केही दिन अगाडि निर्माता तथा कलाकार दीपकराज गिरीले आफ्नो फेसबुकमा एक स्टाटस लेखे–‘दर्शक हराएको सूचना’। गत शुक्रबार रिलिज भएका तीन चलचित्र ‘गोपी, रणवीर र सय कडा दश’को व्यापार न्यून भएपछि दीपकले यस्तो स्टाटस लेखेका थिए ।

उनले स्टाटस हालेको केही समय वित्न नपाउँदै वितरक तथा हल सञ्चालक गोपालकाजी कायस्थले आफू हलमा झिँगा धपाएर बस्नु परेको गुनासो फेसबुकको भित्तामा पोस्टाए । यी दुईको फेसबुक स्टाटसबाट प्रष्ट हुन्थ्यो अहिले हलमा दर्शक छैनन् ।

त्यस्तै, यसै साताको शुक्रबारबाट रिलिज हुन लागेको चलचित्र ‘समर लभ’का निर्देशक मुस्कान ढकालमा अहिले डर बढेको छ । हलमा दर्शक नै आउन छाडेपछि उनी कतै आफ्नो चलचित्रमाथि पनि यस्तै खालको हरिविजोग हुने हो कि भन्ने डरले तर्सिएका छन् । उनी अहिले हल हलमा पुगेर दर्शकको उपस्थिति हेरिरहेका छन् । त्यसले गर्दा पनि उनको मनमा ठुलो डर पैदा भएको छ । अनलाइनखबरसँगको एक अनौपचारिक भेटमा उनले, चलचित्र राम्रो बनाएर पनि दर्शक हलमा आएनन् भने चलचित्र बनाउनुको अर्थ नहुने बताए ।

मुस्कानको डर पनि सान्दर्भिक थियो । आखिर चलचित्र राम्रो भएपनि दर्शक आएनन भने ? चलचित्र राम्रो होस् वा नराम्रो, रिलिज भएको शुक्रबार र शनिबार राम्रो व्यापार गर्न सकेमात्र चलचित्रले लगानी बचाउन सक्छ । यदि यी दुई दिन हलमा दर्शक आएनन् भने निर्माताले पुरपुरोमा हात राख्नुबाहेक अरु केही पनि उपाय छैन ।

रिलिज भएका चलचित्रका निर्माता लामो सुस्केरा हालेर बसेका छन् भने रिलिज हुन लागेको चलचित्रका निर्माताको मनमा चिसो पस्न थालेको छ । साच्चै, दर्शक किन हराए ?कुनै समय निर्माण भएका धेरैजसो चलचित्रले ५१ र सय दिन मनाएको सेलिव्रेशन हेर्न र सुन्न पाइन्थ्यो । तर, अहिले हलमा ५१ जना दर्शक हेर्दा पनि निर्माता मुस्कुराउनु पर्ने अवस्था छ । चलचित्रको लागि प्रचार गर्ने माध्यम बढे, कलाकारको पारिश्रमिक बढेका छन्, तर हलसम्म पुग्ने दर्शकको संख्या घट्न थालेको छ । आखिर, यस्तो बिडम्बना किन ? कुनै समय चलचित्र धेरै समय हलमा चल्यो भने निर्माता उतार्नका लागि पुलिस लिएर पुग्थे । एउटै हलबाट निर्माताले लगानी उठाएको उदाहरण प्रशस्त छन् । तर, अहिले सय बढी हलमा चलचित्र रिलिज हुँदा पनि हल खाली छ ।

बर्षमा सय बढी चलचित्र बन्न थालेका छन् । यसमा आधा दर्जन निर्माताले पैसा कमाएका छन्, अरु त ठूला कुरा मात्र गर्ने हुन् । भित्र मन कती दुखेको छ, उनीहरुलाई मात्र थाहा छ । निर्माता तथा कलाकार दीपकराज गिरीले हलमा पुग्दा दर्शकको उपस्थिती हरिविजोग देखेपछि आफूले उक्त स्टाटस लेखेको बताए । उनी भन्छन्–‘चलचित्रहरु जुध्न छाडेका छैनन् । वितरक र निर्माताहरु डुबिरहेका छन् । उनीहरुको ध्यान तान्न पनि स्टाटस लेखेको हुँ ।’ हलसम्म दर्शक नआउनुको पछाडि प्रचार कमजोर हुनु पनि रहेको दीपकको तर्क छ । अर्कोतिर, विना तयारी चलचित्र रिलिज गर्दा निर्माता डुबेको उनले बताए । ‘प्रचार कमजोर हुनु एक कुरा हो । मुख्यकुरा त अहिले चलचित्रको कथावस्तु नै निकै कमजोर भैरहेको छ । उनी भन्छन्–‘दुई वटा झुर चलचित्र हेरेपछि तेस्रो चलचित्र जति नै राम्रो भएपनि दर्शक हलमा पुग्दैनन ।’

यो अवस्था चलचित्र निर्माणको क्रम बढेकाले पनि आएको दीपकले बताए । ‘एक वर्षमा धेरै चलचित्र निर्माण हुन्छन् । तर, निर्माण भएका चलचित्रमा ८० प्रतिशत त कमजोर छन् । दर्शक त्यस्तै कमजोर चलचित्र हेर्न हलमा पुग्छन् । अनि नेपाली चलचित्रलाई गाली गर्न थाल्छन्, दीपकले भने ।

करिब ५ सय रुपैयाँ खर्च गरेर हलमा पुग्ने दर्शकले टाउको दुखाउन नचाहने उनको भनाई छ । ‘चलचित्रको लेखन र कथामा पनि चलचित्रसँग सम्बन्धित निकायले वर्कसप तथा तालिमहरु दिनुपर्छ जस्तो लाग्छ ।’ दीपकले सुनाए ।

