आफ्नो जीवन भोगाईबाट मान्छेले धेरै कुरा सिक्छन् । आफुले भोगेको, झेलेको, अनुभव गरेको कुरा नै बढी जीवनोपयोगी हुन्छ । तर, आफ्नो भोगाईबाट मात्र सबैकुरा सिक्न वा बुझ्न संभव छैन । सुनेका, देखेका कुराहरुबाट पनि हामी पाठ सिक्न सक्छौं । अतः चिन्तक, दार्शनिक, वैज्ञानिक, नेता आदिले विभिन्न सन्दर्भ र कालखण्डमा बोलेका कुराहरु पनि हाम्रा निम्ति अनमोल […]

रिस स्वभाविक प्रक्रिया हो । प्राकृतिक रुपले उत्पन्न हुने भावनात्मक क्रिया हो । हाम्रा भावनाहरुले विभिन्न समयमा विभिन्न बिषयमा क्रिया गर्ने र क्रियाको प्रतिक्रिया जनाइराखेका हुन्छन् । हाम्रा यस्ता भावनाहरुलाई दिमागले संचालन गरिराखेको हुन्छ ।  यस्तै विभिन्न प्रकृतिको भावनात्मक संवेग मध्ये  रिस एउटा हो । यो हाम्रो भावनात्मक मानसिक संवेदनामा आघात पुग्दा तथा भावनामा चोट […]

मान्छेहरु भन्छन्, ‘कोरोना रुघाखोकी जस्तो मात्र हो ।’ कतिपयले त कोरोनालाई अनावश्यक अफवाह मात्र भन्दै हिँडिरहेका छन् । सामाजिक सञ्जालमा हेर्नुपर्छ, ‘कोरोना यस्तो, उस्तो’ भनी यसलाई हल्का रुपमा उडाएको देखिन्छ । अरुको के कुरा, हाम्रा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले नै सार्वजनिक रुपमा भन्छन्, ‘कोरोनालाई तातोपानी र बेसार खाएर जितिन्छ ।’ यस्ता मनगढन्ते हल्लाले बजार पिटेको […]

जुन बखत पश्चिममा प्राचीन सभ्यताको अन्त्य भइरहेको थियो तब पूर्वमा भने गणितले आफ्नो उचाई नाप्दै थियो । समुद्री बाटो पत्ता लगाउन होस् वा समय मापन गर्न, गणितले अहंम भूमिका निर्वाह गरिरहेको थियो । प्राचीन सभ्यता पनि धेरै हदसम्म यसमा निर्भर थियो । गणितको यात्रा मिस्र, मेसोपोटामिया र ग्रीसबाट शुरु भयो । यो सभ्यातको अन्त्य पछि […]

गर्भमा रहेको बच्चा छोरा वा हो छोरी ? गर्भवतीको शारीरिक स्थिति वा अन्य कुनै संकेतबाट त्यसको छिनोफानो गर्न सकिएला ?  जब तपाईं गर्भवती हुनुहुन्छ, परिवार र वरिपरिका धेरै व्यक्तिहरूले तपाईंलाई सल्लाह दिन्छन् वा कथाहरू सुनाउन थाल्छन् ।  केही व्यक्तिले त तपाईंको पेटमा रहेको बच्चा छोरा छ कि छोरी छ भनेर समेत अनुमान लगाउन भ्याउँछन् । […]

महिलाहरूले यौन आनन्दको लागि कस्तो उपाय अपनाउन सक्लान् ? यौन जीवनमा हुने कमजोरीका कारण धेरैको घरपरिवारमा समस्या निम्तिने गरेको पाइन्छ । एउटा सहज खालको जीवनशैलीगत सुधारले हाम्रो यौन जीवनलाई फाइदा पु¥याउँछ भन्ने विषयमा भने धेरै बेखर हुन सक्छन् । जर्नल अफ सेक्स एण्ड मेरिटल थेरापीमा प्रकाशित एक नयाँ अध्ययनले भने ध्यान गर्ने महिलामा चरम यौन […]

काठमाडौं । विश्वव्यापी कोरोना भाइरसको महामारीका कारण सुस्त भएको पर्यटनका कारण काठमाडौं उपत्यका लगायत देशभरका सांस्कृतिक सम्पदाहरू सुनसान हुन पुगेका छन् । त्यही सम्पदा क्षेत्रमा आउने पर्यटकलाई विभिन्न सेवा दिएर आफ्नो गुजारा चलाएकाहरूको स्थिति अहिले दयनीय बन्दै गएको छ । यसैबीच भक्तपुर पर्यटन विकास समिति, स्टोरी साइकल, युरोपियन युनियन लगायतका संस्थाहरूको सहकार्यमा भक्तपुरको सांस्कृतिक एवं […]

