जाडोको सिजन छ । विद्यालय विदा छ । के गर्ने ? उपाय अनेक छन् । यो फुर्सदिलो समयमा उन्मुक्त घुमफिर गर्न सकिन्छ । कुनै रचनात्मक काममा लाग्न सकिन्छ । घरमा आमाबुवालाई सघाउन सकिन्छ । सामाजिक काममा सक्रिय हुन सकिन्छ । तर, मोवाइलमा लिप्त हुने वा टेलिभिजनमा कार्टुन हेरेर समय विताउने भन्दा अरु विकल्प बढी लाभदायक हुनसक्छ […]

विवाह गरेपछि आमा बन्ने रहर हुन्छ, हरेक महिलालाई । काखमा सन्तान हुर्काउने यो रहरमा बेलाबखत भने ठेस लाग्छ । प्रजनन समस्याको कारण यस किसिमको समस्या हुने गर्छ । अर्थात ति महिला, जो सन्तान जन्माउन समर्थ हुँदैनन् । यस किसिमको समस्यालाई बाँझोपन भनिन्छ । बाँझोपन भएको कुरा महिलाले त्यही बेला थाहा पाउँछिन्, जब सन्तानको रहरसँगै गर्भाधानको […]

आफ्ना बालबच्चाका लागि तपाईंले अभिभावक मात्र बनेर पुग्दैन । उनीहरुको आवश्यक्ता पुरा गरिदिने, पालनपोषण गरिदिने, लेखपढ गराउने कामले मात्र तपाईंको भूमिका पूर्ण हुँदैन । किनभने तपाईं बच्चाका लागि साथी पनि बन्नुपर्छ । उनीहरुसँग खेल्नुपर्छ, वातचित गर्नुपर्छ, रमाउनुपर्छ । बालबच्चाले यस्तो महसुष गरोस् कि, उनीहरुलाई साथीको अभाव छैन । किनभने बच्चाले आफ्ना आमाबुवाबाट अभिभावकत्व मात्र चाहँदैनन् […]

समलिंगी हुनु अपराध हो ? यस सम्बन्धमा वहस निरर्थक छ । समलिंगीलाई अहिले पनि हाम्रो समाजले खुला मनले स्विकार्न सकिरहेको अवस्था छैन । जबकी समलिंगी हुनु एक प्राकृतिक प्रक्रिया नै हो । र, हरेक प्राकृतिक कुरा स्विकार्य हुन्छन् । समलैंगिकता आधारित फिल्म बनाउने निर्माता, निर्देशक तथा पटकथा लेखकको रुपमा चर्चित श्रीधर रंगायन यस्तै धारणा राख्छन् […]

मकर संक्रान्तिको नामले समेत प्रचलित माघे संक्रान्तिका दिन घरघरमा खिचडीका साथमा तिल तथा गुडबाट बनेका परिकार सेवन गरिन्छ । यी खानपानसँग माघे संक्रान्तिको के सम्बन्ध छ ? किन तिलको लड्डु खाइन्छ ? किन खिचडी खाइन्छ ? माघे संक्रान्तिलाई शास्त्रमा स्नान, दान र ध्यानको महिनाको रुपमा पनि मनाइने गरिने ।  यस दिन सुर्य उत्तरायण भएर मकर […]

बुढो हुनु एक स्वभाविक जीवन-चक्र हो । हामी यौवन, युवाबाट गुज्रदै बुढ्यौलीमा प्रवेश गछौर्ै । बुढ्यौली, हामीले झेल्नैपर्छ । भोग्नैपर्छ । तर, हामीकहाँ बुढ्यौली जीवन निकै पट्यारलाग्दो, दिक्कलाग्दो हुनेगर्छ । तर, कतिपयले बुढ्यौलीलाई सहज बनाउँछ । उमेरले बुढो भएपनि उनीहरुको जवानी, उर्जा, शक्ति यथावत हुन्छ । उनीहरु उमेरले पाको हुँदै गएपनि हेर्दा जोशिलो युवाजस्तै देखिन्छन् […]

श्रीमान् र श्रीमतीबीच मनमुटाव हुन्छ । ठाकठुक पर्छ । यो सामान्य कुरा हो । श्रीमान्-श्रीमतीले एकअर्काबाट मायाको अपेक्षा गर्छन् । सहयोगको आशा राख्छन् । यो पनि सामान्य कुरा हो । तर, यही कुरा त्यसबेला असमान्य भइदिन्छ, जब एकअर्कामाथि बढी नै अपेक्षा गर्न थालिन्छ । किनभने यस्ता अपेक्षाले निरासा हात लाग्छ । किनभने हामीले गरेका सबै अपेक्षा […]

