गर्भावस्थाको पहिलो महिना के कस्तो स्वास्थ्य जाँच गर्ने ?

कुनैपनि महिलामा गर्भ रहेको कसरी थाहा हुन्छ ? सामान्यत यसबारे धेरैलाई हेक्का छ । खासगरी महिलाहरुमा हुनुपर्ने नियमित मासिक स्राव रोकिएमा गर्भ रहेको अनुमान गर्न सकिन्छ । तर, यो पक्का भने होइन ।

यसर्थ गर्भ रहेको वा नरहेको भनेर टुंगो गर्नका लागि केही परीक्षण जरुरी हुन्छ ।

शारीरिक सम्पर्कपछि जब कुनै महिलाको महिनावरी चक्र रोकिन्छ त्यसलाई प्रारम्भिक रुपमा गर्भ रहेको शंका गरिन्छ । यसलाई हाम्रो गणना अनुसार चार हप्ताको गर्भ मानिन्छ । अर्थात पहिलो महिनावरीको अन्तिम दिनबाट गणना गर्दा पछिल्लो महिनावरी रोकिएको अवधि सामान्यत चार हप्ताको हुन्छ ।

चार हप्ताको गर्भमा गर्भ रहेको वा नरहेको भन्ने कुरा सबै परीक्षणमा देखिन्छ भन्ने छैन । जस्तो पिसाब रोकिएपछि हामीले एउटा सामान्य किटको प्रयोग गरेर गर्भावस्थाको बारेमा भेउ पाउन सक्छौं । ‘स्योर’ जस्ता कुनैपनि किटमा केही थोपा पिसाब राखेपछि त्यसले गर्भ रहेको वा नरहेको सामान्य सूचना दिन्छ । उक्त किटमा एउटा धर्का मात्र देखिए गर्भ नरहेको र दुई वटा देखिए गर्भ रहेको भनेर बुझ्न सकिन्छ ।

यस्तो किट प्रयोग गर्न सहज, सस्तो र छरितो छ । घरमा ल्याएर कुनैपनि महिलाले गर्भावस्थाको परीक्षण गर्न सक्छन् । गर्भ बसेको चार हप्तापछि मात्र यस किटको प्रयोगबाट गर्भावस्थाको बारेमा थाहा पाउन सकिन्छ ।

हामी के भन्छौं भने, गभ रहे वा नरहेको जाँच गर्ने सबैभन्दा उपयुक्त अवधि भनेको ६ देखि ८ हप्ता हो । अर्थात गर्भ बसेको ६ देखि ८ हप्ताको अवधिमा सोबारे टुंगो गर्न सकिन्छ । जुन मितिमा महिनावरी हुनुपर्ने हो सो मितिमा महिनावरी नभएपछिको दिनलाई हिसाब गरेर त्यसपछिको १५ दिनपछि जाँच गराउनु एकदमै उपयुक्त समय हो ।

यसका लागि प्रेग्नेन्सी किटको प्रयोगदेखि भिडियो एक्स रेसम् मगर्न सकिन्छ । भिडियो एक्स रे पछि गर्भ रहेको वा नरहेको टुंगो लाग्छ ।

हुन त गर्भ रहेको जाँच गर्नका लागि यति मात्र विधि छैन । रगत जाँचबाट पनि गर्भावस्थाबारे पहिल्याउन सकिन्छ । तर, यसका लागि एक त उक्त महिलाबाट रगत लिनुपर्ने हुन्छ अर्कोतिर यो तुलनात्मक रुपमा खर्चिलो पनि हुन्छ ।

गर्भ रहेको वा नरहेको टुंगो गर्नका लागि मूलत यी नै परीक्षण गरिन्छ ।

मानौं महिलाको गर्भ रहेको टुंगो भयो । अब अरु परीक्षण नै गर्नुपर्दैन त ?

के हुन्छ भने, गर्भ रहेसँगै कतिपय महिलामा विभिन्न शारीरिक समस्या हुनसक्छ । त्यस्ता समस्याले गर्भको बच्चा र स्वयम् गर्भवतीलाई पनि असर गर्न सक्छ । त्यसैले गर्भवती महिला पूर्ण स्वस्थ छन् वा छैनन् भनेर अरु केही परीक्षण पनि गर्नुपर्ने हुनसक्छ ।

जस्तो कि, महिलाको पिसाबमा संक्रमण छ वा छैन ? रगतमा हेमोग्लोबिनको मात्रा ठीक छ वा छैन ? मधुमेह सन्तुलित छ वा छैन ? रक्तचाप ठीक छ वा छैन ? यी कुराहरु पनि परीक्षण गरिन्छ । साथै महिलामा यौन रोग वा अन्य कुनैपनि रोग छ भन्ने शंका लागेमा त्यसको पनि परीक्षण गराइन्छ । अहिले गर्भ रहेपछि थाइराइड पनि परीक्षण गरिदै आएको छ ।

यी सम्पूर्ण परीक्षण यसकारण गरिन्छ, ताकि गर्भावस्थामा अन्य कारणले समस्या नहोस् । किनभने गर्भवतीलाई कहिले मधुमेह हुनसक्छ, कसैलाई पिसाबमा संक्रमण । यस्तो अवस्थामा उनीहरुको समस्या अनुरुप उपचार गरिन्छ ।

गर्भावस्थापछि गरिनुपर्ने कुनैपनि परीक्षण दक्ष एवं विश्वासिलो चिकित्सकको परामर्शमा गर्नुपर्छ । कुनैपनि क्लिनिक, अस्पतालमा परीक्षण गर्न सकिन्छ ।

गर्भ रहेपछि कुनै कारणवस् खासगरी महिलाको स्वास्थ्य स्थिती अनुसार गर्भपतन पनि गराउनुपर्ने हुनसक्छ । तर, यो एकदमै कम अवस्थामा मात्र हुन्छ । सय, दुई सय महिलामा एक जनामा यस्तो हुनसक्छ । त्यसबाहेक गर्भ रहेपछि अन्य चिन्ता लिनुपर्दैन । आवश्यक स्वास्थ्य जाँच गर्ने र सही जीवनशैली अपनाउने गर्नुपर्छ ।