२७ साउन, काठमाडौं । आज साउन महिनाको अन्तिम सोमबार, त्यसैले काठमाडौंको पशुपतिनाथलगायत देशभरका शिवालयहरुमा व्रतालुहरुको घुइँचो छ । भगवान शिवको कृपा पाउनका लागि साउनको सोमबार सबैभन्दा शुभ मानिन्छ । त्यसैले साउन महिनाको हरेक सोमबार खासगरी महिलाहरु र बोलबम तिर्थालुहरु व्रत बसेर शिवको पूजा आराधना गर्दछन् । ज्येष्ठा नक्षत्रमा भगवान शिवको पूजा गरेमा लाभ मिल्ने धार्मिक […]

जग्गी वासुदेव जसलाई ‘सद्गुरु’ भनेर चिनिन्छ । जीवन र दर्शनसम्बन्धी निकै गहकिला एंव घतलाग्दो प्रवचन दिने सद्गुरु आध्यात्मिक गुरुको रुपमा प्रख्यात छन् । उनी लेखक पनि हुन्, जसले सय बढी पुस्तक लेखेका छन् । उनै सद्गुरुसँग आध्यात्मिक मार्गबारे गरिएको प्रश्नोत्तर यहाँ प्रस्तुत गरिएको छ । प्रश्नः सद्गुरु, म कसरी तय गरौं कि मेरो लागि कुन […]

२० साउन, काठमाडौं । हिन्दु धर्म र संस्कार अनुसार प्रत्येक वर्ष श्रावण शुक्ल पञ्चमीका दिन नागपूजा गरी नागपञ्चमी मनाउने गरिन्छ । नागका अष्टकुल अर्थात अनन्त, बासुकी, पद्म, महापद्म, तक्षक, कुलीर, कर्कट र शंख नागको आजकै दिन पूजाआराधना गरिन्छ । यस दिन बिहानै उठी स्नान गरी दीप, कलश, गणेश गरी गोबरको नाग बनाई पूजाआजा गरिन्छ । […]

तपाईंलाई अध्यात्ममा कति रुची छ ? यो प्रश्नको जवाफमा अक्सर हामी नाक खुम्च्याउाछौं । किनभने अध्यात्म भनेको धर्म-कर्म हो भन्ने लाग्छ । मन्दिर धाउनु, पूजापाठ गर्नु, ब्रत बस्नुलाई हामी अध्यात्म भनेर बुझ्छौं । हामीले बुझेका यस्तै धार्मिक विधि-विधान आत्मसात गर्नेलाई हामी ‘आध्यत्मिक’ भन्ने गर्छौं । अहिलेको पुस्ता हरेक कुराको वैज्ञानिक अर्थ खोज्छन् । उनीहरुले जबसम्म […]

तपाईं साउनमा उपवास बस्नुहुन्छ, खासगरी सोमबारको दिन । साउनको सोमबार उपवास बस्नुसँग धार्मिक आस्था जोडिएको छ । यद्यपी साउनको महिना अझ भनौ मध्य वषर्ायाममा उपवास बस्नु भनेको स्वास्थ्य लाभ लिनुपनि हो । साउनको महिनालाई भक्ति आरधानाको महिना भनिन्छ । यतिबेला पूजापाठ गर्ने, मठमन्दिर धाउने, भजन किर्तन गर्ने गरिन्छ । साथै सात्विक भोजन अपनाइन्छ । अर्थात […]

हामीले वेदको बारेमा त सुन्दै आएका छौं यद्यपी हामीमध्ये धेरैले यसको अध्ययन गरेका छैनौं । यसर्थ यो ग्रन्थ हाम्रो लागि रहस्यमयी छ । वेद विश्वकै पहिलो धर्मग्रन्थ मानिन्छ । के विश्वास गरिन्छ भने ईश्वरले ऋषिमुनीलाई सुनाएको ज्ञानमै वेद आधारित छ । यसैले यसलाई श्रृति पनि भनिन्छ । सामान्य भाषामा वेदको अर्थ हो, ज्ञान । वेद […]

भनिन्छ, भागवत गीतामा जीवनको महत्वपूर्ण सार छ । महाभारतको युद्धमा अर्जुनलाई अनेक द्विविधा थियो । त्यही द्विविधा मेट्न उनले आफ्ना सारथी श्रीकृष्णमाथि प्रश्न गर्छन् । श्रीकृष्णले अर्जुनका ति प्रश्नहरुको उत्तर दिन्छन् । त्यही एकमुष्ठ उत्तर नै भागवत गीता हो । त्यसबेला अर्जुनलाई दिएको उत्तरहरु आज पनि उत्तिकै सान्दर्भिक छन् । कुरुक्षेत्रको युद्धमा श्रीकृष्णले जुन गीताको […]

