+

१६ घण्टे उपवास हानिकारक पनि हुनसक्छ : पोषणविद्

२०७९ जेठ  ३१ गते १७:१० २०७९ जेठ ३१ गते १७:१०
१६ घण्टे उपवास हानिकारक पनि हुनसक्छ : पोषणविद्

३१ जेठ, काठमाडौं । उपवासका विभिन्न विधि प्रचलित छन् । पछिल्लो समय विभिन्न रोगबाट मुक्त हुन वा मोटोपन नियन्त्रण गर्न समेत उपवास अर्थात् फास्टिङ गर्ने प्रचलन बढेको छ । जस्तो कि, १६ घण्टे उपवास ।

यो उपवासमा साँझ खाना खाएपछि १६ घण्टासम्म खाना नखाई बस्नुपर्ने हुन्छ । शारीरिक स्वास्थ्यको हिसाबले यस्तो उपवास कति उपयोगी होलान् ? यसले दीर्घकालीन असर पो गर्छ कि ? यिनै विषयमा केन्द्रित रहेर पोषणविद् अनुश्री आचार्यसँग गरिएको कुराकानी :

१६ घण्टे फास्टिङ भनेको के हो ? यो कुन अवस्थामा गरिन्छ ?

इन्टर्मिटेन्ट फास्टिङलाई १६ घण्टे फस्टिङ भनिन्छ । यसमा केही अवधि खाने र केही अवधि नखाने गरिन्छ । सामान्यतया तौल घटाउन यो फास्टिङ गरिन्छ ।

यसको कुनै निर्धारित समय छ ? जस्तो कि साँझ यो समयदेखि खाना छाड्ने र बिहान यो समयमा खाना सुरु गर्ने भन्ने ?

यसको लागि रातिको समय उपयुक्त हुन्छ । किनकि यो फास्टिङ नगर्दा पनि राति छिटो खाना खाएर बिहानको ब्रेकफास्ट नखाई एकैपटक खाना खाँदा १४ घण्टा जतिको ग्याप त हुन्छ नै । त्यसैले दिउँसोको समय भन्दा रातिको समय नै यसको लागि उपयुक्त हुन्छ ।

१६ घण्टे फास्टिङबाट हुने लाभ के के हुन् ?

१६ घण्टे फास्टिङबाट तौल नियन्त्रण, कोलेस्ट्रोल र उच्च रक्तचाप नियन्त्रण हुन्छ । साथै मधुमेह र थाइराइड नियन्त्रणका लागि पनि यो लाभदायी हुनसक्छ ।

जो कोहीले यस्तो फास्टिङ गर्न सक्छन् ?

इन्टर्मिटेन्ट फास्टिङ सबैको लागि उपयुक्त हुँदैन । कसैको लागि यो फास्टिङ उपयोगी भयो भन्दैमा सबैको लागि यो उपयोगी नहुन सक्छ । कसैको शरीरमा यो हानिकारक हुनसक्छ भने कसैका लागि लाभदायक पनि । त्यसैले डाक्टर तथा पोषणविद्को सल्लाहबिना यो फास्टिङ गर्नुहुँदैन ।

औषधि सेवन गरिरहेका वा रोगको उपचार गराइरहेकाहरूका लागि यो लागू हुन्छ र ?

औषधि सेवन गरिरहेका व्यक्ति र कुनै गम्भीर रोगको उपचार गराइरहेकाहरुका लागि यो फास्टिङ नगर्ने सल्लाह नै दिइन्छ । तर मधुमेह तथा प्रेसर लगायतका रोगको औषधि सेवन गरिरहेकाहरूले भने डाक्टर तथा पोषणविद्को सल्लाह लिएर यो फास्टिङ गर्न सक्छन् ।

यस्तो फास्टिङ गरिरहँदा के कस्ता खाना खाने वा छाड्ने भन्ने होला नि ? यसको कुनै डाइट चार्ट होला नि ?

यस्तो फास्टिङ गरिरहँदा के कस्तो खाना खाने वा छाड्ने भन्ने कुरा मानिसको शारीरिक अवस्थामा निर्भर हुन्छ । यसमा छुट्टै डाइट प्लान हुँदैन । सामान्य अवस्थामा जस्तै यसमा सन्तुलित आहार नै सेवन गर्नुपर्छ । हरियो सागपात, फलफूल र प्रोटिनयुक्त खानामा अलि बढी केन्द्रित हुनुपर्छ । जंक फुड, प्याकेट फुड र गुलिया पेय पदार्थ भने नखानु राम्रो हुन्छ ।

१६ घण्टे फास्टिङको साइड इफेक्ट पनि छ कि ?