हामीलाई लाग्छ कि मैले किन गर्नु प¥यो र अर्काेको घरमा पनि बत्ती गएको छँदैछ । अर्काेले पक्कै फोन गरिहाल्छ भनेर कुरेर बस्छौं, यसरी नै सबैले कुरेर बस्ने हो भने कहिले बन्छ बत्ती ? एउटा सत्य के हो भने कुनै मान्छे समस्यामा परेको छ, उसको वरिपरि धेरै मान्छेहरू छन् भने त्यो भिडले भन्दा पहिले एक्लै भएको […]

तपाईं कति द्रुत गतिमा दौडन सक्नुहुन्छ ? कति समयसम्म ? सायदै लेखाजोखा गर्नुभएको होला । यद्यपि तपाईंले अनुमान गर्न सक्नुहुन्छ, आफ्नो दौडको तिब्रता । अनि समय पनि । मानौं खुला सडकमा तपाईं दौडन सुरु गर्नुभयो । तपाईं एउटा निश्चित गति र समयसम्म दौडन सक्नुहुन्छ । अब तपाईंले हिसाब–किताब निकाल्नुहुन्छ, ‘म यति द्रुत गतिमा दौडन सक्छु […]

रुपन्देही जिल्लाको तिलोत्तमा नगरपालिका क्षेत्रमा वातावरणसम्बन्धी वृहत् जनचेतनामूलक कार्यक्रम शून्य पोलिथिन तिलोत्तमा अभियान सम्पन्न भइसकेको छ । २०७६ साल मंसिर महिनाबाट सुरु भएको सो अभियान फागुन मसान्तसम्म लगातार चलेको थियो । सो अभियानले तिलोत्तमा नगरपालिकालाई नेपालकै पहिलो शून्य पोलिथिन क्षेत्र बनाउन सफल भएको थियो । करिब एक लाख ३० हजार जनसंख्या रहेको तिलोत्तमा नगरको १२६ […]

सतोगुण, रजोगुण र तमोगुण । यी तीन गुणले हाम्रो चेतनाको तीन अवस्था जनाउँछ, जागृत अवस्था, सुप्तावस्था र स्वप्नावस्था । प्रश्न यो हो कि, अब यी तीन गुणलाई कसरी सन्तुलित राख्ने ? रजोगुणको प्रधानता भएमा उत्तेजना, विचार, इच्छा, वासना बढ्छ । आशक्ति बढ्छ । हामी धेरै खुसी वा धेरै उदास रहन्छौं । यी सबै रजोगुणका लक्षण […]

-फलाम तातो हुने प्रतिक्षा नगर, बरु आफ्नो तापक्रमद्वारा त्यसलाई तातो बनाउ अर्थात समयको प्रतिक्षा नगर बरु समयलाई आफ्नो अनकुल बनाउने प्रयास गर । विलियम बी स्प्रेग -जीवन साह्रो दुखद हुनेछ, यदि हामीले हाँसो–ठट्टा गरेनौं भने ।   स्टिफन हकिङ्ग -विज्ञान केवल तर्कको अनुयायी होइन, रोमान्स र उत्साह पनि हो ।  स्टिफन हकिङ्ग -हरेक जीवन एउटा संभावना […]

कोभिड–१९ को कारण धेरैको चुल्हो निभेको छ । न आयआर्जन, न कुनै स्रोत । भरपेट खानै मुस्किल छ । यस्तो अवस्थामा कतिपय मनकारीहरुले स्वतस्फूर्त खानपानको व्यवस्था गरिरहेका छन् । यसैमा सामेल छन्, अनामनगरस्थित सिलौटो कटेज र विश्व ह्युमन सेफ फुड हेल्प फाउन्डेसन । दुबैको सहकार्यमा असाहय व्यक्तिहरुलाई खानपानको व्यवस्था गरिएको छ । काठमाडौं गुहेश्वरी आसपासमा […]

सबै ज्ञान हामीले आफ्नो जीवन–भोगाईबाट मात्र आर्जन गर्नु संभव छैन । कतिपय कुराहरु अरुको देखेर, सुनेर, बुझेर पनि हामीले आफ्नो ज्ञानको दायरालाई बढाउन सक्छौं । अतः कतिपय सन्र्भमा विभिन्न विद्वान, चिन्तक, महान व्यक्तित्वहरुले आफ्नो अनुभवको निचोड सुनाउने गरेका छन्, जो हाम्रो निम्ति प्रेरणादायी र जीवनोपयोगी हुन्छ । त्यसो त महान् व्यक्तिहरुको बुझाई र भोगाई मात्र […]

