+

सुत्केरीपछि स्तन पहिलेकै स्वरुपमा आउँछ ?

२०८१ साउन  १७ गते १३:२८ २०८१ साउन १७ गते १३:२८
सुत्केरीपछि स्तन पहिलेकै स्वरुपमा आउँछ ?

गर्भावस्थापछि स्तनमा विभिन्न खालका परिवर्तन आउँदा महिलाका लागि चिन्ताको विषय बन्न सक्छ । किनकि यस्ता परिवर्तनले स्तन झोलिने, आवश्यक भन्दा ठूलो भई शरीरको बनावट बिगार्ने चिन्ता हुनसक्छ । तर बच्चा जन्मिएपछि पनि महिलाले जीवनशैलीमा ध्यान दिए पहिलाकै अवस्थामा स्तन ल्याउन सक्छिन् ।

बच्चा जन्मेपछि पोषणका लागि आमाको स्तन तयारी अवस्थामा रहनका लागि हर्मोनल परिवर्तन गर्भावस्था सुरु भएदेखि नै आउन थाल्छ । सबैभन्दा पहिला स्तनमा हल्का दुखाइ अनुभव हुन थाल्छ । गर्भ बसेको दुई सातामा यो गर्भवतीको पहिलो लक्षणको रूपमा देखिन्छ ।

बिस्तारै स्तन भारी भएको जस्तो पनि हुन थाल्छ । कसैले हल्का त कसैले तीव्र दुखाइ अनुभव गर्न सक्छन् ।

गर्भावस्थामा एस्ट्रोजेन र प्रोजेस्ट्रोन हर्मोन परिवर्तन हुँदा सो दुखाइ कहिले दाहिने त कहिले देब्रे स्तनमा हुनसक्छ । यसरी दुखाइ हुनुको एउटै उद्देश्य हो, स्तनपानको लागि तयारी ।

वास्तवमा, गर्भावस्थाको समयमा स्तनको आकार पहिलेको तुलनामा बढ्न थाल्छ । जसकारण बढी संवेदनशील हुन्छ । संवेदनशील भएकै कारण कहिलेकाहीं छुँदा पनि दुखाइ महसुस हुन्छ । गर्भावस्थामा स्तन दुख्ने अर्को कारण ‘फाइब्रोसिस्टिक’ भनिने अवस्था हुन सक्छ, जसमा एक वा दुवै स्तनमा साना गाँठोहरू बन्छन् । यसले सुन्निने र दुख्ने समस्या निम्त्याउन सक्छ ।

स्तनको रङमा परिवर्तन

गर्भावस्थामा निप्पलको रङमा पनि परिवर्तन आउँछ । गर्भावस्थामा हर्मोनको प्रभावले छालामा रंग बढाउने मेलानिन तत्त्वको मात्रा बढाउँछ । जसकारण हेर्दा गाढा र कालो रङको देखिन थाल्छ । गर्भावस्था बढ्दै जाँदा निप्पलको रङ गाढा हुँदै जान्छ र बच्चा जन्मेपछि स्वतः सामान्य हुन्छ ।

गर्भावस्थाको अन्तरालमा जसले दुखाइको लक्षणको सामना गर्दैनन् । उनीहरूले चिन्ता लिनुपर्ने अवस्था हुँदैनन् । किनकि यस्ता लक्षण व्यक्तिअनुसार फरक पर्न सक्छ ।

दूध उत्पादन

गर्भावस्थामा महिलाको शरीरमा एस्ट्रोजन हर्मोन वृद्धि भई दूध आउने नलीलाई बढाउँछ । पातलो नली हुँदै दूध निप्पलमा पुग्छ । गर्भ रहेको १४ सातापछि स्तनमा दूध बन्न सुरु हुन्छ । निप्पल र एरियोलाको आकार पनि बढ्छ । स्तनमा रक्तसञ्चार बढ्न थालेपछि स्तन नजिकैको नसामा काँडा उम्रिएको जस्तो देखिन्छ, जसलाई एलोरा भनिन्छ ।

कैयौं महिलामा बच्चा हुनुअघि नै दूध जस्तो तरल पदार्थ बगेको जस्तो लक्षण देखिन सक्छ । सामान्यतया गर्भावस्थाको २६ देखि ३० साता वा अन्तिम सातामा स्तन ग्रन्थीबाट दूध आउनु सामान्य हो । यो स्तनपानका लागि तयार भएको दूध ‘कोलोस्ट्रम’ हुनसक्छ । ‘कोलोस्ट्रम’ गाढा, चिप्लो र पहेलो रंगको हुन्छ । जुन प्रसवको केही दिनसम्म जारी रहन्छ । केही दिनपछि परिपक्व दूधमा परिणत हुन्छ । यसमा कार्बोहाइड्रेट, प्रोटिनको मात्रा अत्यधिक हुने भएकाले शिशुमा प्रतिरोध क्षमता बढाउन, जण्डिसको जोखिम कम गर्न मद्दत गर्छ ।

पहिलो स्तनपान

महिला र भर्खरै जन्मिएको शिशुका लागि पनि स्तनपान नौलो हुन्छ । जसकारण बानी बसाउन दुवैलाई असहज हुन्छ । महिलालाई सुरुवाती दिनमा स्तनपान गराउँदा दुखाइको अनुभव समेत हुनसक्छ, जुन बिस्तारै कम हुन्छ ।

