२०८१ साउन १४ गते १७:३४ 
शरीरलाई स्वस्थ राख्न चाहिने विभिन्न तत्त्वमध्ये एक हो भिटामिन । शरीरलाई आवश्यक कार्बोहाइड्रेट, प्रोटिन, बोसो (चिल्लो पदार्थ), पानी र मिनरल (खनिज) तत्त्व जस्तै भिटामिन पनि एक हो । शरीरलाई स्वस्थ राख्न, रोगप्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउन र मस्तिष्कलाई सक्रिय बनाई सकारात्मक सोच र क्षमता बढाउन भिटामिनको भूमिका हुन्छ ।
शरीरले पर्याप्त मात्रामा भिटामिन आफैं उत्पादन गर्न सक्दैन । भिटामिन खानाबाट मात्र प्राप्त हुन्छ । १३ प्रकारका भिटामिनहरू शरीरका लागि आवश्यक छन् । यी भिटामिन प्राप्त गर्न उचित आहार लिनुपर्ने हुन्छ ।
भिटामिनलाई दुई भागमा विभाजन गर्न सकिन्छ । पहिलो भागमा भिटामिन हुन्छ, जुन पानीमा घुल्छ । यी हाम्रो शरीरमा भण्डारण हुँदैन । यसमा भिटामिन सी, भिटामिन बी ९, भिटामिन बी ३, बी ५, बी २, बी १, बी ६ र बी १२ आदि । यसले शरीरमा ऊर्जा उत्पादन गर्नुका साथै शरीरका कोषिकाहरु निर्माण गर्ने काम पनि गर्छ ।
दोस्रो भागमा ती भिटामिन राखिन्छन् जुन शरीरको बोसोमा घुल्छ । यी शरीरको बोसो तन्तुहरूमा भण्डारण हुन्छ । यसमा भिटामिन ए, डी, ई र के पर्छन् । तिनीहरूको काम हड्डी बलियो बनाउन, कोषिकाहरुलाई स्वस्थ राख्न र आँखाको ज्योति बचाउनु हो । हरेक भिटामिनको फरक-फरक महत्त्व हुन्छ ।
प्रत्येक भिटामिन शरीरका लागि महत्वपूर्ण छ । खाना भिटामिनको सबैभन्दा राम्रो स्रोत हो । त्यसैले यसलाई कम हुन नदिन खानामा ध्यान दिनुपर्छ ।
भिटामिन ए
भिटामिन ए लाई रेटिनोल पनि भनिन्छ । यसको काम दाँत, हड्डी र छाला स्वस्थ राख्नु हो । शरीरमा यसको कमीले रातमा आँखा नदेख्ने समस्या निम्त्याउन सक्छ । मासु, अण्डा, चीज, क्रिम, फलफूल, तरकारी आदि भिटामिन ए को प्रमुख स्रोत हुन् ।
भिटामिन सी
यसलाई एस्कोबिक एसिड पनि भनिन्छ । यसको कार्य शरीरमा आइरनको कमीलाई हटाउन र तन्तुहरूलाई स्वस्थ राख्न मद्दत गर्नु हो । यसमा प्रचुर मात्रामा एन्टिअक्सिडेन्ट गुण हुने भएकाले यसले दाँतलाई पनि स्वस्थ राख्छ । शरीरमा यसको कमीले ‘स्कर्भी’ निम्त्याउँछ । यो भिटामिन पालक, बन्दागोभी, टमाटर, भेडे खुर्सानी, आलु आदिमा प्रचुर मात्रामा पाइन्छ ।
भिटामिन बी ६
यसको काम रातो रक्तकोषिकाहरु उत्पादन गर्न र मस्तिष्कको कार्यलाई कायम राख्नु हो । शरीरमा यसको कमीका कारण स्नायुमा क्षति पुग्छ । माछा, रोटी, अण्डा, तरकारी, भटमास, आलु आदिको सेवनले यसको कमी पूर्ति गर्न सकिन्छ ।
भिटामिन बी १२
शरीरमा यसको कार्य मेटाबोलिजम बढाउनु, रातो रक्तकोषिकाहरु उत्पादन गर्नु र केन्द्रीय स्नायु प्रणालीलाई कायम राख्नु हो । शरीरमा यसको कमीले मेगालोब्लास्टिक एनिमिया निम्त्याउँछ । अण्डा, माछा, कम फ्याट दूध, दही, चीज आदि यसका स्रोत हुन् ।
