‘जीवनशैली परिवर्तन नै उच्च रक्तचाप नियन्त्रणको काइदा’

पछिल्लो समय शहरी क्षेत्रको व्यस्त जीवनशैली, अभ्यास र योगाभ्यासमा आएको कमीका कारण धेरै जना उच्च रक्तचाप जस्ता समस्याहरुबाट गुज्रने गरेका छन् । शहरी क्षेत्रको मुख्य समस्याको रुपमा रहेको वायु प्रदूषणको समस्या आदिका कारणले उच्च रक्तचापका समस्याहरु प्रतिवर्ष बढ्दो मात्रामा रहेको विभिन्न तथ्यांकहरुले देखाएको छ ।

धुलिखेल अस्पतालको आन्तरिक औषधि विभागको लागि गरिएको अध्ययनले नेपालको साना शहरी भेगमा अत्यधिक मात्रामा रक्तचापका बिरामीहरु बढी हुनेको औंल्याएको छ । तर, यो संख्या केवल साना शहरी भेगमा मात्रै नभएर काठमाडौं जस्ता शहरहरुमा समेत जीवनशैली र खानपानका कारण उच्च रक्तचापका बिरामीहरु बढी हुने गरेका छन् । यसै सन्दर्भमा धुलिखेल अस्पतालका वरिष्ठ मुटु रोग विशेषज्ञ डा. राजेन्द्र कोजुसँग उच्च रक्तचापको औषधि नियमित खानुपर्छ कि पर्दैन भन्ने सवालमा केही प्रश्नहरु गरेका थियौं ।

उच्च रक्तचापका बिरामीहरुले जीवनभरी औषधि सेवन गर्नुपर्छ ?

यसमा दुईवटा कुराहरु हुन्छन् । एउटा केही समय मात्रै उच्च रक्तचापको समस्या भोगेकाहरु हुन्छन् । उनीहरुले केही समय औषधि खाएर छाड्दा पनि समस्या हुँदैन ।

तर, उच्च रक्तचापले धेरै लामो समयसम्म च्यापेकाहरुले भने जीवनभरी नै औषधि खानुपर्छ । यसमा जीवनशैलीको परिवर्तनले समस्यालाई केही कम गराउन सकिन्छ । अन्यथा यो रोग लागेपछि नियमित औषधि सेवन गर्नैपर्छ ।

उच्च रक्तचाप नियन्त्रण गर्नको प्राकृतिक उपचारहरु के हुनसक्छ ?

उच्च रक्तचापको समस्या विभिन्न कारणले हुनसक्छ । यो समस्या देखिएपछि यसको पूर्ण उपचार त सम्भव छैन । तरपनि नियमित अभ्यास र योग गर्दा यसलाई कम गराउन भने सकिन्छ ।

हामीले अरु रोगको लागि खाने औषधिहरुको पनि योसँग सम्बन्ध हुनसक्छ । त्यस्तै मोटोपनको समस्या भएका मानिसहरुले तौल घटाएर वा नुनको मात्रामा कमी ल्याएर पनि यसलाई नियन्त्रण गर्न सकिन्छ ।

अरु रोगको लागि प्रयोग गर्ने औषधिले यो रोगलाई कतिको असर गर्छ ?

अरु रोगको लागि सेवन गर्दै आएको औषधिले पनि उच्च रक्तचाप बढाउन मद्दत गर्नसक्छ । कतिपय अवस्थामा त्यस्तै औषधिले गर्दा पनि स्ट्रयास बढेको हुनसक्छ । त्यसैले उच्च रक्तचाप रोक्नको लागि अरु रोगका औषधिहरुको मात्रा कम गराउनुपर्छ ।

सबैभन्दा मूल कुरा त हामीहरुको जीवनशैलीमा नै परिवर्तन गर्नुपर्छ । जीवनशैलीमा परिवर्तनको अर्थ धुम्रपान बन्द गर्ने एवं धेरै तनावलाई कम गर्ने गर्नुपर्छ । कुनैकुनै औषधिहरुले गर्दा हुनसक्ने समस्याको बारेमा पनि हामीहरु सचेत हुनुपर्छ ।

यसको लागि सामान्य रुघाखोकीमा सकेसम्म औषधि खानु हुँदैन । आफैमा संयमता अपनाउनुपर्छ । योग गर्नुपर्छ । अहिलेको उपचार पद्धति धेरै राम्रो छ । तर, अहिलेको शहरी जीवनमा उच्च रक्तचाप नियन्त्रणको लागि जीवनशैली सोही अनुसार गर्न भने गाह्रो हुन्छ ।

समयमा नै रक्तचाप नियन्त्रण नगर्दा कस्ता–कस्ता समस्या पर्नसक्छ ?

समयमा नै रक्तचाप नियन्त्रण नगर्दा गम्भीर स्वास्थ्य समस्या समेत निम्तिन सक्छ । समयमा नै यसको नियन्त्रण नगर्दा यसबाट हृदयघात, मस्तिष्काघात, मृगौलामा समस्या देखिने, आँखाले राम्रोसँग नदेख्ने जस्ता समस्याहरु पैदा हुने गर्छ । यस बाहेक पनि रक्तनली एवं स्नायु नलीहरुमा समेत यसले समस्या गर्नसक्छ ।

उच्च रक्तचाप र खानपानको सम्बन्ध के छ ?

उच्च रक्तचाप र खानपानको आफैंमा अटुट सम्बन्ध छ । खानपानमा ध्यान नदिने हो भने सामान्य देखिने रक्तचापले समेत गम्भीर समस्या निम्त्याउन सक्छ । अहिले अपत्यक्ष रुपमा चिल्लो र गुलियो खानेकुराले समेत यसलाई असर गर्नेगर्छ । त्यस्तै, साग सब्जी र फलफुल खानाले पनि उच्च रक्तचाप नियन्त्रण गराउन मद्दत गर्छ । त्यसैले खानपान पनि रक्तचाप नियन्त्रणको लागि सहायक सिद्ध छ ।

मानसिक स्वास्थ्य र उच्चरक्तचापको सम्बन्ध के छ ?

मानसिक स्वास्थ्य पनि उच्च रक्तचापको कारक हो । दिमाग सधैं फ्रेस भएन वा सधैंभरी अनेक समस्या र तनावको स्थिति बन्यो भने त्यस्तो अवस्थामा उच्च रक्तचापको समस्या बढ्ने हुन्छ । त्यसैले मानसिक स्वास्थ्यलाई पनि उच्चरक्तचाप नियन्त्रणको लागि ध्यान दिनुपर्ने देखिन्छ ।