अवैध बाटोबाट अमेरिका : आधाजति असफल भएर फर्कन्छन्

१७ कात्तिक, रुकुम । यसपटक हामीले अमेरिका छिर्न अवैध बाटो प्रयोग गर्ने, दुःख गरेर अमेरिका पनि छिर्ने तर त्यहाँ पक्राउ परेर फिर्ता (डिपोर्ट) हुनेहरु मध्ये चार जनासंग कुराकानी गरेका छौं ।

यसमा अमेरिका जान प्रयोग हुने अवैध मार्ग, दलालले लिने पैसा र बाटोमा मृत्युबाट जोगिन भोग्नुपर्ने कष्टका बारेमा उनीहरुका भनाइ समावेश छन् ।

उनीहरुका भनाइ सुन्दा लाग्छ– अमेरिका लैजाने नाममा सर्वसाधारणमाथि दलाल, स्थानीय साहुले असाध्य ठूलो ज्यादती गरिरहेका छन् । यो भन्दा ठूलो अपराध स्वयं राज्यका तर्फबाट भएको छ, जो यत्रो ज्यादती हुँदा पनि थाहा नपाएको अभिनय गरिरहेको छ ।

‘मैले सोंचेजस्तो भएन’

तातो गर्मीमा १६ वर्ष बिताएपछि उनलाई लाग्यो– जिन्दगी त मलेसियामै बित्ने भयो । दिनरात काम गर्दा पनि ३० हजार रुपैयाँ भन्दा बढी कमाइ नहुने । जति पसिना बगाए पनि उनले आफ्नो जीवन उभो लाग्ने देखेनन् ।

उनी मलेसियामा छँदै गाउँमा अमेरिका छिर्ने लहर सुरु भइसकेको थियो । युवाहरु दलाललाई पैसा बुझाउँदै धमाधम अवैधबाटोबाट अमेरिका जान हिँडिरहेका थिए । उनको गाउँमा झण्डै झण्डै प्रत्येक घरबाट एकजना अमरेरिका हिँडेजस्तै भइसकेको थियो ।

पुगेका साथीहरु र आफन्तको जीवनमा आएको बदलाव देखेर उनको मन मलेसियामा अडिएन । अमेरिकाको रंगीन दुनियाँ, लोभलाग्दो कमाइबारे सुनेर विस्तारै उनको पनि सपनाको शहर बन्यो त्यो ।

रुकुम पूर्वका सिस्ने गाउँपालिका– ५ का प्रेम (परिवर्तित नाम) लाई पनि अमेरिका पुग्ने हुटहुटी जाग्यो । ‘महिनामै ३ देखि ४ लाख रुपैयाँ कमाएको देख्दा अमेरिकाबाहेक केही सोचिनँ’, उनले भने, ‘मन मतिष्कमा अमेरिकामात्रै घुम्न थाल्यो ।’

उनले पनि गाउँका अरु युवाहरुले जस्तै स्थानीय दलाल समाते । ३० बैशाख ०७४ मा एकजनालाई ३० लाख रुपैयाँ बुझाएर उनी पनि अमेरिका छिर्न हिँडे ।

उनलाई भनिएको थियो, ‘अमेरिका जाने बाटो सजिलो छैन, धेरै जोखिम हुन्छ ।’ तैपनि जोखिम मोल्न तयार भए उनी । उनी भन्छन्, ‘जस्तोसुकै दुःख र अपठ्यारो भए पनि त्यहाँ पुगेपछि जिन्दगी नै फेरिन्छ, सुखका दिन आउँछ भन्नेमा म ढुक्क थिएँ ।’

नेपालगञ्ज–काठमाडौ–दिल्ली–मस्को त्यसपछि कोलम्बियाको मेडिट भन्ने ठाउँसम्म उनी जहाजमै पुगे । त्यसपछि नदीनाला, जंगलमा लुक्दै महिनौं दिनको जोखिमपूर्ण यात्रा गरेर उनी मेक्सिको हुँदै अमेरिका पनि पुगे । तर उनकै भनाइमा, ‘उनलाई क्यार्लिफोनियाको सीमाबाट प्रहरीले पक्राउ गर्‍यो ।’