भिटामिन डी
यसको काम शरीरमा क्याल्सियमको कमीलाई पूर्ति गर्नु हो । यसले क्याल्सियम र फस्फोरसको उचित स्तर कायम राख्न पनि मद्दत गर्छ । अण्डाको पहेंलो, सुन्तला, सोया मिल्क, चीज, दुग्धजन्य पदार्थ आदि यसको मुख्य स्रोत हुन् ।
भिटामिन ई
भिटिमन ई को काम शरीरमा रातो रक्तकोषिकाहरुको निर्माणमा मद्दत गर्नु हो । शरीरमा यसको कमीका कारण नवजात शिशु हेमोलाइटिक एनिमियाको सिकार हुन्छ । किवी, एभोकाडो, अण्डा, दूध, कागती, तरकारी आदि यसको प्रमुख स्रोत हुन् ।
भिटामिन बी ७
भिटामिन बी ७ लाई बायोटिन पनि भनिन्छ । यसको काम शरीरमा प्रोटिन र कार्बोहाइड्रेटका साथै हर्मोन र कोलेस्टेरोल उत्पादन गर्नु हो । शरीरमा यसको कमीले छाला पोल्ने समस्या निम्त्याउँछ ।
भिटामिन बी ३
भिटामिन बी ३ ले छालालाई स्वस्थ राख्नुका साथै स्नायुलाई सहज रूपमा काम गर्न मद्दत गर्छ । यसको कमीलाई पूर्ति गर्न माछा, टमाटर, खजुर, दूध, अण्डा, एभोकाडो, गाजर, ब्रोकाउली, नट आदिलाई खानामा समावेश गर्न सकिन्छ ।
भिटामिन बी ९
भिटामिन बी ९ लाई फोलिक एसिड पनि भनिन्छ । शरीरमा रातो रक्तकोषिकाहरु बनाउन मद्दत गर्न भिटामिन बी १२ सँग मिलेर यसले काम गरेको हुन्छ । यो शरीरमा डीएनए उत्पादनका लागि आवश्यक हुन्छ । शरीरमा यसको कमीले बच्चामा समस्या हुने सम्भावना रहन्छ, त्यसैले महिलालाई गर्भवती हुनु भन्दा केही महिना अगाडि नै सेवन गर्ने सल्लाह दिइन्छ । हरियो सागसब्जी, दाल, अण्डा, ब्रोकाउली यसका प्रमुख स्रोत हुन् ।
भिटामिन बी ५
भिटामिन बी ५ लाई प्यान्टोथेनिक एसिड पनि भनिन्छ । शरीरमा यसको कार्यले मेटाबोलिजम बढाउनुका साथै हर्मोन र कोलेस्टेरोलको उत्पादनमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । शरीरमा यसको कमीले चक्कर लाग्ने, डिप्रेसन र पेट दुख्ने गर्छ । एभोकाडो, आलु, ब्रोकाउली, ओट्स, ब्राउन राइस यसका मुख्य स्रोत हुन् ।
भिटामिन बी २
यसलाई ‘राइबोफ्लेविन’ पनि भनिन्छ । यसको कार्य शरीरको वृद्धि विकास र रातो रक्तकोषिकाहरुको उत्पादनमा मद्दत गर्न भिटामिन बीसँग मिलेर काम गर्नु हो । केरा, दही, मासु, अण्डा, माछा, सिमी, दूध आदि यसका प्रमुख स्रोत हुन् ।
भिटामिन बी १
शरीरमा यसको कार्य कोषिकाहरुलाई ऊर्जामा रूपान्तरण गर्न मद्दत गर्नु हो । शरीरमा यसको कमीले कुपोषण निम्त्याउँछ । कालो सिमी, मकारोनी, रोटी, जौ, ब्राउन राइस, मकै र मासु यसका प्रमुख स्रोत हुन् ।
भिटामिन के
शरीरमा यसको कार्य हृदयको रक्षा गर्नु, हड्डीहरू निर्माण गर्नु र इन्सुलिन स्तरलाई अनुकूलन गर्नु हो । एभोकाडो, किवी, हरियो सागसब्जी यसका प्रमुख स्रोत हुन् ।
प्रतिक्रिया 4