महिला तथा बालबालिकालाई सशक्त बनाउन खेलकुद एउटा साधन हुन सक्छ । यसले महिलाको आवाजलाई सशक्त गर्ने शक्तिको रूपमा मान्यता पाएको छ । साथै खेलकुदले लैङ्गिक अवरोध र विभेद हटाउन सहयोग पुर्याउँदै आएको छ ।
खेलकुदमा महिलाले आफू कमजोर वा अक्षम छु भन्ने गलत विश्वासले गर्दा थुप्रै साँस्कृतिक तथा राजनीतिक अवरोधको सामना गर्छन् । अर्कोतर्फ, खेलकुदले शारीरिक बल मात्र होइन निरुत्साहन पनि झल्काउँछ । यसले लिङ्गको धारणा, केटीहरूको उन्नति, महिलाको आत्मसम्मान र नेतृत्व कौशलको वृद्धिमा सहयोग गर्नेछ ।
अर्कोतर्फ महिला तथा बालबालिकाले भने खेलकुदमा प्रतिस्पर्धी र प्रशंसकका रूपमा यौनवादको सामना गरिरहनुका साथै व्यवसायिक खेल, खेलकुद मिडियाको आवरण र प्रायोजनमा पनि असमानता कायमै छ । यसले धेरै महिलाको मनमा प्रश्न खडा गर्छ, ‘के महिला साँच्चै कमजोर छन् ?’ के स्त्रीहरूले आफ्नो आवाज सुन्न सक्दैनन् भन्ने कुरा साँचो हो ? महिलाहरू पुरुषहरूले जस्तै रणनीतिक नेता हुन सक्छन् ।
कुनै पनि क्षेत्रमा महिला पुरुषको जस्तै सम्मानको हकदार हुन्छन् । प्राकृतिक घटना बराबर संख्यामा पुरुष र महिलाको सहभागिताविना अपूरो हुन्छ भन्ने कुरा सबैलाई थाहा छ । त्यसो भए समाज, संगठन र नेतृत्व पदमा महिला किन विभेदमा छन् ?
सबै तहका महिला सहभागितामा सामाजिक स्तर, संस्कृति, विश्वास र सीपमाथि प्रश्न र रूपान्तरण गर्ने क्षमता छ । तर, नेतृत्वको पदमा महिलाको यति थोरै प्रतिशत भए पनि सबै प्रगतिशील विकास र लैङ्गिक–समान अभ्यासलाई विफल पारिनेछ ।
सामाजिक र सांस्कृतिक मूल्य–मान्यताका कारण महिलालाई नेतृत्वको पदमा राख्न नहुने धेरैको धारणा छ । पछिल्ला वर्षहरूमा लैङ्गिक, पुरुष र महिलामा आधारित सुधार र विभिन्न आवश्यक पद रहेका छन् ।
खेलकुद संगठनहरूमा नीतिनिर्माताले प्रभाव र अधिकारका विभिन्न शक्तिहरू राख्दै आएका छन् । साथै, महिलाहरूको जीवनका सबै पक्षलाई प्रभाव पार्ने परम्परागत प्रचलनबाट उत्पन्न हुने र महिलाहरू सबै क्षेत्रमा नेतृत्वको भूमिका निर्वाह गर्न अक्षम छन् भन्ने धारणालाई मान्यता दिने कुरा अक्सर उल्लेख गरिएको छ ।
आज अधिकारप्राप्त पदमा रहेका व्यक्तिहरूसँग नीतिनिर्माण र निर्णय प्रभावित गर्ने क्षमता छ । उच्च तह र नेतृत्वको पदमा महिलाको पहुँच बढाउन शुरूबाट जीवन सीप, क्षमता अभिवृद्धि र तालिम, महिला सशक्तिकरण तालिम र गुणस्तरीय शिक्षाको पहुँच, खेलकुद प्रशिक्षण तथा सचेतना कार्यक्रम लगायतका शिक्षण सिकाइलाई प्रवद्र्धन गर्नु महत्वपूर्ण छ ।
फलस्वरूप, यी सबै लक्ष्य हासिल गर्न सबैका लागि गुणस्तरीय शारीरिक शिक्षा अन्तर्राष्ट्रिय तवरमा अभ्यास गर्नुपर्छ । हामी सबैलाई थाहा भएकै कुरा हो, खेलकुद सबै धर्म, लिंग, रङ, मूल्यमान्यता र विश्वासका मानिसलाई सहभागी हुन प्रोत्साहित गर्ने हो भने यो एउटा खुलामञ्च मात्र हो ।
सीपको विकास र सम्भावित नेता बन्न सक्ने सकारात्मक र सक्षम व्यक्तिको विकासमा खेलकुद सहभागिताले सहयोग पुग्ने देखिएको छ । फलस्वरूप, विभिन्न खेल तथा क्षेत्रमा सक्रिय र सम्पन्न महिलाहरूलाई अघि बढ्नु महिला सहभागिता बढाउने तरिका हुन सक्छ साथै फोरम वा अन्तर्राष्ट्रिय पहल पनि प्रदान गर्न सकिन्छ । वेविनरहरूले सहभागिता बढाउने तरिकाको रूपमा काम गर्छन् ।
तिनीहरूले सांस्कृतिक आदान–प्रदान र विचारका साथै अवरोधहरू समाधान गर्न महिलालाई मद्दत गर्नेछन् । सामान्यतया, महिलाहरूमा आधारभूत सामाजिकीकरण सीपको कमी रहेको पाइन्छ भने सामाजिक परिस्थितिमा पुरुषहरू सहज रूपमा रहेको पाइन्छ । तसर्थ, महिला सञ्चार र सामाजिकीकरणको सीपमा सुधार गर्नुपर्दछ ।
खेलकुद नेतृत्व पदमा लैङ्गिक–समान प्रतिनिधित्वलाई प्रोत्साहन गर्ने यी प्रयासमा पुरुष र महिला दुवैको सहभागिता हुनु पनि महत्वपूर्ण छ ।
अन्त्यमा, यदि महिलाहरूले सकारात्मक मानसिकता विकास गर्छन् र खेलकुद सहभागिताद्वारा आफूलाई प्रेरित गर्न सक्ने क्षमतामा आत्म–उत्प्रेरणा र विश्वस्तताका साथ आफूलाई ऊर्जा दिन्छन् भने यी सबै सम्भव हुने थिए ।