सशस्त्र द्वन्द्व चलेको र आफूलाई माओवादीले विस्थापित गरेको भन्दै शरणार्थी बन्न निवेदन दिए । २२ महिनासम्म मुद्दा चल्यो । त्यत्तिञ्जेल उनलाई टेक्सास, मायमी, न्यूजर्सी, क्यालिफोर्नियाका ‘डिटेन्सन क्याम्प’हरुमा राखियो । मुद्दा लड्दा स्पोन्सरलाई ६ लाख र वकिललाई १२ लाख गरेर थप १८ लाख रुपैयाँ बुझाए ।

‘मुद्दा जिताउन भनेर त्यतिबेलाको महंगो वकिल राखेँ’, उनले भने, ‘माओवादीले विस्थापित गरे भनेर कागजात बनाएँ । यति भएपछि अमेरिका बस्न पाउँछु भन्नेमा ढुक्क थिएँ ।’

तर उनले सोचेजस्तो भएन । २२ महिना डिटेन्सन क्याम्पहरुमा राखेपछि त्यहाँको अदालतले उनलाई शरणार्थी मान्न अस्वीकार गर्‍यो । लगत्तै ‘१० वर्षसम्म अमेरिका छिर्न नपाउने’ गरी नेपाल फर्काइदियो ।

प्रेम भन्छन्, ‘अनेक दुःख, हन्डर खाएर पुगेका म रित्तै फर्किएँ । टाउकोमा ७० लाख रुपैयाँ ऋणको भारी थपियो । त्यति दुःख गरेर अमेरिका त पुगियो तर जिन्दगी नै बर्बाद भयो ।’

यो पनि पढ्नुहोस

सिंगो गाउँ नै अवैध बाटोबाट अमेरिका छिर्ने तरखरमा

‘३० लाख ऋण, फर्कँदा ७० लाख पुगेको थियो’

मासिक ८ हजार रुपैयाँ कमाइले खर्च टार्न मुश्किल भएपछि उनले नौ वर्षे शिक्षण जागिर छोडे । केही समय रेष्टुराँको म्यानेजर भए । तर त्यहाँ पाउने मासिक १२ हजारको कमाइले पनि खर्च टरेन । गुजारा गर्न अनेक उपाय गर्दा पनि केही सीप नलागेपछि जापान जाने तयारीमा लागे, बर्दियाका खगेन्द्र हमाल ।

त्यही क्रममा उनको सम्पर्क भयो, बाँकेका लालबहादुर रोकासँग । उनले आफू मेक्सिकोसम्म पुगेको र अमेरिका जान लागेको बताए । उनले २८ लाख रुपैयाँमै अमेरिका लगिदिने आश्वासन पनि दिए । जापान जान पनि १५ लाख रुपैयाँ चाहिन्थ्यो । लालबहादुरले फकाए, ‘अरु १० लाख थपेर अमेरिका किन नजाने ?’

उनलाई पनि हो जस्तो लाग्यो । उनको बुझाइमा, अमेरिका पुगे जिन्दगी नै कायापलट हुनेवाला थियो । यही सोचेर २८ लाख रुपैयाँ बुझाएर उनी पनि अमेरिका जान तयार भए ।

उनले लालबहादुरले चिनाएकै दलाललाई सुरुमा ५ लाख रुपैयाँ बुझाएर भारतको दिल्लीदेखिको यात्रा तय गरे । दिल्ली–बार्सिलोना–मेडिटसम्म जहाजमै गए । त्यसपछि महिनौं जंगल, खोला–नदी छिचोल्दै तीन महिना लगाएर उनी मेक्सिकोबाट अमेरिका छिरे ।

अमेरिका छिरेलगत्तै उनी पनि पक्राउ परे । यसरी अवैध रुपमा अमेरिका छिर्ने अरुले जे गर्थे उनले पनि त्यही गरे । उनले पनि शरणार्थी बन्न मुद्दा हाले । त्यहाँ उनलाई तीन वटा अन्तर्वार्ता लिइयो ।

उनलाई किन र कसरी अमेरिका आएको भनेर सोधियो । उनले ‘देशमा अशान्ति छ, बस्न सक्ने स्थिति छैन भने ।’ तर पहिलो अन्तर्वार्ताबाट नै उनी ‘रिजेक्ट’ भए ।

