‘अंगभंग भएको अनुहार शल्यक्रियाबाट मिलाउन सकिन्छ’ (भिडियो)

काठमाडौं । सडक दुर्घटनाका कारण अनुहारको हड्डी भाँचियो भने त्यसको उपचार म्याक्जिलोफेसियल शल्यक्रियामार्फत गराइन्छ । दुर्घटनाको समस्यामा मात्र होइन, अनुहार तथा मुखमा आउने धेरैजसो समस्याको समाधान यस सर्जरीले गर्न सक्छ । यद्यपि, धेरैलाई भने म्याक्जिलोफेसियल शल्यक्रियाको बारेमा जानकार नहुँदा समस्या लिएर नै बसेका हुन्छन् ।

म्याक्जिलोफेसियल शल्यक्रिया के हो ? अनुहार तथा मुखको समस्यामा कसरी गरिन्छ ? लगायत विषयमा ओरल तथा म्याक्सिलोफेसियल सर्जन डा. सुवास घिमिरेसँग गरिएको कुराकानीको सम्पादित अंश :

म्याक्जिलोफेसियल शल्यक्रिया के हो ?

मुख र अनुहारको संरचनामा आउने समस्या समाधान गर्न गरिने शल्यक्रियालाई ओरल तथा म्याक्जिलोफेसियल सर्जरी अर्थात् मुख तथा अनुहारको शल्यक्रिया भनिन्छ ।

यो शल्यक्रियाको सहायताले अनुहारको संरचना कुनै कारणवश असामान्य अवस्थामा रहेको हड्डीलाई मिलाउन सकिन्छ । मुखभित्रको भाग, नाक बाहिरको भाग, आँखाको आँखीभौं नजिकको हड्डीमा कुनै समस्या आए सर्जनले शल्यक्रिया गर्छन् ।

यस शल्यक्रियाको मुख्य उद्देश्य भनेको अनुहारलाई नबिगारी भाँचिएको वा फाटेको मासुलाई शल्यक्रिया गरी सामान्य बनाउने र सही आकार दिनु हो ।

कस्तो अवस्थामा यो शल्यक्रिया आवश्यक हुन्छ ?

जन्मिंदै आएको समस्या जस्तै ओठ खुँडे, नाक बाङ्गो, आँखीभौं नहुने, बढ्न पर्ने हड्डी नबढ्ने, दाँतको तह नमिल्ने अनुहारको एक भाग नहुने समस्यामा गरिन्छ ।

कुनै सडक दुर्घटना, गोली लागेर हड्डी भाँचियो भने अनुहारको बनावटलाई बिग्रिन नदिई शल्यक्रिया गरिन्छ ।

मुखको जोर्नीको समस्या ‘टीएमजे डिसअर्डर’को पनि शल्यक्रियाले समाधान गर्न सकिन्छ । कसैको गालाको हड्डी औसतभन्दा सानो छ भने हड्डी हालेर बढाउन सकिन्छ ।

त्यस्तै, अनुहारमा आउने पानीको थैलो, टयुमर, गाँठागुठी, संक्रमणले फैलिने र फैलाएको घाउलाई शल्यक्रिया माध्यमबाट उपचार गरिन्छ । यदि अनुहारमा गाँठागुठी लामो समयदेखि आइरहेको छ भने छिटोभन्दा छिटो परीक्षण गराई आवश्यक परेमा म्याक्जिलोफेसियल सर्जरी गर्नुपर्छ । किनभने लामो समयसम्म रहने गाँठागुठी भविष्यमा क्यान्सरमा परिणत हुन सक्छ ।

म्याक्सिलोफेसियल सर्जरी कसरी गरिन्छ ?

नरम मासु अर्थात् हड्डी नभएको मासु र कडा तन्तुहरू (दाँत र हडडी)को कुनै कारणवश बिग्रिएको सन्तुलनलाई शल्यक्रियामार्फत मिलाउने काम गर्छ ।

म्याक्जिलोफेसियल सर्जरी समस्या र प्रक्रियाको आधार प्रक्रिया धेरै फरक हुन सक्छ । केही शल्यक्रिया सहज हुन्छन् । जसकारण त्यही दिन नै उपचारपछि डिस्चार्ज हुन सकिन्छ । जटिल समस्या तर नतिजा राम्रो चाहेमा अन्य शल्यक्रिया पनि आवश्यक पर्न सक्छ ।

शल्यक्रिया गर्दा दुखाइ नहोस् भन्न एनेस्थेसिया प्रदान गरिन्छ । शल्यक्रियापछि कति समयपछि ठीक हुन्छ भन्ने घाउ र उपचार प्रक्रियामा निर्भर रहन्छ ।

म्याक्जिलोफेसियल सर्जरीपछि अनुहार पहिलेकै जस्तो सग्लो हुन्छ ?