हामी कहिल्यै सोच्छौं, आखिर म किन बाँचिरहेको छु ? मेरो बाँच्नुको उदेश्य के हो ? म बाँच्नुको सार्थकता के हो ? म कसको लागि बाँचिरहेको छु ? हामी जन्मनु आफैमा एउटा संयोग हो । कहाँ जन्मन्छौं, कसरी जन्मन्छौं, कुनबेला जन्मन्छौं, कसको कोखमा जन्मन्छौं ? यी सबै हाम्रो अधिनमा हुँदैन । हामी संभ्रान्त घरानमा जन्मन सक्छौं, […]

साउन अर्थात भगवान शिवको महिना । यस महिनालाई पूजाआज, भक्तिभाव, श्रद्धाको महिना पनि भनिन्छ । साउनमा भगवान शिव पूजाआजा गर्ने, सात्विक भोजन गर्ने, उपवास बस्ने, मठमन्दिर जाने गरिन्छ । साउनको सोमबारलाई विशेष दिन मानिन्छ । भ्गवान शिवको अनेक नाम छ । शंकर, भोलेनाथ, महादेव, आदिनाथ । यस्ता थुप्रै नामले भगवान शिवलाई पुकारिन्छ । भगवान शिवको […]

सबै ग्रहहरु निरन्तर आफ्नो दिशा र गतिमा घुमिरहेका हुन्छन् । यही क्रममा जब चन्द्रमा र पृथ्वीको बीचमा राहु र केतु आइपुग्छ, त्यसको कालो धब्बा पृथ्वीमा पर्छ । ग्रहहरुको यस अवस्थितिलाई हामी खण्डग्रास चन्द्रग्रहण भन्छौं । खण्डग्रास चन्द्रग्रहणमा के गर्ने, के नगर्ने भन्ने कुरा गर्दा कतिपयलाई यो अन्धविश्वास जस्तो लाग्छ । तर, चन्द्रमामा राहु र केतुको […]

आचार्य चाणक्य एक यस्ता महान विभूति थिए, जसले आफ्नो विद्धता, बुद्धिमता र क्षमताको बलमा प्रभाव कायम गरेका थिए । मौर्य साम्राज्यका संस्थापक चाणक्य कुशल राजनीतिज्ञ, चतुर कुटनीतिज्ञ, प्रकाण्ड अर्थशास्त्रीको रुपमा पनि विश्वविख्यात भए । यतिका सताब्दी गुजि्रसक्दा पनि चाणक्यले बताएको सिद्धान्त र नीति प्रासंगिक छ । किनभने उनले आफ्नो गहन अध्ययन, चिन्तन र जीवानुभवबाट आर्जित […]

काम कसरी गर्ने, भोजन कसरी गर्ने, निद्राबाट कसरी जाग्ने, कामवासनाबाट कसरी मुक्त रहने ? यही कुरा सिकाउन्छ विज्ञान भैरव तन्त्रले । विज्ञान भैरव तन्त्र पाँच हजार बर्ष पुरानो ग्रन्थ मानिन्छ । यस ग्रन्थमा भगवान शिवले माता पार्वतीको आत्म उपलब्धिको एक सय बाह्र सूत्र बताएका छन् । यो सूत्र वा विधी जीवन जिउने एक पद्धती हो, […]

महाभारतका हरेक पात्रको आफ्नै विशिष्ठ गुण र विशेषता छन् । महाभारतमा उल्लेख हुने प्रुमख पात्रमध्ये एक हुन्, विदुर पनि । विदुरलाई हाम्रा पितापूर्खाले विवेकको संज्ञा दिदै आएका छन् । उनी संयमित, विवेकी, स्पष्ट, न्यायिक र महान व्यक्ति थिए । विदुर हस्तिनापुर राज्यको शीर्ष स्तम्भमा एक अत्यान्त नीतिपूर्ण, न्यायोचित सल्लाह दिने व्यक्ति मानिन्छ । महाभारत युद्धाअघि […]

साता दिनपछि साउन महिना सुरु हुँदैछ । साउन महिनालाई हामी पूजा-आराधना, भक्ति-किर्तनको महिना पनि भन्छौं । साउनको सोमबारको विशेष महत्व छ । साउनको हरेक सोमवार पूजाआजा गर्ने, मठमन्दिर धाउने गरिन्छ । साथसाथै उपवास अर्थात व्रत बस्ने गरिन्छ । उपवासको महिना पनि हो यो । साउनमा किन उपवास बसिएको होला ? उपवास बस्दा भगवान खुसी हुन्छन् […]

