत यावत महत्व रहेको छ । दशैंको धार्मिक महत्वलाई हेर्दा यो दैवी शक्तिमाथि […]

झट्ट हेर्दा धर्म एउटा विषय हो भने योग अर्कै विषय । यिनीहरुको सम्बन्धको विश्लेषण हेराईको आधारमा गर्ने गरिएको हुन्छ । एउटा नजरबाट हेर्दा यिनीहरुबीच निकै नजिकको सम्बन्ध हुन्छ भने अर्काे दृष्टिले हेर्दा यिनीहरुबीच ठूलै दुरी छ । धेरैले योगलाई धर्मको एउटा शाखाको रुपमा हेर्ने गरेको पाईन्छ । तर, योग धर्मसँग कति सम्बन्धित छ र कति […]

पोखरा यसै गुल्जार छ । जलाशय र हिमालको अद्भूत संयोजनले यसलाई बिछट्टै रुपवती बनाएको छ । हुन त पोखराको बखान गरिरहनु आवश्यक छैन  बरु, लागौं यहाँको रात्रि जीवनतर्फ । पोखरा, लेकसाइड । रातको ११ बजे । अघिल्तिर लमतन्न फैलिएको फेवाताल रातको अँध्यारोमा सुस्ताइरहेको झै लाग्छ । दिनको उज्यालोमा मोहक लाग्ने त्यो विशाल जलाशयमा सन्नटा छाएको […]

सडक, शहर सबैतिर दशैंले छोइसकेको छ । दशैंमा घर र्फकने लर्को र किनमेलको चटारो छ । शहर पसेकाहरु गाउँ फर्किएका छन् । गाउँघरको रौनक बढ्दैछ । कोही पिङ थाप्दैछन्, कोही इष्टमित्रसँग रमाइलो गर्दैछन् । टाढा-टाढा रहेका आफन्तहरु एकै थलोमा भेला हुँदैछन् । यो खासमा पारिवारिक जमघटको मेलो पनि हो । कतिपय छोराछोरी आउने आशामा छन्, […]

आफ्नै आँगनमा घोर्ले खसी नढालेसम्म दशैं आएजस्तो हुँदैन । कुनै न कुनै धनमाल नभित्र्याएसम्म दशैंको शोभा आउँदैन । त्यसैले त दशैंमा घोर्ले खसी किन्ने गरिन्छ, सुन वा गर-गहना जोड्ने गरिन्छ । घोर्ले खसी पनि खरिद गरियो, सुन वा गरगहना पनि जोडियो । अब दशैं कसरी मनाउने त ? वर्षदिनको चार्डपर्व रमाइलो ढंगले मनाउनै पर्‍यो । […]

कोही गाउँमा लिंगेपिङ हाल्ने योजनामा छन्, कोही घर र्फकने सुरसारमा । कोही घोर्ले खसीको जोहोमा लागेका छन्, कोही घुमफिरको योजनामा । कोही किनमेलको चटारोमा छन्, कोही दक्षिणाको व्यवस्थापनमा । भनौं, दसैंले सम्पूर्ण नेपालीको दैनिकी नै चलयामान बनाइदिएको छ । मुल घरमा इष्टमित्रसँग जमघट गर्ने, मिठो-मसिनो खाने, रमाइलोका लागि तास खेल्ने, पिङमा मच्चिने, मान्यजनकहाँ टीका थाप्ने […]