कान पाक्ने समस्याले मस्तिष्कसम्म असर गर्न सक्छ  : डा. अरुण केसी (भिडियो)

वीर अस्पतालको इएनटी विभागमा अरुण केसी अक्सर विरामीहरुले घेरिएर रहेका भेटिन्छन् । नाक, कान, घाँटीको समस्या लिएर आउनेहरुको त्यहाँ ताँती हुन्छ । त्यसमध्ये पनि कान पाकेको समस्या अधिकांशमा देखिने डा. केसी बताउँछन् ।

‘पहाडदेखि तराईसम्मका धेरै मान्छेमा कान पाक्ने समस्या छ’ डा. केसी सुनाउँछन्, ‘अझ दुर्गममा त यो विकराल छ ।’ कान पाक्नुलाई नाकको सिँगान आउनु जत्तिकै सामान्य ठान्ने प्रवृत्ति देखिएको उनी बताउँछन् ।

कान पाक्ने समस्याको उपचार सहज छ । तर, जब यो समस्यालाई बेवास्ता गरिन्छ र पटक पटक कान पाक्ने भइरहन्छ, त्यसले ठूलो समस्या ल्याउँछ । यसले कानको श्रवण क्षमता गुम्नेदेखि मस्तिष्कसम्म असर गर्ने डा. केसी बताउँछन् ।

यसै सेरोफेरोमा डा. केसीसँग हामीले कान पाक्ने समस्या, त्यसको अवस्था र उपचारबारे कुराकानी गरेका थियौं ।

कानमा देखिने सबैभन्दा साझा समस्या के हो ?

कानमा देखिने साझा समस्याभनेको कान पाक्ने रोग हो । विशेषत कान पाक्ने समस्या दुई किसिमको हुन्छ । एउटा कानको जालीमा समस्या । जस्तै कानको जाली फाट्ने, जालीमा प्वाल पार्ने । अर्को भनेको कुनै कारणवस कानको हड्डी कुहिने, खिइने समस्या । कानको जाली फाटेर लामो समयसम्म संक्रमण भइरह्यो भने कानको भित्री हड्डी खिइने जोखिम हुन्छ ।

कस्तो व्यक्ति बढी जोखिममा ?

कान पाक्ने समस्या देशको सबैतिर देखिन्छ । सामान्य सचेतनाको अभावले कान पाक्ने समस्या निम्त्याएको छ । कान कोट्याउने, बल गरेर सिँगान निकाल्ने, कानमा तेल हाल्ने प्रवृत्ति भएकालाई कान पाक्ने समस्या हुनसक्छ । यस्तो समस्या शिशुमा पनि देखिन्छ । आमाले सुताएर दूध चुसाउँदा पनि कान पाक्ने समस्या सुरु हुन्छ ।

कान चिलाउँदा, दुख्दा कतिपयले कान कोट्याउने गर्छ । यसरी कोट्याउँदा कानमा जाली पर्न सक्छ । त्यही जालीबाट पानी पस्छ र संक्रमण हुन्छ । यसरी बिस्तारै कान पाक्ने समस्या सुरु हुन्छ ।

कान कसरी पाक्छ ?

कुनै लापरवाहीले, दुर्घटनाले गर्दा कारणवस् कानको जालीमा प्वाल प¥यो भने कानको संक्रमण भइरहने हुन्छ । पानीमा भिज्दा वा नुहाउँदा कानमा सजिलै पानी पस्छ । यसले कानभित्र संक्रमण सुरु हुँन्छ । यस्तै नाक, कान र घाँटी एकअर्कासँग जोडिएका हुन्छन्, जसले गर्दा पटकपटक रुघाखोकी लाग्दा कानमा संक्रमण हुनसक्छ । रुघा लाग्दा जब बल गरेर सिँगान निकाल्छौं, त्यसबेला कान र नाकको पछाडि  जोड्ने नलीबाट संक्रमण कानमा जान सक्छ ।

कान पाक्नेसँगै कानको भित्र रहेको हड्डी खिइने समस्या पनि हुनसक्छ । खासगरी कोलिसिटा भन्ने एक किसिमको रोगले गर्दा हड्डी खिइने गर्छ । यो रोग लाग्दा विभिन्न रसायन निस्कने गर्छ, त्यसैले हड्डी खिइने गर्छ । यो हड्डी मस्तिष्कको नजिक हुने भएकाले समयमै उपचार भएन भने त्यसको असर मस्तिष्कसम्म पर्न सक्छ ।

