विवाह अगाडि मेरो जात सिंह भण्डारी अर्थात् छेत्री। विवाह पछि मेरो जात श्रेष्ठ अर्थात् नेवार । यी दुवै जातीय संरचनाले मेरो बाल्यकाल र अहिलेको समयस्थितिमा विभिन्न किसिमबाट देन दिँदै आएका छन् । मेरा पूर्खा बाग्लुङबाट पोखरा हुँदै तराईतिर लागे र कयौँ सपना र योजना बोकेर करीब ५० वर्षअघि काठमाण्डू पसे। तराई र काठमाण्डू दुवै ठाउँसँग […]

मेरो बिहे ! आम छोरीहरुको बिहे ! रोजेको र खोजेको र खोजिदिएको कोही केटासँगको सहयात्रा मात्र होइन रहेछ, बरु कोही छोराको बिहे चाहिँ रोजेको, खोजेको र खोजिदिएको कोही केटीसँगको सहयात्रा नै रहेछ । मेरो बिहे वा सम्पूर्ण छोरीहरुको बिहे त वर्षौंदेखि हुर्किएको, झाँगिएको र मग्मगाएको प्रेमको बर्खिलाप गर्नुपर्ने कठोर यात्रा रहेछ । आˆनो ज्ञानको पहिलो […]

पछिल्लो समय सामाजिक सञ्जालमा वास्तविकता नबुझी भीडले जे भन्छ, त्यसैको पछि लाग्ने प्रवृत्ति बढिरहेको छ । यो नेपाली समाजलाई विखण्डन गर्नेतर्फको यात्रा हो । र, यो हामी सबैका लागि घातक हो । कुनै पनि विषय सञ्चारमाध्यमबाट उठान भएपछि सकरात्मक वा नकरात्मक टीकाटिप्पणी हुनु स्वाभाविक हो । तर, पछिल्लो समयमा इटहरीका मेयर द्वारिकलाल चौधरीबाट श्रमजीवी पत्रकार […]

कुरा सन् १९३० को दशकको हो । रसियाको केन्द्रीय योजना आयोग (गोस्प्लान)का लागि प्रमुख तथ्यांक शास्त्री चाहियो । त्यसका लागि उम्मेद्वारसँग अन्तर्रावार्ता लिनुपर्ने भयो । अन्तरवार्तामा चारजना दावेदार सहभागी थिए । अन्तरवार्ता चलिरहेको थियो । पहिलो उम्मेद्वारलाई प्रश्नकर्ताहरुले सोधे– ‘ल, भन्नुस दुई जोड दुई कति हुन्छ ?’ ती उम्मेद्वारले उत्तर दिए– ‘५ हुन्छ ।’ अन्तरवार्ता […]

प्रिय विप्लवजी, भूमिगत तपाईँलाई एक गुमनाम नागरिकको कथन पठाउँदैछु । कक्षा २ मा पढ्थें । २०६२ सालतिर हुनुपर्छ । शाही सेनाको पल्टनले स्कुल घेर्‍यो । हामी डरायौँ तर केही भएन । छुट्टी भएपछि घर गयौँ । घर जाँदा बजारका सबै पसल बन्द थिए । मनमा डरैडर बोकेर म पनि घर पुगेँ । घरमा इज्या(आमा)ले भन्नुभयो,’स्कुलमा […]

०५७ साल चैततिरको कुरो हो । म काठमाडौंबाट प्रकाशित हुने भूगोल साप्ताहिकमा इटहरीबाट रिपोटिङ गर्थें । मैले त्यसबेला इटहरीमा रहेका तस्कर र कर छल्नेहरुको समाचार लेखेको थिएँ । जसको उद्योगधन्दा, व्यापार, कलकारखाना केही थिएन, तर रातारात करोडपति हुनेहरुको मैले लिस्ट प्रकाशित गरिदिएको थिएँ । उनीहरुले रातारात कहाँबाट करोडपतिको हैसियत बनाए भन्ने विषयमा मैले खोजमूलक समाचार […]

‘दाइ, मलाई बाँच्न पुग्यो, म सुसाइड गर्दैछु, यो मेरो अन्तिम म्यासेज तपाईलाई ।’ दुई वर्षअघि मध्यरातमा अहिलेका चल्तीका गायक सर्जक प्रकाश सपुतले पठाएको म्यासेजले मेरो निद्रा एकाएक हराम गर्‍यो । रातको १ बजिसकेको थियो । अक्सर रातिको फोन र म्यासेज दुवै खतरापूर्ण लाग्छ र फोन पनि उठाउँदिन र म्यासेज पनि रेस्पोन्स गर्दिनँ । तर, यो […]