कोही मानिस हतकडी लगाएर जेल जाँदैछन्, कोही दोसल्ला र खादामा सम्मान प्राप्त गर्दैछन् । समाजमा खराब मानिस छन् र असल पनि । दुबैथरी मानिस छन् । के यो गुण मानिसमा जन्मबाटै विकास भएर आउँछ ? कोही मानिस गर्भमै खराब हुन्छन् ? मानिस असल हुनु र खराब हुनुमा उसको व्यवहार दोषी हुन्छ । कयौं मानिस आˆनो […]

तपाईंको घरमा हजुरवा, हजुरआमा हुनुहुन्छ ? उहाँहरु दिनभर के गर्नुहुन्छ ? बुढ्यौलीले छोप्दै लगेको यो उमेरमा पट्यारलाग्दो दिनहरु कटाइरहनुभएको छ कि ? भजन-किर्तन गर्दै मनको शान्ति खोजिरहनुभएको छ कि ? औषधी-उपचारका लागि अस्पताल धाइरहनुभएको छ कि ? चिसो हातखुट्टा तताउन सिरकमा गुम्सिएर दिन बिताइरहनुभएको छ कि ? टोल-छिमेकमा आफ्ना दौतरीसँग पुराना दिनहरुको कुरा गर्दै मन […]

केही समयअघि हिटरको कारण एक दम्पतीले ज्यान गुमाउनु परेको दुखद घटना बाहिर आयो । के हिटार नै त्यस्ता खतरनाक हुनसक्छ ? वा त्यसको प्रयोगमा गरिने असवाधानी ? धेरैमा यो प्रश्न उब्जिएको हुनुपर्छ । जाडोसँग जुध्नका लागि हिटर बाल्नैपर्छ । चिसिदै गएको वायुलाई सन्तुलित तापमानमा राख्ने कृतिम काइदा हो यो । खासगरी बुढाबुढी, रोगी, सुत्केरीका लागि […]

अंग्रेजी क्यालेन्डर अनुसार नयाँ बर्ष सुरु भएको छ । नयाँ बर्ष, जसलाई हामी जीवनको नयाँ आयम पनि मान्छौं । यहि मोडमा उन्नत जीवनको लागि केही संकल्प पनि गर्छौं । यस्ता संकल्प आफ्नो सफलता, स्वास्थ्य, खुसी आदिसँग जोडिएको हुन्छ । वास्तवमा स्वास्थ्य नै अनमोल सम्पति हो । त्यसैले नयाँ बर्षको सन्दर्भमा हामी यस्ता संकल्प गर्न सक्छौं, […]

‘सानो परिवार, सुखी परिवार’को अवधारणासँगै अहिले परिवार टुक्रिदै र एक्लिदै गएको छ । संयुक्त परिवारबाट एकल परिवारमा रुपान्तरण हुँदै गएको छ । यस्तो अवस्थामा दम्पती र बालबच्चा मात्र एउटा छानोभित्र समेटिन थालेका छन् । दम्पती चाहि एक्लो बच्चा हुर्काउँदैछन् । ‘सुखी परिवार’का खातिर अहिले एक्लो बच्चा हुर्काउने प्रवृत्ति छ । यसले आमाबुवाको आर्थिक व्ययभार त […]

प्रेममा धोका पाइसकेपछि वा ब्रेकअप भइसकेपछि युवा वा युवतीले दोस्रो साथीसँग सम्बन्ध बढाउँछन् होला ? अर्थात जब कुनै वैंशालु जोडीको प्रेम टुट्छ । दुबै अलग हुन्छन् । एक्लो हुन्छन् ।  यस्तो अवस्थामा पूर्व प्रेमीसँग प्रतिसोध साँध्न कसले चाडै अर्को साथी खोज्छन् होला ? सर्वेले भन्छ, युवतीले । खासगरी यस्तो सम्बन्ध युवतीहरुले किन पनि बनाउँछन् भने, […]

जमघट गर्नु, मिठो-मसिनो खानु, नाचगान गर्नु जस्तै घुमघाम पनि खुसीको एक स्रोत हो । सधै कामधन्दा, करियर, पढाई, परिवारको चक्करमा लागिरहँदा हाम्रो जीवन निरास र दिक्कलाग्दो हुनपुग्छ । यस्तो अवस्थामा के गर्ने ? विकल्प हो, घुमघाम गर्ने । एकनासे र दिक्कलाग्दो दैनिकीबाट छुटकारा लिने उपाय हो, घुमघाम । अहिले त यो जीवनशैलीकै एक हिस्सा भएको […]

