जाडोमा मुटुरोगको जोखिम किन बढ्छ ?

काठमाडौं । केही दिनयता जाडो बढेसँगै देशभर जनजीवन प्रभावित भएका खबरहरु आइरहेका छन् । जाडोमा तापक्रम घट्दा स्वास्थ्यसम्बन्धी विभिन्न समस्या आउँछन् । त्यसमा पनि जाडोमा मुटुमा निकै असर पर्छ । जसकारण हृदयघात, फ्लु आदिको जोखिम बढाउँछ । चिसो मौसमले मुटु र रक्तसञ्चार प्रणालीलाई पनि असर गर्न सक्छ ।

जाडोमा रुघाखोकी, घाँटी दुख्ने, खोकी जस्ता हल्का रोग पनि लाग्ने गर्छ । यद्यपि यी सामान्य समस्या हुन्, तर मुटुमा पहिले नै कुनै समस्या छ भने जाडोमा झन् बढ्न सक्छ ।

जाडोमा शारीरिक गतिविधि कम हुन्छ । मानिसहरू आराम गर्न र आफ्नो शरीरलाई न्यानो राख्न घरभित्रै बस्न रुचाउँछन् । जसले गर्दा यो सिजनमा शरीरलाई आवश्यक पर्ने व्यायाम गरिंदैन र शरीर निष्क्रिय भएका कारण पनि विभिन्न स्वास्थ्य समस्या निम्तिन सक्छन् ।

तापक्रममा कमी आउँदा रक्तसञ्चार नलीहरू कहिलेकाहीं खुम्चिन्छन् । जसले रक्तचाप बढ्दा मुटु र मस्तिष्क दुवैमा असर गर्न सक्छ । चिसोमा धेरै चिल्लो खाना खाने र निष्क्रिय दैनिकीका कारण पनि मुटुरोगको जोखिम बढ्छ । चिसोमा धेरैले धुम्रपान र मादक पदार्थको प्रयोग बढी गर्ने भएकाले पनि मुटुमा असर गर्छ ।

जाडोमा कोरोनरी धमनीहरू खुम्चिन्छन्, जसले कोरोनरी हृदयरोगका कारण छाती दुखाइलाई अझ बढाउन सक्छ । एकातिर शरीरको तापक्रम स्थिर राख्न मुटुले थप मेहनत गर्नुपर्ने हुन्छ भने अर्कोतर्फ चिसो हावाले मुटुको यो कडाइलाई झनै कठिन बनाइदिन्छ किनभने चिसो हावाका कारण शरीरको तापक्रम द्रुत गतिमा घट्छ । यदि शरीरको तापक्रम ६ डिग्रीभन्दा तल झर्‍यो भने हाइपोथर्मियाले मुटुको मांसपेशीलाई हानि पुर्‍याउन सक्छ ।

जोखिम

चिसो मौसममा शरीरलाई तातो बनाउन तथा रक्तसञ्चार गर्न मुटुले बढी काम गर्नुपर्छ । मुटुलाई भार पर्ने भएकाले चिसो मौसम मुटुरोगीका लागि जोखिमपूर्ण हुन्छ । साथै, उच्च रक्तचाप, धुम्रपान र मदिरपान अत्यधिक गर्ने, रोगको पारिवारिक इतिहास, उच्च कोलेस्टेरोल, मोटोपनजस्ता कारणले जाडोमा हृदयघातको सम्भावना धेरै हुन्छ ।

पहिल्यैदेखि मधुमेह, उच्च रक्तचाप जस्ता दीर्घरोग भएका व्यक्ति वा क्यान्सर तथा केही रोगका उपचार गरिरहेका व्यक्तिको रोगप्रतिरोधात्मक क्षमता कमजोर हुन्छ । फलस्वरूप, त्यो व्यक्ति संक्रमणको सबैभन्दा उच्च जोखिममा हुन्छ । केही रोगले मुटुमा थप दबाब दिन सक्छ ।

जाडोमा मुटुलाई कसरी स्वस्थ राख्ने ?