कुनै कुरा लेखिनु तात्कालिक समाजका लागि आवश्यक हुन सक्छ । तर, सयम गुज्रँदै गएपछि सामाजमा त्यसले कति गहिरो छाप छाड्छ भन्ने कुरा हिन्दु समाजलाई हेरे हुन्छ । छुवाछुत, जातअनुसारको समाजिक विभेद र महिलामाथि अनन्त हिंसाको श्रृंखला । धर्मग्रन्थका कतिपय सन्दर्भकै कारण आज पनि आज आएर हिन्दु समाज अनेक विकृतिको जालोमा परिरहेको छ । इतिहासमा ती […]

‘एउटी केटीले मेरो जागिर खाइदिइ ।’ एक मेरा पुरुष मित्रले कफी गफमा आक्रोस पोखे । उनले थपे- ‘आइएनजिओमा गजबको जागिर खुलेको थियो । तलब ६ अंकमा थियो । त्यो पदका लागि मेरो सबै योग्यता पुग्थ्यो । अनुभव पनि थियो । ज्ञान, सीप थियो । मसँग के थिएन ? तर मेरो अवगुण- म केटा परेँ ! […]

के साँच्चिकै हजारौं युवाहरुको अर्थपूर्ण हिस्सा अहिलेको राजनीतिमा सुरक्षित छ ? जिम्मेवारी पाएका एकाध युवाहरुले पनि युवाहरुको नेतृत्व विकास र राजनीतिक सहभागिताको लागि निर्णायक भूमिका निभाइरहेका छन् वा नेता, दल, गुट, उपगुटको चंगुलमा फसेर चाकडीमा लिप्त छन् ? यो प्रश्न आफैंमा गम्भीर अनि सोचनीय छ । नेपालका हरेक राजनीतिक आन्दोलन र परिवर्तनको इतिहासलाई हेर्ने हो […]

प्रिय कमरेड सूर्य थापा, हार्दिक एवम् न्यानो अभिवादन ! तत्कालीन जनयुद्धलाई समर्थन गरेवापत मारिएका पत्रकार कृष्ण सेन इच्छुकका नाममा स्थापित पत्रकारिता पुरस्कारवाट केही दिनअघि मात्र सम्मानित हुनुभएकोमा हार्दिक वधाई ज्ञापन गर्दछु ।  खोज, अध्ययन र अनुसन्धानमा आधारित तपाईका आधा दर्जन पुस्तक मैले पनि पढ्ने मौका पाएको छु । पत्रपत्रिकामा प्रकाशित लेख रचना र अन्तर्वार्ता पनि […]

यो देशमा कहिले नेदरल्यान्डका प्रधानमन्त्रीले साइकल चढेर अफिस गए रे भनेर हङ्गामा हुन्छ त कहिले मेक्सिकोका राष्ट्रपतिले विलासी सुविधा बहिस्कार गर्दै सरकारले उनलाई दिएको जहाजै बेचेर सो रकम सरकारी ढुकुटीमा जम्मा गरे रे भनेर खैलाबैला हुन्छ । कहिले पाकिस्तानी प्रधानमन्त्रीले सरकारी निवास त्यागेर आफ्नै घरमा बसे अनि महङ्गा बुलेट प्रुफ गाडी बेचेर राज्यकोषमा रकम जम्मा […]

०५८ साल जेठ १९ गते पत्रिकाको काम सकेर घर आइपुग्दा रातिको १२ बजिसकेको थियो । मध्यरातमा खाना खाइवरि सुतेको एक घण्टा पनि भएको थिएन । मस्त निन्द्रामा भए पनि एकोहोरो बजेको टेलिफोनको घण्टीले निद्रा खल्बल्याइदियो । जिल्ला विकास समितिका सभापति विष्णु घिमिरेको फोन रहेछ । कामबाहेक उहाँले कहिल्यै फोन गर्नुहुन्नथ्यो, आज मध्यरातमा ! मैले आवाज […]

नेपालमा भएका ६ वटा महानगरपालिका मध्ये वीरगञ्ज एउटा हो । जहाँबाट देशकै सबैभन्दा बढी राजश्व असुली हुन्छ । यसलाई व्यापारिक हबको रुपमा पनि चिनिन्छ । पर्सा जिल्लामा भएको १४ वटा स्थानीय तहअन्र्तगत सबैको केन्द्रविन्दुको रुपमा वीरगञ्ज नै छ । वीरगञ्जमा अहिले विकासको लहर चलेको छ । तर पनि अपेक्षाकृत विकास नभएको गुनासो नगरबासीको छ । […]