१६ घण्टे फास्टिङ गर्दा केही व्यक्तिलाई सास गन्हाउने, निद्रा नलाग्ने, डिहाइड्रेसन हुने, थकित हुने जस्ता साइड इफेक्ट पनि हुनसक्छ । विशेषज्ञको सल्लाहबिना यो फास्टिङ गर्दा फास्टिङ गर्ने बेला तौल नियन्त्रण हुने । तर फास्टिङ छोडेपछि भने फेरि तौल बढ्न पनि सक्छ ।

फास्टिङ अर्थात् उपवासको खास प्रक्रिया हुन्छ । जस्तो, फास्टिङ सुरु गर्नुअघि हल्का खाना मात्र खाने, फास्टिङ सकिएपछि पनि सुपाच्य खानाबाट सुरु गर्ने भन्ने हुन्छ । १६ घण्टे फास्टिङमा पनि यस्तै प्रक्रिया हुन्छ ?

फास्टिङ सुरु गर्नु भन्दा अघि हल्का सुपाच्य खानेकुरा खानुपर्छ । सकिएपछि पनि एकैपटक धेरै खाना नखाने, बिस्तारै हल्का र सुपाच्य खाना खाने प्रक्रिया यसमा पनि लागू हुन्छ ।

उपवास सुरु गर्नुअघि र सकिएपछि एकैपटक धेरै खाना खाँदा पाचन प्रक्रियामा पनि असर गर्नसक्छ । दिनभरि भोकै बस्दा एकदमै भोक लागेको छ भनेर धेरै खाना खानु हुँदैन । यस्तो गर्दा शरीरलाई चाहिने जति खाना एनर्जी परिणत हुन्छ र बाँकी खाना बोसो बनेर शरीरमा बस्छ । त्यसैले फास्टिङ गर्नुअघि र पछि हल्का र सुपाच्य खाना खानुपर्छ ।

उपवास पोषणविद्
अनुश्री आचार्य
लेखक
अनुश्री आचार्य
पोषणविद्

अध्ययन : एमएससी (पोषण र आहारशास्त्र), साइबरजया विश्वविद्यालयमा चिकित्सा विज्ञानमा पीएचडी स्कलर, अष्ट्रेलियाबाट आहारसम्बन्धी ६ महिनाको तालिम । हाल काठमाडौंको नयाँ बानेश्वरस्थित भेनस अस्पतालमा आहारविद्को रुपमा कार्यरत

यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
Khusi chhu

खुसी

Dukhi chhu

दुःखी

Achammit chhu

अचम्मित

Utsahit Chhu

उत्साहित

Akroshit Chhu

आक्रोशित

प्रतिक्रिया

भर्खरै पुराना लोकप्रिय

फिचर

हामीले दिनहुँ खाइरहेका छौं ‘अल्ट्रा प्रोसेस्ड फुड’, यो किन अति हानिकारक छ ?

हामीले दिनहुँ खाइरहेका छौं ‘अल्ट्रा प्रोसेस्ड फुड’, यो किन अति हानिकारक छ ?

कान पाक्ने तीन समस्या, कुन बढी जोखिमपूर्ण र जटिल ?

कान पाक्ने तीन समस्या, कुन बढी जोखिमपूर्ण र जटिल ?

थकान महसुस भइरहन्छ ? यस्ता छन् ५ उपाय

थकान महसुस भइरहन्छ ? यस्ता छन् ५ उपाय

उच्च रक्तचापको औषधि नखाँदा के हुन्छ ? (भिडियो)

उच्च रक्तचापको औषधि नखाँदा के हुन्छ ? (भिडियो)

पेटको बोसो घटाउन यी ५ योगासन (भिडियो)

पेटको बोसो घटाउन यी ५ योगासन (भिडियो)

रजोनिवृत्तिपछि यौनरुचि घट्छ ? यस्ता छन् ५ भ्रम

रजोनिवृत्तिपछि यौनरुचि घट्छ ? यस्ता छन् ५ भ्रम