मुद्दा लड्न चाहिने वकिल र स्पोन्सरलाई गरेर थप १५ लाख रुपैयाँ बुझाए । यसरी उनी डिटेन्सन क्याम्पमा नौ महिना बसे । ‘हाम्रो भाषामा त्यो हिरासत भन्दा पनि हुन्छ’, उनले भने, ‘बाहिर जान पाइदैनथ्यो, भित्रै बस्नुपथ्र्यो । फरक यत्ति हो उनीहरुले छुन चाहिँ छुदैनथें ।’

डिटेन्सनमा बसेकै बेला उनी बिरामी परे । एपेन्डिक्सको अप्रेसन गर्नुप¥यो । त्यसपछि भित्रै दुर्घटनावश उनको दाहिने कुम भाँचियो । एक वर्ष त्यहाँको क्याम्पमा बसेपछि अदालतले मुद्दा अस्वीकार गरिदियो ।

‘यति दुःख पाएपछि त सुखका दिन आउँलान् भन्ने थियो’, खगेन्द्र भन्छन्, ‘तर उल्टै डिपोर्ट गरेर फकाईदियो ।’ उनीसँगै पुगेको तीन जना भने शरणार्थीको मुद्दा जितेर अमेरिकामै बसे । उनी चाहिँ रित्तै घर फर्किए ।

महिनौंको जोखिमपूर्ण यात्रा र लाखौं रुपैयाँ खर्चेर अमेरिका पुगेर पनि नेपाल फर्कदा उनका सपना सबै टुटिसकेका थिए । ‘सपना त टुट्यो नै उल्टो ऋणको भारी बोकियो’, उनले भने, ‘३० लाख ऋण ब्याज सावा गरेर अहिले ७० लाख पुगिसकेको थियो ।’

यो पनि पढ्नुहोस

‘६ सय जति अमेरिका छिरे, ६ सय बाटोमै छन्, अरु थुप्रै तयारीमा छन्’

‘सँगै गएकाहरु छिरे, मेरो बयान मिलेन’

अमेरिका छिरेर पनि डिपोर्ट भएर फर्किएकाहरुको अरु कथा पनि उस्तै छन् । रुकुम पश्चिम बाँफीकोट–५ का २६ वर्षका हरि घर्ती (परिवर्तित नाम) दलाललाई पैसा बुझाएर अवैध बाटो भएर अमेरिकातर्फ गएका थिए ।

गाउँकै अधिकांश साथीहरु अमेरिका हिँडेपछि उनलाई पनि बस्न मन लागेन । ‘घरमा पनि छरछिमेका, आफन्त सबै गएको भनेर जानुपर्ने दबाब बढ्यो’, उनी भन्छन् ।

०७७ सालमा ३६ लाख रुपैयाँ दलाललाई बुझाएपछि उनी दिल्ली हुँदै दुबई–मस्को–ब्राजिल पुगे । त्यसपछि पानामाको जंगलमा पैदल यात्रा गरे । उनका भनाइमा उनी ११ देश पार गरेपछि अमेरिका पुगेका थिए ।

तर उनलाई पनि मेक्सिकोको सीमा क्षेत्रबाट अमेरिकी अध्यागमनका कर्मचारीले पक्राउ गर्‍यो । उनले पनि शरर्णीका लागि मुद्दा हाले । तीन जना वकिल राखे । ‘एउटालाई ५, ३, ८ लाख गरी तीनजनालाई १६ लाख रुपैया बुझाएँ’, समय, दुःख र पैसा खर्चिएर पनि एउटा असफल यात्राबाट फर्किएका उनले उदास मुद्रामा भने ‘त्यति गर्दा पनि मेरो बयान मिलेन । ०७८ सालमा १० वर्षसम्म जान नमिल्ने गरी फिर्ता गरिदियो ।’

कठिन यात्रा गर्दै अमेरिका छिरेका हरि त्यहाँबाट डिपोर्ट हुँदा रुदै फर्किएका थिए । नेपाल आएपछि पनि उनी तत्काल गाउँ फर्कन सकेनन् । कारण– ३६ प्रतिशत ब्याजमा लिएको ऋण ३० लाखबाट बढेर ७० लाख रुपैयाँ पुगिसकेको थियो । अर्काेतिर अमेरिका छिर्न नसक्नुको आत्मग्लानी पनि थियो । उनले अनलाइनखबरसंग भने, ‘सँगै गएकाहरु छिरे, म चाहिँ एक्लै कसरी गाउँ फर्कनु ?’