अनामनगरतिर जाँदै गर्दा एउटा अपरिचित नम्बरबाट आएको फोन उठाएँ । फोनमा सुनिने स्वर केही गम्भीर थियो । स्वरले सोध्यो- तपाई फलानो होे ? मैले भनें- हजुर, म नै हो । फोनमा बोल्ने व्यक्तिले फोन सम्वाद शुरु गर्दा सबभन्दा पहिले आफ्नो परिचयबाट शुरु गर्नुपर्छ भन्ने सामान्य शिष्टाचार पनि ननिभाइकन उनले दोस्रो प्रश्न दागे – तपाई कता […]

जब जब महिनावारी दिवस नजिकिन्छ, तब म आफू महिनावारी भएको पहिलो वर्ष सम्झन्छु, अनि सोच्छु यसपालि त यसको बारेमा लेख्छु । यसै भन्दा भन्दा बिगतका ५ वर्ष बित्यो (महिनावारी दिवस पहिलो पटक २०१४ सालमा विश्वभर मनाइएको थियो) तर मैले कहिल्यै केही लेखिन । यसपालि पनि मे महिनाको २८ गते (महिनावारी दिवस) नजिकिदै गर्दा त्यही पुरानो […]

विप्लव नेतृत्वको नेकपाले भोजपुरमा कार्यकर्ताको हत्या भएको भन्दै मंगलबार गरेको नेपाल बन्दको मार आम सर्वसाधारणलाई जस्तै गरी नेपाल विद्युत प्राधिकरणका कुलमान घिसिङलाई पनि पर्‍यो । हेटाैंडाको काम सकेर भरतपुर-बर्दघाट प्रसारण लाइनको निरीक्षणका लागि निर्माण कम्पनी र दातृ संस्थाका प्रतिनिधिसहित भरतपुरमा कुलमानको बास पर्‍यो । तर, सोमबार बन्दका कारण कुलमान भरतपुरको होटल निस्कन सकेका रहेनछन् । […]

नेकपा माओवादी र नेकपा एमाले मिलेर नेकपा बनेको एक वर्ष पूरा भएको छ। पार्टीको अन्तरिम विधानमा स्पस्ट उल्लेख गरिएको छ- जनताको बहुदलीय जनवाद अवलम्बन गर्दै आएको नेकपा एमाले र माओवाद एवं एक्काइसौं शताब्दीको जनवाद अबलम्बन गर्दै आएको नेकपा माओवादी केन्द्रवीचको एकताबाट निर्मित यो पार्टी संविधानको सर्वाेच्चता, विधिको शासन, मानव अधिकार एवं मौलिक हकको प्रत्याभुति, शक्ति पृथकीकरणको सिद्धान्त, बहुलतायुक्त खुला समाज, बहुदलीय […]

नेपाली समाजको वर्गीय, जातीय, क्षेत्रीय तथा लैङ्गिक उत्पीडन अन्त्य गर्ने भनेर ०५२ देखि तत्कालीन नेकपा माओवादीको नेत्त्रुवमा जनयुद्ध लडियो । जनसत्ता र जनमुक्तिसेना स्थापना गर्दे प्रादेशिक तहसम्म स्वायत्त जनसरकार घोषणा र सञ्चालन पनि गरियो । स्थानीयदेखिकै जनसत्तामा सर्वहारावर्गको नेत्त्रुव र मजुदर–किसान, विभिन्न उत्पीडित जातजाति, महिला र सीमात्तकृत समुहको प्रतिनिधित्व सुनिश्चित पनि गरियो । ०६०मा किरात, […]

गत हप्ता गौतम बुद्धको जन्मजयन्ती मनाइयो । हरेक वैशाख पूर्णिमामा तिनै गौतम बुद्धको जन्म जयन्ती मनाइने गरिन्छ । गौतम बुद्धले दरबारका सारा सुख सुविधा त्यागेर हिँडेका थिए । उनले आफ्नी श्रीमती र छोरासमेत त्यागिदिएका थिए । वास्तवमा त्यो कपिलवस्तु दरबारको लागि ठूलो क्षति थियो । राजाको छोरा राजकुमार दरबार, सुखसुविधा, मानप्रतिष्ठा, इज्जत,श्रीमती र छोरा त्यागेर […]

संसदको राष्ट्रियसभामा दर्ता भएको मिडिया काउन्सिल विधेयक फिर्ता ल्याएर सरोकार पक्षसमेतको राय सुझावसहित विधेयक परिमार्जन गर्नु उत्तम हुने छ । उक्त विधेयक हेर्दा प्रारम्भमै देखिएका प्रेस स्वतन्त्रता संकुचन गर्न सक्ने तथा सच्चाउनै पर्ने प्रावधानहरु यी हुन् – १. मिडिया शब्दले पत्रपत्रिका, रेडियो, टीभी र अनलाइन संचार माध्यमको अतिरिक्त सामाजिक सञ्जाल, फिल्म, विज्ञापनसमेत समेट्दछ । विश्वमा […]