कान पाक्ने समस्या आम हो र यसको उपचार पनि सहज छ । तर, यसलाई बेवास्ता गरिरह्यो भने कान पाक्ने समस्याले जटिल अवस्था ल्याउँछ । अक्सर मान्छेहरु कान पाक्ने समस्या जटिल भएपछि मात्र अस्पताल आउने प्रवृत्ति छ ।

यदि उपचार गरिएन भने के कस्तो संकट ल्याउन सक्छ ?

कान पाक्ने समस्या भएमा चाडै उपचार गराउनु पर्छ । यदि उपचारमा ढिलाई हुँदै गयो र जटिलता बढ्दै गयो भने मृत्युसम्म हुन सक्ने खतरा हुन्छ ।

कान पटक पटक पाकिरह्यो भने कानको श्रवण क्षमता कमजोर हुँदै जान्छ । चक्कर लाग्ने हुन्छ । यस्तै कानको नजिकको अंग मुखमा संक्रमणको असर भएमा मुख बाङ्गो हुनसक्छ । कानको भित्री भागमा पिप जम्ने र त्यो मस्तिष्कसम्म पुग्ने खतरा हुन्छ ।

कानको जाली कसरी फाट्छ ?

कानको जालीका ३ तह हुन्छन् । यी ३ वटै तह एकैपटक फाट्दैन । सुरुमा जालीमा संक्रमण हुन्छ । संक्रमणले पिप जम्छ, जसको चापले जाली फुटेर बाहिर आउँछ । सोही क्रम पटकपटक भैरहेमा कानको जालीमा सुरुमा प्वाल पर्ने र बन्द हुँदै विस्तारै स्थायी रुपमा प्वाल पर्छ ।

त्यस्तै, अर्को भनेको कान र घाँटीलाई जोड्ने एउटा नली हुन्छ । त्यस नलीले राम्रोसँग चापलाई सन्तुलनमा राख्न नसक्दा पनि फाट्छ । यसले जाली पातलो हुने, जाली भित्तामा टाँसिने जस्ता समस्या आउँन सक्छ ।

कहिले काहीँ चोटपटक लाग्दा जस्तै, बेस्सरी झापड हान्ने, सडक दुर्घटना हुँदा कानमा चोट लाग्ने जस्ता आकस्मिक समस्याले पनि कानको जाली फाट्न सक्छ ।

कान पाक्ने समस्याको उपचार के छ त ?

कान पाक्ने समस्याको प्रकृति,  फैलावट र जटिलता  हेरेर उपचार प्रक्रिया सुरु हुन्छ । समस्या त्यति जटिल छैन भने औषधि उपचार गरेर ठीक हुनसक्छ । जस्तै कान दुखेर पछि कान पाक्ने समस्या भए औषधिले ठिक हुन्छ । तर, लामो समयसम्म कान पाक्ने समस्या, जाली फाटिसकेको, हड्डी खिइएको, जालीमा स्थायी प्वाल भएमा शल्यक्रिया जरुरी हुनसक्छ ।

जाली मात्र फाटेमा सामान्य किसिमको शल्यक्रिया गरिन्छ । शल्यक्रिया विना चिरफार गर्ने प्रविधि पनि अहिले उपलब्ध छ । यसरी शल्यक्रिया गरेपछि सोही दिन डिस्चार्ज गरिन्छ ।

साथै, कानको जाली मात्र प्वाल परेको भएमा सामान्य शल्यक्रिया पछि निको हुने सम्भावना ९५ प्रतिशत हुन्छ ।

कानलाई समस्याआउँननदिनके गर्ने ?

–  कानको समस्याबारे सचेतना जरुरी

–  कान नकोटाउने

–  जथाभावी तेल जस्ता तरल पदार्थ  नहाल्ने

–  सानो बच्चालाई सुताएर स्तनपान नगराउने

–  कानको सामान्य लागेको समस्यामा पनि चिकित्सकको परामर्श लिने