‘अब बुझेँ, अमेरिका छिर्न सोचे जस्तो सजिलो रहेनछ’

रुकुमपूर्व सिस्ने गाउँपालिकाका २३ वर्षका कृष्ण खत्री (परिवर्तित नाम) काठमाडौं बसेर पढ्थे । आफू सँगैका साथीहरु अमेरिका छिर्न थालेपछि उनी पनि बीचैमा पढाइ छोडेर हिँडे । उनले पनि दलाल खोजे, पैसा जुटाए र अवैध बाटोबाट अमेरिका छिर्ने चाँजोपाँजो मिलाए ।

३० लाख रुपैयाँ बुझाएर ०७७ सालमा उनले पनि अवैधबाटो समाए । त्यतिबेला १८ वर्ष मात्रै पुगेका कृष्ण दिल्ली, दुबई, ब्राजिल हँुदै कोलम्बिया पुगे । ६ महिनाको कष्टपूर्ण यात्रापछि मेक्सिकोबाट अमेरिका छिरे ।

उनी पनि समातिए । त्यसपछि शरणार्थी बन्न मुद्दा हाले । त्यहाँको कानुनी प्रक्रिया पूरा गर्न भनेर उनले थप १४ लाख रुपैयाँ खर्च गरे । यसरी अमेरिका जाने चक्करमा उनको ४४ लाख रुपैयाँ सकियो । तर, ११ महिनापछि डिपोर्ट गरेर नेपाल फर्काइयो । उनी भन्छन्, ‘अब बल्ल बुझेँ, अमेरिका छिर्न सोचे जस्तो सजिलो रहेनछ ।’

मर्दै र बाँच्दैको कथा

रुकुमका प्रेमलाई आफू अवैधबाटोबाट अमेरिका जादै छु भन्ने राम्ररी थाहा थियो । तर त्यो कति जोखिमपूर्ण हुनेवाला छ भन्ने चाहिँ थाहा थिएन ।

जहाजबाट जाने ठाउँ सकिएर गाडीमा र हिँडेर जानुपर्ने ठाउँमा पुगेपछिको दुःख भनिसाध्य थिएन । अवैध बाटोबाट अमेरिका छिर्ने उनको टोलीमा नेपाल, भारत, पास्कितान र बंगलादेशका गरी २० जना थिए ।

उनका भनाइमा कोलम्बियाको टुर्बाेबाट कपुरगानासम्मको सामुद्रिक यात्रा मृत्यु मार्ग नै थियो । एक दिनको कुरा हो, राति १ बजे एजेन्टले उनीहरुलाई एउटा सानो डुंगामा राख्यो ।

‘मोटर भएको सानो डुंगामा राखेर समुद्रमा दौडायो’ उनले भने, ‘डुंगालाई समुद्रको छालले हान्थ्यो । त्यो यात्रा कति जोखिमपूर्ण थियो भने, समुद्रको छालले जतिबेला पनि डुंगा पल्टन सक्थ्यो वा सुरक्षाकर्मीले पक्राउ पनि गर्न सक्थे ।’

प्रेम भन्छन्, ‘सुरक्षाकर्मीले देख्ने डरले छिटो छिटो डुंगा चढ्नु, झर्नुपर्छ । थोरै पनि ढिला भयो वा चिप्लियो भने समुद्रमा ज्यान जाने हो । आफूसँगैका साथीहरु छुटे पनि उसलाई त्यहीँ छोडेर हिँड्ने हो ।’

त्यही यात्रामा उनले त्यस्तै एउटा घटना आँखाअघि देखे । उनीहरुसँगै अमेरिका यात्रामा थिए, भारत पञ्जाबका बाबु–छोरा । डुंगाबाट झर्नेक्रममा छोरा उत्रिए तर बाबु सकेनन् । जोडले बत्तिदै आएको समुन्द्रको छालले बाबुलाई तानेर लगिहाल्यो ।