अहिले हलसम्म दर्शक नपुग्नुको मुख्य कारण चलचित्र निर्माणको बढ्दो क्रम नै भएको वितरक तथा हल सञ्चालक गोपालकाजी कायस्थले बताए । उनले भने, ‘वर्षभरी यति धेरै चलचित्र निर्माण हुन्छ कि, दर्शक कुन चलचित्र हेर्ने कुन नहेर्ने भन्ने कुरामा नै दोधारमा परेका छन् । त्यसमाथि चलचित्रको प्रचार पनि कमजोर छ ।’ चलचित्र जुध्नुले पनि चलचित्रको व्यापारमा असर गरेको कायस्थ बताउँछन् ।

अहिले झिँगा धपाउनु पर्ने अवस्था किन आयो होला ? कायस्थले भने, ‘यो हप्ता पनि तीन चलचित्र रिलिज भए । राम्रो चलचित्रमा चिनिएको कलाकार भएन, नराम्रो चलचित्रलाई दर्शकले रुचाएनन् । शनिबारको दिन पनि दर्शक नपाएर शो बन्द गर्नु त बिडम्बनाको कुरा भयो ।’

अहिले नेपालमा स्तरिय चलचित्र भन्दा पनि ‘सी ग्रेड’को चलचित्रको निर्माण बढि भएकाले नेपाली चलचित्रका दर्शक भड्किएको कायस्थको बुझाई छ । ‘चलचित्रको नाम हेर्दा एउटा जनरा होला भनेर दर्शक हलमा पुग्छन्, तर चलचित्र अर्कै भइदिन्छ’, कायस्थले भने, ‘दर्शले स्तरिय चलचित्र हेर्न नपाएपछि फर्केर पुनः हलसम्म पुगेको छैनन् ।’ ट्रेलर र टिजर राम्रो बनाएर दर्शक झुक्काउने खेल भइरहेकाले भने दर्शकले विश्वास गर्न छाडेको कायस्थको भनाई छ ।

यसको समाधानको लागि चलचित्रको निर्माण कम हुनुपर्ने र रिलिजको तालिका मिलाउनुपर्ने उनको भनाई छ । ‘हामीले चलचित्र नजुधाउनको लागि एउटा समिती बनाएर छलफल गरिरहेका छौँ । यदि चलचित्रहरु नजुधाउने हो भने व्यापारिक रुपमा राहत मिल्ने अपेक्षा लिन सकिन्छ, कायस्थले भे । पुराना निर्माता छविराज ओझा पनि अहिले नेपाली चलचित्रमा मात्र नभएर बलिउड चलचित्रमा पनि दर्शक नआएको बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘खै, यो समय नै यस्तै हो कि के हो, कुनै पनि चलचित्रमा दर्शक आएका छैनन् । म आफैँ छक्क परिरहेको छु ।’

अहिले नेपाली चलचित्रमा दर्शक नहुनुको कारण प्रचार नपुगेको छविको बुझाई छ । ‘चलचित्र निर्माणमा १ देखि ५ करोडसम्म लगानी गर्छन् तर, प्रचारको समयमा उनीहरुसँग पैसा नै बाँकी रहँदैन । छवि भन्छन्, ‘प्रचार नभएपछि कसरी चलचित्रमा दर्शक आउँछन र ?

अहिले धेरै चलचित्र निर्माण भएकाले पनि निर्माता डुबिरहेको छविले बताए । उनले भने, ‘पुराना तथा अनुभवी निर्माताले बनाएको चलचित्र चलिरहेका छन् । उनीहरुको व्यापार पनि राम्रो छ । तर, चलचित्रलाई नबुझी यस क्षेत्रमा लगानी गर्न आएका निर्माताहरु भने खाली हात फर्किनुपरेको उनको भनाई छ ।

अहिले चलचित्र निर्माणमा निकै गाह्रो भएको छविराज बताउँछन् । ‘पहिला सिमित चलचित्र बन्थे । चलचित्रले व्यापार गर्नेमा ढुक्क हुने अवस्था थियो’, उनले भने ‘अहिले त चलचित्र निर्माण गर्न पनि डर लाग्ने अवस्था आइसकेको छ ।’
नेपाली चलचित्रले बारम्बार दर्शक झुक्याएका मात्र छैनन्, झुर चलचित्रको निर्माणमा पनि बाढी आएको छ । निशुल्क चलचित्र हेर्ने चलचित्रकर्मी र पत्रकारले त हलमा आफूलाई साढे २ घन्टा टिकाउन नसकेको अवस्था छ भने पैसा तिरेरै चलचित्र हेर्ने दर्शक कसरी हलमा टिकिरहन सक्छन् ।

चलचित्र निर्माण भन्दा पनि रिलिज गर्न हतारो गर्ने, विना तयारी चलचित्र बनाउने जस्ता कमजोरीका कारण नेपाली चलचित्रले दर्शक पाउन छाडेका छन् । अर्कोतिर, आफ्नै क्षेत्रमा मात्र प्रचार सिमित हुँदा दर्शकसम्म चलचित्रको जानकारी नै पुगेको छैन ।

चलचित्र राम्रो बनाएको खण्डमा पक्कै पनि दर्शक आउनेछन् । होइन भने, दर्शकलाई झुक्काएर केही चलचित्रमा त भिड लगाउन सकिन्छ, बाँकी चलचित्रमा त उही वितरकले भने जस्तै झिंगा नै भन्काएर बस्नुपर्ने अवस्था आउने पक्का छ ।