केटा र केटीको स्वर किन फरक-फरक हुन्छ ?

पुरुष र महिलाको स्वर किन एकनास हुँदैन ? किन हरेक मान्छेको स्वरमा विविधता हुन्छ ? कसरी स्वर मात्र सुनेर पनि मान्छे पहिचान गर्न सकिन्छ ?

यो निकै रोचक विषय हो ।

संसारभर जतिपनि मान्छे छन्, उनीहरुको स्वरमा एकरुपता हुन्न । एकै घरमा, एउटै आमाबुवाको कोखबाट जन्मिएका सन्तानको स्वर पनि उस्तै हुन्न । स्वरमा केही न केही फरक हुन्छ । त्यसमाथि पनि पुरुष र महिलाको स्वर एकदमै भिन्न हुन्छ ।

कसैको स्वर कर्कश हुन्छ, कसैको मधुर । कसैको स्वर सानो हुन्छ, कसैको चर्को । यसरी स्वरमा विविधता हुनुको कारण के हो ?

हामीले जुन आवाज निकाल्छौं वा जे बोल्छौं, त्यो ध्वनी घाँटीमा भएको स्वरयन्त्रबाट निस्कन्छ । स्वरयन्त्रलाई मेडिकल भाषामा ल्यारेंक्स भनिन्छ ।

स्वरयन्त्रमा दुई वटा कर्ड हुन्छ, त्यसैको माझमा हावाको माध्यामबाट स्वर निस्कन्छ । अझ भनौं, श्वासनलीको माथिल्लो भागमा भएको भोकल कर्ड भित्र कम्पन (भाइब्रेट) भएर स्वर वा ध्वनी आउँछ । यसरी आएको स्वरलाई बुझिने भाषामा वा अभिव्यक्त गर्न चाहेको भाषामा बोल्न जिब्रो र मस्तिष्कले खास भूमिका खेलेको हुन्छ ।

स्वरयन्त्र कस्तो स्थितिमा हुन्छ ?

स्वरयन्त्र घाँटीको तल्लो भागबाट दुई भागमा विभाजित हुन्छ । स्वरयन्त्रभित्र दुईवटा भोकल कर्ड हुन्छ । भोकल कर्ड तारजस्तो हुन्छ । भोकल कर्डको कम्पन (भाइब्रेसन)बाट नै आवाज निस्किने हो । यो श्वासनली र खानानलीको बीचमा रहेको हुन्छ ।

महिला र पुरुषको स्वर फरक किन हुन्छ ?

अनुहारको, शारीरिक बनावट फरक फरक भएजस्तै महिला र पुरुषको स्वयन्त्रको बनावट पनि फरक हुन्छ । महिलाको भोकल कर्डको लम्बाइ पुरुषको भन्दा छोटो हुन्छ । जसले गर्दा पुरुषको आवाज सामान्यत लामो र बाक्लो तहको कारण मोटो हुन्छ । जबकि महिलाहरूको स्वरयन्त्र लामो भएको कारण आवाज अलि मसिनो वा सुरिलो हुन्छ ।

यसैगरी सबै पुरुष वा सबै महिलाको स्वर एकै हुँदैन । जसरी मान्छेको शारीरिक बनावट र अनुहारको फरक फरक भएजस्तै कसैको मधुरो, कसैको तिखो, कसैको भासिएको जस्तो र कसैको धोद्रो हुन्छ । स्वर जस्तोसुकै भएपनि त्यो आफैमा समस्या होइन, प्राकृतिक हो ।

किन कसैको चर्को स्वर, कसैको मधुर ?

स्वरयन्त्रको बनावट र श्वासप्रश्वासको क्रममा स्वरयन्त्रमा पर्ने दबाव धेरै भएमा चर्को आवाज आउँछ । यस्तो दबाव कम भएमा आवाज अलि मधुर हुन्छ ।

हामीले कतिपयको स्वर कति मधुर वा मीठो भनिरहेका हुन्छौं । यसो हुनुमा उनीहरुको बोल्ने अभ्यास पनि एक हो । मान्छेले निरन्तर जस्तो बोल्छ, त्यही अनुसार उनीहरुको आवाजमा मिठास आउने वा नआउने हुनसक्छ । यसमा हाम्रो जिब्रो, घाँटी, अनुहारको हड्डीदेखि मस्तिष्कसम्मको पनि परोक्ष भूमिका हुन्छ ।

चर्को बोल्ने मान्छेको स्वरयन्त्रमा समस्या हुन्छ ?

चर्को आवाजमा बोल्ने र लामो समयसम्म बोल्ने व्यक्तिमा स्वरयन्त्रमा समस्या आउन सक्छ ।

किनभने जब हामी चर्को स्वरमा वा लामो समयसम्म बोलिरहन्छौं, स्वरयन्त्रमा अतिरिक्त दबाव पर्छ । निरन्तरको घर्षणले गर्दा मासु पलाउने, पानीको फोका आउने समस्या हुन्छ ।

यसैगरी चर्को स्वरमा चिच्याएर बोल्दा स्वरयन्त्रमा संक्रमण हुनसक्छ ।