केहीबेर पछि उनको शव भेटियो । सुरक्षाकर्मीले पक्राउ गर्नसक्ने भन्दै एजेन्टले केही गर्न दिएनन् । बाबुको लास त्यही छोडेर छोरा अघि बढे । उनी भन्छन्, ‘त्यो अवस्थामा मेरै बुबा भए पनि बीचमै छोडेरै हिँड्नुपर्थ्यो ।’

प्रेम लगायत डिपोर्ट भएर फर्कनेहरुका भनाइमा, अवैध बाटोबाट जाँदा एजेन्टहरुको व्यवस्थित नेटर्वक रहेको देखिन्छ । यसरी फर्कनेमध्येका एकजना भन्छन्, ‘हरेक देशमा उनीहरुका मान्छे लिन आउँछन् । सुरक्षाकर्मीसँग लुकाउँदै सीमा पार गराउँछन् । आफ्नो जिम्माको काम पूरा गर्छन् । त्यस्ता एजेन्टलाई स्पानिस भाषामा ‘डोंकर’ भनिदो रहेछ ।

‘लुकिछुपी सीमा पार गराउने यस्ता डोंकरहरु बाटोमा प्रशस्तै हुन्छन्’, प्रेम भन्छन्, ‘उनीहरुको काम नै हामीजस्तालाई सीमा पार गराउने हुन्छ । एउटाले एउटा ठाउँमा पुर्‍याउँछ, त्यसपछि अर्काेले अगाडि बढाउँछ । यसरी नै जाने हो ।’

पानामा जंगल : पाइला पाइलामा मृत्यु

प्रेमका भनाइमा एउटा टोलीमा कुनै बेला उनीसहित ६५ जना थिए । तर पानामा जंगल पुग्दासम्म उनीहरु २७ जनामात्रै भए । यी २७ जनाले सँगै पानामा जंगलको कष्टपूर्ण यात्रा गरे ।

घना जंगल, जताततै भिर, हिलैहिलो, चिस्यान नै चिस्यान । साँच्चै भयानक थियो, त्यो जंगल । ‘दिउँसो सुरक्षाकर्मीले पक्रर्ने डरले राति हिँड्नुपथ्र्याे’ प्रेमले भने, ‘राति हिड्दा लाइट बाल्न पाइदैनथ्यो । अँध्यारोमा कुर्कुच्चाको भरमा हिँड्नुपर्थ्यो ।’

‘त्यहाँ हिँड्ने बाटो हुँदैन, अनुमानका भरमा झार पन्छाउँदै हिँड्नुपर्छ’, प्रेम भन्छन्, ‘बाटोमा कसैले रुखमा कपडा बाँधिदिएका हुन्छन्, कसैले लट्ठीका टुक्राहरु, चाउचाउका खोलहरु राखिदिएका हुन्छन् । त्यही पच्छाउँदै अघि बढ्नुपर्छ ।’

उनको बुझाइमा पानामा जंगलको यात्रा पाइलैपिच्छे मृत्युको यात्रा हो । समयमै बाटो भेट्टाइएन भने रासन सकिएर बाटोमै ज्यान गुमाउनुपर्छ । उनीहरुले बाटोमा थुप्रै कंकालहरु देखे ।

‘लगातारको हिँडाइले शरीर गलिसकेको हुन्छ । हिँड्न सकेन भने त्यहीँ छुट्ने हो’, उनले भने, ‘लगातार भोकै, प्यासै हिँडाइले खुट्टा पुरै सुन्निएका हुन्छन्’, ती दिन सम्झदै प्रेमले भने ।

यो पनि पढ्नुहोस

‘एउटा छोरा पानामाको जंगलमा बित्यो, अर्को बाटोमा छ’

पानामा जंगलमा यात्रा गर्दाका एउटा तीतो अनुभव छ, बर्दियाका खगेन्द्र हमालसँग पनि । १९ जनाको समूहमा हिँडेका उनी जंगलमा ६ दिन हराए । उनीसँगै एक नेपाली र एक स्पेनिस गरी दुई जना महिला पनि थिए ।

जंगलमा लगातारको हिँडाइपछि उनीहरु तीन पटक बन्दुकधारी लुटेरा समूहको फेला परे । ‘लुटेराले सबैलाई कपडा खोल्न लगाए’ उनले भने, ‘हामीसँग भएका स्पेनिस र नेपाली महिलालाई पनि नांगो बनाएर खानतलासी गरे । हामीले गर्न सक्ने केही थिएन, आँखा बन्द गरेर बस्यौं ।’