आमाको दूध अमृत समान  

पहिलो ६ महिनाको दूध बच्चाका लागि अमृत समान हुन्छ । प्रसवपछि निस्किएको पहिलो दूध बच्चाको लागि प्रतिरोध क्षमता वृद्धि गर्ने शक्तिशाली दूध हुन्छ । किनकि दूधबाटै बच्चाले जरुरी पोषणका साथै एन्टिबडी पनि पाउँछ । जसले भाइरससँग लड्न मद्दत गर्छ ।

प्रसव हुने बित्तिकै थोरै मात्रामा मात्र दूध निस्कन्छ । जुन बच्चाको लागि पर्याप्त हुन जान्छ । किनकि बच्चाको पेट सानो हुन्छ । र, थोरै मात्रामा पटक-पटक गराएको स्तनपान उनीहरुका लागि काफी हुन्छ । बिस्तारै शरीरमा दूधको मात्रा बढ्दै जान्छ ।

गर्भावस्थापछि स्तन झोलिन्छ ?

सुत्केरी अवस्थामा स्तन झोलिनु सामान्य कुरा हो । बच्चा जन्माइसकेपछि स्तनपान गराउँदै गएपछि  बिस्तारै पहिलाकै आकारप्रकारमा आउँछ । बच्चा दुई-तीन वर्ष पुगेपछि दूध आउने क्रम पनि बन्द हुन्छ ।

जहाँसम्म स्तन झोलिने कुरा छ । स्तनपान गराएर स्तन झोलिंदैन । बरु, आकार वृद्धि भई भरिएको जस्तो देखिन सक्छ । स्तन झोलिएको जस्तो देखिने कारण दुब्लोपन हुनसक्छ । त्यसैले यो समयमा सक्रियता कम हुने भएकाले शरीरमा अनावश्यक बोसो भने बढेर स्तन मात्र होइन, शरीरमा पनि अनावश्यक तौल बढ्न सक्छ ।

स्तनलाई कसरी फिट राख्ने ?

खानपान : अमेरिकन एकेडेमी अफ पेडियाट्रिक्सका अनुसार आमा बनिसकेका महिलाले स्तनलाई फिट राख्न फलफूल, तरकारी, होल ग्रेन र प्रोटिन दैनिक सन्तुलित मात्रामा खानुपर्छ । यी खानेकुराले शरीरलाई चाहिने पोषक तत्व प्राप्त हुन्छ ।

कसरत : स्वस्थ खानेकुरा खाएर मात्र हुँदैन, शारीरिक गतिविधि पनि बढाउनुपर्छ । निरन्तर शरीरको माथिल्लो भाग हात, छाती, ढाड र काँध चलायमान राख्ने अभ्यासले स्तनमा रक्तसञ्चार गराउन मद्दत गर्छ । फलस्वरुप, स्तन कसिलो र बलियो हुन्छ ।  अनावश्यक बोसो कम गराई स्तनले निश्चित आकार लिन थाल्छ ।

स्तन मालिस

प्राकृतिक तेलको सहायताले स्तनमा मालिस गर्नाले रक्तसञ्चार नियमित गर्न मद्दत गर्छ । यसले स्तनका तन्तुहरूमा बढ्दो शिथिलताबाट राहत प्रदान गर्छ र स्तनको आकार र आकारमा परिवर्तन महसुस हुन्छ ।

गर्भावस्था डा. माला श्रेष्ठ सुत्केरी
डा. माला श्रेष्ठ
लेखक
डा. माला श्रेष्ठ
प्रसूति तथा स्त्रीरोग विशेषज्ञ

डा. श्रेष्ठ हाल काठमाडौंको बसुन्धरास्थित इशान बाल तथा महिला अस्पताल र पुरानो बानेश्वरस्थित फ्रन्टलाइन अस्पतालमा कार्यरत छिन् । प्रसूति तथा स्त्रीरोगमा एमडी गरेकी डा. श्रेष्ठको नेपाल मेडिकल काउन्सिल दर्ता नम्बर १०२०८ हो ।

यो खबर पढेर तपाईलाई कस्तो महसुस भयो ?
Khusi chhu

खुसी

Dukhi chhu

दुःखी

Achammit chhu

अचम्मित

Utsahit Chhu

उत्साहित

Akroshit Chhu

आक्रोशित

प्रतिक्रिया

भर्खरै पुराना लोकप्रिय

फिचर

क्यान्सरका कारण पनि देखिन सक्छ मुटुमा समस्या

क्यान्सरका कारण पनि देखिन सक्छ मुटुमा समस्या

हड्डी खिइने समस्या ‘ओस्टियोआर्थराइटिस’बारे भ्रम र सत्य  

हड्डी खिइने समस्या ‘ओस्टियोआर्थराइटिस’बारे भ्रम र सत्य  

बाल क्यान्सरको लक्षणलाई बेवास्ता नगरौं (भिडियो)

बाल क्यान्सरको लक्षणलाई बेवास्ता नगरौं (भिडियो)

गुणस्तरीय खाद्यवस्तु उत्पादन गर्न उद्योगले ध्यान दिनुपर्ने १४ कुरा  

गुणस्तरीय खाद्यवस्तु उत्पादन गर्न उद्योगले ध्यान दिनुपर्ने १४ कुरा  

आत्महत्याको सोच आउनै नदिन के गर्ने ?

आत्महत्याको सोच आउनै नदिन के गर्ने ?

क्यान्सरका बिरामीलाई होम केयर सेवा कसरी दिने ?

क्यान्सरका बिरामीलाई होम केयर सेवा कसरी दिने ?