महिनावारीको समयमा बेहोस हुने समस्या के हो ?

‘ओभरियन सिस्ट’ डिम्ब निर्माण प्रकृयासँग सम्बन्धित एक स्त्री रोग हो । ओभरियन सिस्ट एक तरल पदार्थले भरिएको थैली हो । जो महिलाहरुको एक या दुवै अण्डासयमा बन्ने गर्दछ । यो एक आम समस्या हो जुन कुनैपनि महिलामा हुनसक्छ । कसैका लागि भने यो धेरै हानिकारक समेत हुने गर्छ ।

ओभरियन सिस्ट भयो भनेर डराउनुपर्ने कुनैपनि कुरा छैन । यस प्रकारको सिस्ट धेरैजसो घातक हुँदैनन् र केही समयपछि आफैं हराउँछन् । तर, कहिलेकाहीँ यो सिस्ट्स फुट्यो भने यसले गम्भीर समस्या सिर्जना पनि गर्न सक्छ ।

के हो ओभरियन सिस्टको लक्षण ?

ओभरियन सिस्ट हुँदा केही भिन्न खालका लक्षणहरु देखिन्छन् । ती लक्षण एवं संकेतहरुलाई हामीले तल उल्लेख गरेका छौं ।

– यो रोग लागेपछि तल्लो पेट वा पेल्भिसमा सामान्य किसिमको पीडा सुरु हुन्छ । यौन सम्पर्क गर्ने बेलामा यो पीडा धेरै बढ्ने गर्छ ।

– यो समस्या भएका महिलाहरुमा महिनावारीको समय, सुरु वा अन्त्य समयमा पीडा महसुस हुने गर्छ । यस्तो रोग लागेका महिलाहरुको पाठेघरबाट असामान्य रुपमा रगत बग्ने गर्छ । यस्तो रोग लागेका मानिसहरुको महिनावारी समेत गडबडी हुनसक्छ ।

– यो रोग लागेको महिलाको पेट भारी हुने, हावा भरिएको महसुस हुने र पेट फुल्ने समस्या हुन्छ ।

– यो समस्या भएपनि डिम्बासयमा सिस्ट (पानीका फोका) फुटेको बेलामा तल्लो पेटको एक पाखोमा अचानक तीक्ष्ण पीडा महसुस हुन्छ ।

– पिसाब लाग्ने अवधिमा परिवर्तन आउने वा पिसाब अड्किने वा मलाशय आसपासको भागमा दबाव पर्ने हुनाले दिसा गर्ने समयमा पीडा हुन्छ ।

– यो समस्याले गर्दा धेरै थकाइ लाग्ने, टाउको दुख्ने, वाकवाक लाग्ने वा वान्ता हुने गर्दछ । साथै शरीरको तौल पनि कम हुने गर्छ ।

कसरी र किन बन्छ ओभेरियन सिस्ट ?

ओभेरियन सिस्ट पनि दुई प्रकारका हुन्छन् । पहिलो कार्यात्मक र दोस्रोमा अन्य ओभेरियन सिस्ट्सको निर्माण हो । पहिलो सिस्ट्स मासिक धर्मको कारण बन्छ । जुन असाधारण कोसिकाहरु बढ्दै जाँदा बन्ने गर्छ । यो प्रायः हानिकारक हुँदैन र धेरै महिलाहरुमा यो देख्ने गरिन्छ ।

तर, दोस्रो सिस्ट्स कमै महिलाहरुमा पाउने गरिन्छ । यस प्रकारको सिस्ट ती कोशिकाहरुबाट बन्ने गर्दछ, जसबाट अण्ड बन्ने गर्छ । जुन गर्भाशयको बाहिर पनि हुने गर्दछ । यसरी बन्ने सिस्ट्स आकारमा ठूला र फुट्ने ज्यादा खतरा हुन्छ । यसप्रकारको ओभेरियन सिस्ट्स क्यान्सरयुक्त पनि हुनसक्छ, जसलाई तुरुन्त हटाउनुपर्दछ ।

कसरी गर्ने यसको उपचार ?

यसको उपचार मात्रै केही स्थितिमा मात्रै हुने गर्दछ । ओभेरियन सिस्ट्स आकारमा ४ से.मी.भन्दा कम हुन्छ र जसमा सफा तरल पदार्थ पाइन्छ । यसमा प्रायः कुनैपनि उपचारको आवश्यकता पर्दैन । तर, यो बढेर ५ से.मी. वा त्योभन्दा धेरै भयो भने यसको उपचार जरुरी हुन्छ । किनकी ढिलागरी यसको उपचार गराउनुले समस्या झनै जटिल हुन्छ ।

यो सिस्ट्स हटाउने एउटा उपाय हो ल्याप्रोस्कोपिक सर्जरी । जसलाई ओभेरियन सिस्टेक्टोमी पनि भन्ने गरिन्छ । यो विधिबाट उपचार गरेपछि बिरामीको कोसिकामा क्यान्सरयुक्त पदार्थ छ कि छैन भनेर जाँच गर्न पठाइन्छ ।

कस्तो अवस्थामा गर्ने अल्ट्रासाउन्ड ?

बच्चा जन्माउने उमेरका महिलामा अल्ट्रासाउन्ड गरेर सामान्य सिस्ट पत्ता लागेको छ भने फलोअप उपचारमा जाँदा फेरि अल्ट्रासाउन्ड गरिरहनु आवश्यक छैन । सामान्यतया ५ सेन्टिमिटरभन्दा साना सिस्टहरू डिम्बासयमा देखिने ससाना थैलीहरू मात्र हुन् । महिनावारी नरोकिएका वयस्क महिलाहरूमा देखा परेका ५ देखि ७ सेन्टिमिटरसम्मका सामान्य सिस्टहरू प्रत्येक वर्ष परीक्षण गर्नुपर्छ ।

त्यस्तै ७ सेन्टिमिटरभन्दा ठूला सिस्टहरू देखापरेको खण्डमा विस्तृत अध्ययनको लागि एमआरआई वा शल्यक्रिया गर्नुपर्ने हुन्छ । किनकी अल्ट्रासाउन्ड तरंगको भित्र छिर्ने क्षमता सीमित हुनाले यसले ठूला आकार भएका सिस्टको नरम तन्तुमा गाँठा बनेको छ/छैन वा डिम्बाशयको भित्तामा कति बाक्लो पत्र (सेप्टम) बनेको छ हेर्न सम्भव छैन ।