मधुमेह, उच्च रक्तचापको समस्या भएका व्यक्तिले जाडो मौसममा धेरै सचेत हुनुपर्छ । मधुमेह र उच्च रक्तचापलाई नियन्त्रणमा राख्न समय समयमा जँचाउने र नियमित औषधि सेवन गर्ने गर्नुपर्छ ।

शरीरलाई न्यानो राख्नु पनि जरुरी हुन्छ । शरीरलाई न्यानो राख्न र चिसोबाट बच्न न्यानो लुगा लगाउनुपर्छ । आफूलाई शारीरिक रूपमा सक्रिय राख्नुपर्छ । सधैं घरबाहिर व्यायाम गर्नु आवश्यक छैन, घरमै व्यायाम गर्न सकिन्छ । घरमै हल्का एरोबिक्स, योग, कसरत, नृत्य वा ध्यान जस्ता गतिविधि पनि गर्न सकिन्छ ।

फलफूल र तरकारीमा पाइने भिटामिन र मिनरल्सले शरीरको प्रतिरक्षा प्रणालीलाई मजबुत राख्छ ।  भुटेको, चिल्लो, मीठो र उच्च कोलेस्टेरोलयुक्त खानेकुरा नखानुहोस् किनभने यिनीहरूले हृदयरोगको जोखिम बढाउन सक्छ । जाडोमा धेरै मात्रामा चिल्लो पिरो खानेकुरा खाइन्छ, जसले कोलेस्टेरोल बढाएर मुटुको स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर पुर्‍याउँछ, त्यसैले सन्तुलित आहार लिनुपर्छ ।

स्वास्थ्यमा विशेष ध्यान दिनुपर्छ

छोटो दिन र लामो रात, घरभित्र धेरै समय बिताउँदा उदास वा बेचैनी महसुस हुन सक्छ । घामको किरणको कमीका कारण धेरैलाई भिटामिन डी पर्याप्त मात्रामा प्राप्त हुँदैन । यसले डिप्रेसन बढाउन सक्छ । त्यसैले उदासीबाट बच्न योग र ध्यानका साथै सक्रिय हुन जरुरी छ ।

अत्यधिक तनावले शरीरको प्रतिरक्षा प्रणालीको काममा बाधा पुर्‍याउँछ, विशेषगरी जाडोमा । तनाव व्यवस्थापन महत्त्वपूर्ण छ । तनाव हार्मोनले रक्तचाप बढाएर प्रतिरक्षा प्रणालीलाई कमजोर बनाउन सक्छ । मधुमेह उच्च रक्तचाप, मिर्गौला र अन्य स्वास्थ्य समस्या भएका बिरामी झन् धेरै सचेत हुनुपर्छ ।

राम्रो मानसिक र शारीरिक स्वास्थ्यका लागि पर्याप्त आराम आवश्यक छ । निद्रा नपुग्दा मुटुरोग, उच्च रक्तचाप, मधुमेह र पक्षघातजस्ता धेरै स्वास्थ्य समस्या देखा पर्छन् । कुनै पनि वयस्क व्यक्तिले हरेक दैनिक ६ घण्टा सुत्नु आवश्यक हुन्छ ।

यदि दिनचर्या नियमित छ भने राम्रोसँग सुत्न सकिन्छ । दिनचर्या राम्रो भयो भने राति समयमा सुतिन्छ र समयमा उठिन्छ । जसले गर्दा निद्रामा कुनै समस्या निम्तिंदैन ।

यी कुरामा पनि ध्यान दिनुपर्छ

जाडोमा मुटुसम्बन्धी समस्याका लक्षण पहिचान गर्नु झनै महत्त्वपूर्ण हुन्छ । कहिलेकाहीं हृदयघातको चेतावनी सूचकहरु छातीमा तीव्र जलन, असहजता, अत्यधिक पसिना आउनु, सास फेर्न गाह्रो हुनु, बंगारा, हात वा काँधमा लामो समयसम्म दुख्नने समस्या देखिन्छन् ।

यद्यपि, यी लक्षणहरू पुरुष र महिलामा फरक हुन सक्छन् । तर कुनै पनि लक्षणलाई बेवास्ता गर्नु हुँदैन । लक्षणहरू देखा परेको खण्डमा तुरुन्त अस्पताल गएर चिकित्सकको सल्लाह लिनुपर्छ । हृदयघातका लक्षणहरू पहिचान गर्न र उपचार गर्नमा थोरै ढिलाइले पनि समस्याको जटिलता बढाउने मात्र होइन, घातक पनि हुन सक्छ ।