प्रेममा धोका पाइसकेपछि वा ब्रेकअप भइसकेपछि युवा वा युवतीले दोस्रो साथीसँग सम्बन्ध बढाउँछन् होला ? अर्थात जब कुनै वैंशालु जोडीको प्रेम टुट्छ । दुबै अलग हुन्छन् । एक्लो हुन्छन् ।  यस्तो अवस्थामा पूर्व प्रेमीसँग प्रतिसोध साँध्न कसले चाडै अर्को साथी खोज्छन् होला ? सर्वेले भन्छ, युवतीले । खासगरी यस्तो सम्बन्ध युवतीहरुले किन पनि बनाउँछन् भने, […]

अक्सर प्रेममा युवा जोडी बहकिन्छन् । उनीहरुको प्रेम केवल शारीरिक आकर्षणबाट सुरु हुन्छ । एउटा भनाई छ नि, प्रेम आँखाबाट सुरु हुन्छ र दिलमा पुगेर टुंगिन्छ । प्रेम-जीवनमा केवल उनीहरुलाई एकअर्काको सामिप्यता भए पुग्छ । गफ गरौं, डेटिङ जाऔं, रोमान्स गरौं । बस्, यस्तै चक्करमा हुन्छन् उनीहरु । र, यस्तो बेला एकअर्काको आनीवानी,  प्रवृत्ति, स्वभावबारे […]

विद्यालयमा पढ्दाको कुरा । एकपटक साथीहरुले जाँड पिउँ भने । मलाई लाग्यो, ‘कस्तो हुँदोरहेछ, एकपटक स्वाद चाखौं न त ।’ उनीहरुकै लहलहैमा लागेर जाँड पिइयो । राती घर फर्केपछि खाना नखाई सरासर कोठामा गएँ । कोठामा पुगेपछि वान्ता भयो । बेस्सरी वान्ता गरेर सुतेछु । मम्मीहरु आउनुभएछ, ढोका ढक्ढकाउनुभएछ । ढोका खुलेन । जात्रा भएछ […]

तपाईं/हाम्रो स्थुल शरीरको निर्माण कसरी भएको छ ? एकपटक ध्यानमग्न भएर सोचौं त । योग विज्ञानले शरीरलाई पाँच तत्वले मिलेर बनेको हुन्छ भन्छ । आकाश, वायु, अग्नी, जल, पृथ्वी । शरीरको रचनालाई बुझ्ने हो भने यसको अद्भूत शक्ति र महत्वलाई पनि हामी अन्दाज गर्न सक्छौं । तर, आफ्नै शरीरका सम्पूर्ण शक्ति र प्रक्रियाबारे हामी अनभिज्ञ […]

हालै कतिले नयाँ जोडी बाँधेका होलान् । कति युवती दुलही बनेर भित्रिएका होलान् । कति युवा दुलहा बनेका होलान् । हिजोसम्म एक्लो  जीवन बाँचिरहेका युवा-युवती आज एकाकार भएका होलान् । दुबैबीचको सम्बन्ध र साइनो फेरिएको होला । उनीहरु एकमुष्ठ दम्पती भएका होलान् । र, एकअर्काबीचको सम्बन्ध श्रीमान्-श्रीमतीको रुपमा भएको होला । विवाह गरेपछिको रोमाञ्चकता त […]

१० पुस, काठमाडौं । विद्यालयको जनाउ घण्टी ‘टिङ–टिङ’ बज्दा बालबालिका सावधान हुन्छन् कि उमंगित ? विद्यालयको प्राङ्गण टेक्दा बालबालिकाको पाइला फुर्तिला हुन्छन् कि गह्रौं ? शिक्षक–शिक्षिकाको सामुन्ने उभिँदा विद्यार्थी सर्तक हुन्छन् कि भयभित ? पुस्तकका पानाहरु पल्टाइरहँदा बालबालिकाको मन कौतुहलले भरिन्छ कि दिक्दारीले ? विद्यालय धाइरहेका बालबालिकाको मनोदशा कस्तो हुन्छ ? कक्षाकोठाभित्र उनीहरु जिज्ञासु हुन्छन् […]

यो प्रश्नको उत्तरमा तपाईं भन्नुहोला, ‘उमेर भएकै छैन ।’ हाम्रो समाजले स्थापित गरेको मान्यता हो, ‘विस बर्ष पारी, बिहेवारी ।’ अर्थात २० बर्ष पुरा नगरी विवाह गर्न उपयुक्त छैन । किनभने यसअघि हामी मानसिक र शारीरिक रुपले विवाहका लागि योग्य भएका हुँदैनौ । अर्कोतिर हामी ठान्छौं, ‘आफ्नो खुट्टामा उभिन सक्ने भएपछि मात्र विवाह गर्नुपर्छ ।’ […]