लुटेराहरु कतिसम्म चलाख थिए भने जुत्ता, कपडा, मुखभित्र पैसा लुकाएको छ कि भनेर समेत खानतलासी गर्थे ।

‘एकजना स्पेनिस महिला महिनावारी भएकी थिइन्’, उनले लगाएको प्याड समेत च्यातेर हेरे । पैसा नभेट्टाएपछि लुटेराले मोबाइल, जुत्ता कपडा लुट्थे’, उनी सुनाउँछन् ।

खगेन्द्रले भने बाटोमा लुटेराको फन्दामा परिन्छ भनेर सुनेका थिए । उनले जुत्ताको सोल काटेर भित्र पैसा लुकाएका थिए । त्यो चाहिँ जोगियो ।

पानामा जंगलको अर्काे एउटा घटना उनी अहिले पनि बिर्सन सक्दैनन् । तीनदिन लगातार हिँडेपछि बाटोमा एक जना स्पेनिस महिला भेटिएकी थिइन् । उनको शरीरको धेरै भाग किराले खाइसकेको थियो । हिँड्न नसकेपछि उनलाई साथीहरुले बाटोमै छोडेर हिँडेका रहेछन् ।

‘हामीले आफूसँग भएको खाना दिनबाहेक अरु केही गर्न सकेनौं’, उनले भने, ‘दुई दिनपछि क्याम्पमा पुगेपछि उनको मृत्यु भएको खबर सुन्यौं ।’

पानामाको जंगलमा खगेन्द्रले पनि झण्डै मृत्युवरण गर्नुपरेन । ५ दिन लगातार भोकै, प्यासै हिँडेपछि उनका खुट्टा पुरै सुन्निएका थिए । ठाउँ ठाउँमा काँडाले घोचेर घाउहरु भएका थिए ।

‘कति दिनदेखि भोकै भएकाले म हिँड्न नसकेर बाटोमै ढलेछु’, उनले भने, ‘धन्न मलाई चाहिँ साथीले छोडेर गएनन् । थोरै बिस्कुट खाएपछि होस आयो’, ६ दिनको हिँडाइपछि मात्रै हामीहरु पानामा जंगल काटयौं ।

यसरी एजेन्टको पछि लाग्दै होन्डुरस, ग्वाटेमाला पुग्नुपर्छ । कयौं दिन लुक्दै, जंगलमा पैदल र गाडीमा घण्टौं घण्टा यात्रा गर्दै जानुपर्छ । ‘महिना दिनसम्म पनि गाडीभित्र लुकेर यात्रा गर्नुपर्छ’, उनले भने, ‘दिन र रात पनि थाहै हुँदैन ।’

रुकुम पश्चिमका हरि त बाटोमा दुई महिना बन्धक बनाइए । समयमै पैसा हाल्न नसकेकाले एजेन्टले उनलाई दुई महिना अघि बढ्न दिएनन् । ‘ग्वाटेमालामा हामीलाई एउटा बन्द कोठाभित्र राखियो’, उनले भने, ‘त्यहाँ हामी १२ जना थियौं । थुप्रै दिन भोकभोकै बसेँ ।’

पछि घरबाट पैसा पठाएपछि भने दलालले अघि बढ्न दिए । ‘बीचबाटोमा आइसकेपछि जान्न भन्न मिल्दैन, दलालले पैसा फिर्ता पनि दिदैन’, उनले भने, ‘उनीहरुले जे भन्यो त्यही गर्नुपर्छ ।’

हरिले ब्राजिलबाट मेक्सिकोसम्म पुग्न ११ वटा देश काटे । त्यसपछिमात्रै उनले मेक्सिकोको सीमा पार गरेर अमेरिका पुगे ।

‘त्यहाँ पुगेपछि अध्यागमनले समात्न सक्ने सम्भावना हुन्छ । कसैलाई चाहिँ अन्डरएज (उमेर नपुगेको) भनेर छोडि पनि दिन्छ’ उनले भने ।

पक्राउ परेकाहरुले शरणार्थी बन्न निवेदन हाल्छन् । त्यत्तिञ्जेल डिटेन्सनमा बस्नुपर्छ ।