समयमै उपचार भएमा बिग्रिएको अनुहार ठीक हुन सक्छ । तर जस्ताको तस्तै बनाउन भने समस्याको प्रकृति हेरेर हुन्छ । जन्मजात खुँडेको समस्या छ र उमेर सानै छ भने शल्यक्रियापछि दाग नबस्न पनि सक्छ ।

उमेर ढिला भएमा एकै शल्यक्रियामा सम्भव नहुन सक्छ । तीन चरणको शल्यक्रियापछि धेरै हदसम्म सग्लो बनाउन सकिन्छ । अन्य चोटपटकको कारण भाँचिएको हड्डीको भने अवस्था हेरेर पहिलेकै जस्तो बनाउन सकिन्छ भन्ने निर्क्योल हुन्छ ।

दुर्घटना वा कुनै कारणवश अनुहारको च्यापु बिग्रिएको अवस्थामा शल्यक्रियाबाट मिलाउन सम्भव छ ?

दुर्घटना वा कुनै कारणवश अनुहारको च्यापु बिग्रिएमा पनि म्यासिलोफेसियल शल्यक्रियामार्फत बनाउन सम्भव छ । यसको शल्यक्रिया जति छिटो गर्न सकियो त्यति राम्रो नतिजा आउँछ । च्यापु बिग्रिएको केसमा लोकल एनेस्थेसियाबाट मुखभित्रबाट शल्यक्रिया गरिन्छ । भाँचिएको हड्डीलाई प्लेट लगाएर मिलाइन्छ  ।

कतिपय सडक दुर्घटनाको केसमा धेरै नै अंगभंग भएको छ भने बनाउन नसकिने अवस्था पनि हुन्छ । त्यस्तो अवस्थामा शरीरको अन्य भागको हड्डी ल्याएर पनि शल्यक्रिया गरेर मिलाउने प्रयास गरिन्छ ।

कतिलाई अनुहारमा डिम्पल मन पर्छ । डिम्पलको लागि मात्र पनि यस्तो सर्जरी गर्नेहरु छन् ?

डिम्पल भएको अनुहार हरकसैलाई मन पर्छ । जसकारण डिम्पल बनाएर आकर्षक देखिन चाहनेहरु पनि छन । त्यसैले बिग्रिएको हड्डी मात्र नभई अनुहारलाई सुन्दर बनाउन म्याक्जिलोफेसियल शल्यक्रियामार्फत मुखभित्र खाल्डो बनाई सर्जिकल उपचार गरिन्छ ।

यसका लागि कति खर्च लाग्छ ?

डिम्पलको शुल्क कतिवटा बनाउने हो सो अनु्सारको खर्च लाग्छ । एउटा गालमा १० हजार लाग्छ । अस्पताल अनुसार फरक पनि हुन सक्छ ।

अनुहारमा गरिने यस्ता शल्यक्रियाले साइड–इफेक्ट पनि देखिन सक्छ ?

अनुहारमा यस्ता शल्यक्रिया गर्दा साइड-इफेक्ट देखिंदैन । तर काटेको ठाउँमा दाग बस्न भने सक्छ । शल्यक्रियाको केही दिनसम्म शल्यक्रिया गरेको ठाउँमा  सुन्निने र रगत बग्ने अनुभव हुन सक्छ ।

दाँत वा बंगरा बिग्रिएको अवस्थामा पनि यो सर्जरी जरुरी हुन सक्छ ?

बंगारा दाँत बाङ्गोटिङ्गो, छोटो लामो आएको छ भने पनि शल्यक्रियामार्फत मिलाउन सकिन्छ । कहिलेकाहीं हड्डी छ तर दाँत आउनुपर्ने भागमा आएको छैन भने हड्डीलाई पहिला मिलाएर पनि दाँत प्रत्यारोपण गरिन्छ । कहिलेकाहीं बंगारा आँखा, नाक नजिक पनि आएको हुन्छ, जसलाई शल्यक्रियामार्फत मिलाउन सकिन्छ ।

दाँतले चाहिं समग्र अनुहारको बनावट वा आवरणमा कस्तो भूमिका खेलेको हुन्छ ?

दाँतको भूमिका शरीरमा अति महत्वपूर्ण छ । शिशु गर्भमा रहँदा सम्पूर्ण पोषण नाइटोबाट प्राप्त गर्छ । तर जन्मिसकेपछि शरीरको विकासक्रममा आवश्यक खानेकुरा सबै दाँतले चपाएर मात्र शरीरमा पुग्छ । त्यति मात्र होइन हामी स्पष्ट बोल्न दाँतकै भूमिका हुन्छ । अनुहारको सुन्दरता मिलेको दाँतले थप बढाउँछ । दाँत बाङ्गोटिङ्गो छ भने राम्रोसँग सफा हुन पाउँदैन, जसले गर्दा फोहोर जमेर दाँत तथा गिजासम्बन्धी समस्या हुन सक्छ ।

तस्वीर, भिडियो : शंकर गिरी/अनलाइनखबर