शास्त्रहरुमा भनिएको छ, ‘मन्छे विचारद्वारा निर्माण हुन्छ ।’ अर्थात हाम्रो सोंच्ने तौरतरिका, शैली, ढंग आदि अनुसार नै शरीरको निर्माण हुन्छ । मान्छेको सोंच, चिन्तन उनीहरुको व्यवहार र व्यक्तित्वमा पनि प्रकट हुन्छ । त्यसैले त भनिएको हो, मनमा सधै उत्तम विचार लिनुपर्छ । सामान्यत : तीनथरीका सोचाई राख्ने प्रवृत्ति पाइन्छन् । अर्थात सोंच र चिन्तनको आधारमा […]

पर्यङ्क आसनमा (विभिन्न आसनमध्येका एक) बसेका विश्वकर्माको चार हातमध्ये मुष्ठी मुद्रामा देब्रेतर्फको एउटा हात छ । मूर्तिमा आयुधहरू राख्नै बाँकी छ । आयुध राख्नुभन्दा पहिले नै मूर्तिमा रंग लगाउने ध्यानमा छन् सिराहाका ६१ वर्षीय चाम नारायण पण्डित । उनलाई आयुध, मुद्रा, आसन आदिको बारेमा केही पनि जानकारी छैन । तर आफ्नो पूर्खाले जस्तो मूर्ति बनाए […]

जलवायु परिवर्तनको प्रत्यक्ष असर स्वरूप भारतमा सन् २००५ मा ६० लाख टन गहुँ, चामल, सोयाबिन र कपासको बाली नोक्सान भयो । यो नोक्सानीले त्यतिबेला धेरै किसानहरूले आत्महत्या गर्नुपरेको समेत तथ्यांकले देखाएको छ । त्यसको तीन वर्षपछि सन् २००८ मा जलवायु परिवर्तनका कारण नै नेपाल लगायतका मुलुकमा केही समयमा नै गम्भीर खाद्य संकट निम्तिन सक्ने चेतावनी […]

विश्वव्यापी महामारीको रूपमा रहेको कोरोना भाइरसका कारण विश्वका धेरै देशले लकडाउनको मोडल अपनाए । जनतालाई घरमा नै बन्द गरेर राखिएको मोडलका कारण यतिबेला विश्वभरका मानवजाति समस्यामा छन् । तर मान्छे घरभित्रै थुनिँदा जंंगली जनावरको अवस्था कस्तो रह्यो होला ? वातावरणमा त्यसले कस्तो प्रभाव पा¥यो होला ? के पारिस्थितक पद्धतिलाई लकडाउनले सकारात्मक पहल ग¥यो त ? […]

हाम्रो खानामा तेल नभई हुन्न । तरकारी पकाउन होस् वा दाल झान्न, तेल अनिवार्य छ । त्यसमाथि तारेको, भुटेको खानेकुरामा तेल चहिन्छ नै । त्यसैले हरेक छाकमा हामी तेलको प्रयोग गर्छौं । तर चिकित्सकहरु चेतावनी दिन्छन्, ‘जथाभावी तेलको प्रयोग स्वास्थ्यका लागि हानिकारक छ ।’ उनीहरुले नियन्त्रित मात्रामा तेल प्रयोग गर्नुपर्ने सुझाव दिएका छन् । तेलप्रति […]

सामान्यतया, कुनै पनि वास्नाले मानिसलाई कसरी र कति हदसम्म आकर्षित गर्छ भन्ने कुरा मानिसको शरीर र मनको स्तरमा भर पर्ने गर्छ । त्यसैले त, कहिले काहीँ अनायासै हिँडिरहेका बेलामा समेत हामीलाई कुनै वास्नाले अचानक मोहित पार्ने गर्छ । कति मानिसको दिमागमा यति धेरै नकारात्मकता भरिएको हुन्छ कि उनीहरुलाई कुनै बास्ना महसुस नै हुँदैन । किनभने […]

हामी भन्छौं, बालबालिका भनेको काँचो माटो हुन् । उनीहरुलाई जस्तो स्वरुपमा पनि बदल्न सकिन्छ । यद्यपि उनीहरुलाई कस्तो स्वरुपमा बदल्ने ? यसका लागि अभिभावकसँग त्यही कुशलता वा सीप हुनुपर्छ, जसले उनीहरुलाई एक सुन्दर रचनाको रुपमा बनाउन सकोस् । वालबच्चा राम्रो हुनु वा नराम्रो हुनु, सक्षम हुनु वा असक्षम हुनु, सफल हुनु वा असफल हुनुमा धेरै […]