‘अमेरिका छिरेपछि पनि त्यहाँ बस्न पाइन्छ भन्ने हुँदैन’, हरिले भने, ‘मुद्दा जित्न नसके रुदै फर्कनुपर्छ ।’ उनलाई पनि नौ महिना डिटेन्सनमा राखेर डिपोर्ट गरिएको थियो ।

फर्कँदा घर न घाट

अमेरिकाबाट डिपोर्ट भएर फर्किएकाहरुको यहाँ आइसकेपछिको अवस्था झनै दयनीय छ । फर्कदा उनीहरुसँग जाँदाको पीडामात्र हुँदैन, लागेको ऋण दोब्बर भइसकेको हुन्छ ।

गाउँ फर्केपछि प्रेमको जीवन पनि पहिला जस्तो रहेन । घर फर्कँदा श्रीमती साथमा थिइनन् । अमेरिका जाँदा लागेको ऋण ब्याज सावा बढेर ७० लाख पुगिसकेको थियो ।

त्यसपछि उनी डिप्रेसनमा गए । ‘पहिले म आकाशमा चराहरु झै उड्थे, जबँ म फर्केर आएँ मेरो सबै कुरा बदलियो’, उनी भन्छन्, ‘अहिले मलाई केही कुरामा पनि खुसी लाग्दैन ।’

भएको जग्गा जमिन बेचेर उनले ऋण त तिरे तर पहिलेकै अवस्थामा फर्कन सकेनन् । अहिले धेरैजसो नशामै हुन्छन् । उनी भन्छन्, ‘मनभित्र कति पीडा छ, देखाउँन सकिदैन ।’

बर्दियाका खगेन्द्र हमाल पनि डिपोर्ट गरेर फर्केपछि डिप्रेसनमा गए । उनले भने, ‘२८ लाख ऋण झण्डै ७० लाख पुगेको थियो । जिन्दगी बनाउन हिँडेको म भत्किएर आएँ ।’

‘आफैं त दुःखमा परेको बेला आफन्तको हेलाहाँसो भएपछि त्यहाँ बस्न मन लागेन’, उनले भने, ‘अनि काठमाडौं आएर बस्न थाले ।’ अहिले उनी काठमाडौंको एक विद्यालयमा पढाइरहेका छन् ।

डिपोर्ट गरिएका हरि र कृष्ण खत्रीको अवस्था पनि उस्तै छ । अमेरिकाबाट फर्काइएपछि हरि एक पटक गाउँ गएका थिए । तर साहुले दिनहुँ घर घेर्न थालेपछि उनी त्यहाँ बस्न सकेनन् । अहिले उनी काठमाडौंको एउटा रेष्टुरेन्टमा काम गरिरहेका छन् ।

बीचैमा पढाइ छोडेर हिँडेका कृष्णको पनि अमेरिका छिर्ने रंगीन सपना पछ्याउदा जिन्दगी नै अन्धकार जस्तै भयो । डिपोर्ट भएर फर्किएको पीडा भुलाउने नाममा उनी कुलतमा फसे । बीचैमा छुटेको पढाइलाई पनि निरन्तरता दिन सकेनन् ।

‘अमेरिका जानेका पछि लाग्दा मेरो जिन्दगी नै बर्बाद भयो’ भन्ने उनी अहिले आफू अमेरिका हिँडेकामा पश्चाताप गर्छन् । अमेरिका जाँदा लागेको ऋण तिर्न उनी काठमाडौंमा बसेर काम गरिरहका छन् ।

रुकम पूर्व र पश्चिमका गाउँमा अहिले अमेरिका गएका मात्रै हैन, डिपोर्ट भएर फर्केका थुप्रै व्यक्ति भेटिन्छन् । रुकुमपूर्व सिस्ने गाउँपालिकाका अध्यक्ष कृष्ण रेग्मीका अनुसार, अवैध बाटोबाट अमेरिका गएका आधाजसो असफल भएर फर्किएका छन् । कति पुगेर पनि डिपोर्ट भएर फर्किएका छन् । कति त बाटोमै अलपत्र छन् ।

‘अमेरिका पुग्नेको त ठीकै होला’ अध्यक्ष रेग्मी भन्छन्, ‘जान नसकेकाहरुको बिचल्ली छ ।’