धुप किन बालिन्छ ? सायद तपाईंले यसको अर्थ खोज्नुभएको छैन । धुप बाल्नुपर्छ भन्ने मात्र लाग्छ । त्यसैले बिहान-साँझ पूजापाठ गर्दा धुप बाल्नुहुन्छ । मठ-मन्दिरमा धुप बाल्नुपर्छ । तपाईंले धुप किन बाल्नुभएको छ ? एकपटक आफैलाई प्रश्न गर्नुहोस् त । भगवानलाई प्रफुल्ल बनाउन ? वा पूजाआजाको विधी पुरा गर्न ? घरको पूजाकोठामा हेरौं, मठ-मन्दिरमा पुगौं, […]

धर्मको नाममा अहिले संसार विभाजित छ । धर्मले मान्छेलाई जोड्नुपर्ने हो, तर उल्टो भइरहेको छ । धर्मको नाममा मान्छेहरु सत्रुता मोलिरहेका छन् । धर्मकै नाममा मान्छेहरु काटमार गरिरहेका छन् । धर्म के हो ? यसको मर्म नबुझी आँखा चिम्लेर मान्छेहरु नश्ल, सम्प्रादयको आधारमा धर्मको ठेक्कापट्टा चलाइरहेका छन् । धर्मलाई व्यापारको माध्याम बनाएका छन् । धर्मको […]

पक्कै तपाईं अलमलमा पर्नुभयो । सरल रुपमा यसरी बुझौं, तपाईंले लगाउनुभएको लुगा कसको ? जवाफ-‘मेरो ।’ तपाईंले लगाउनुभएको घडी कसको ? जवाफ-‘मेरो ।’ तपाईंको अधिनमा भएको जग्गा, घडेरी, गाडी, गाईबस्तु कसको ? जवाफ-‘मेरो ।’ ठिक यसैगरी केस्रा-केस्रामा केलाउँदै जाँदा तपाईंले आफ्नो शरीर र शरीरका अंगलाई पनि ‘मेरो’ भन्नुहुन्छ । शरीर, हातखुट्टा, टाउको, आँखा, मुटु, कलेजो, […]

‘मैलें फलानो धर्म परिवर्तन गरें नि ।’ मान्छेहरुले यो कुरा त्यती सजिलै भन्छ कि मानौ, ‘धर्म’ भनेको लुगा हो । ‘धर्म’ के हो ? यस सम्बन्धमा उनीहरुको बुझाई सही छैन । यदि धर्मलाई सही ढंगले बुझ्दो हो त ‘धर्म परिवर्तन’ हुने कुनै त्यस्तो बस्तु होइन । अहिले थुप्रै मान्छे यस्तै भ्रम पालेर बसिरहेका छन् । […]

हरेक चाडपर्व, उत्सवले उमंग ल्याउँछ । खुसी बाढ्छ । सद्भाव फैलाउँछ । आपसी रिस, राग, वैमनस्य, द्वेष, दम्भ पखालेर प्रेममय माहौलमा मिसाइदिन्छ । ईद यस्तै पर्व हो, जसले खासगरी मुस्लिम समुदायमा बेग्लै उत्साह संचार गराइदिन्छ । हाम्रो समाज बहुरंगी छ । यहाँ विभिन्न जात-जतिको रंग पोतिएको छ । विभिन्न समुदायको रंग घुलिएको छ । एउटा […]

ज्योतिषीलाई अक्सर एउटा प्रश्न सोधिने गर्छ, ‘जब एकै समयमा विश्वमा कति बच्चाले जन्म लिन्छ, तर उनीहरुको जन्मकुण्डली एक जस्तो हुनुपर्नेमा किन भिन्न भिन्नै हुन्छ ?’ ज्योतिष विज्ञानमा विश्वास नगर्नेका लागि त यो प्रश्न ब्रम्हास्त्र जस्तै हो । यही प्रश्नमाथि तर्क गरेर उनीहरुले ज्योतिष विज्ञानलाई आडम्बर वा ढोंग सावित गर्न खोज्छन् । हुनपनि यो प्रश्न जो […]

‘ओम’ यो शब्द हामी बेलाबखत जप गर्छौ । ओम जप गर्दा के हुन्छ ? मुखबाट ओम आवाज निकाल्दा त्यसले स्थुल शरीर र मनमा कस्तो प्रभाव पार्छ होला ? पक्कैपनि यो शब्द जप गर्नु कुनै ढोंग मात्र होइन । आडम्बर होइन । यसमा वैज्ञानिक तथ्य पनि छ । धेरैजसो मन्त्रमा यो शब्द समावेश छ । हिन्दु […]