नारी, अर्थात घरको शोभा । नारीले नै हो, घर-परिवारलाई सन्तुलित राख्ने । खुसी दिने । स्वस्थ्य बनाउने । सुख ल्याउने । हामीले नारीलाई दुर्गा अर्थात शक्ति, सरस्वती अर्थात कला, लक्ष्मी अर्थात समृद्धिको रुपमा पूज्छौं । तर, कस्तो नारी ? प्रश्न उठ्न सक्छ । नारी भन्नसाथ नारी देहले मात्र पुग्दैन । उसको स्वभाव, प्रवृत्ति, चालचलन, सोंच […]

पौराणिक ग्रन्थ महाभारतमा अनेकन पात्र छन्, जसको आ-आ–आफ्नै विशेषता र महत्व छ । महाभारत युद्ध कसरी भयो, किन भयो यस सम्बन्धमा धेरै कुरा बाहिर आइसकेका छन् । महाभारत युद्धमा कसले महत्वपूर्ण भूमिका खेले भन्ने सन्दर्भमा पनि कुनै रहस्य बाँकी छैन । यद्यपी त्यही युद्धमा केही यस्ता पात्र थिए, जसले हतियार उठाएनन् । अर्थात उनीहरु युद्धमा […]

तिमी जहाँ छौ, यात्रा त्यहीबाट सुरु गर्नुपर्छ । तिमी एक स्थानमा रहेर, अर्को स्थानको कल्पना नगर । ति सबै झुट हुनेछ । यसमा दुःखी हुनुपर्ने कारण पनि छैन । किनभने जो, जहाँ छ, यात्रा त्यहीबाट सुरु हुनसक्छ । यसमा चिन्तित हुनुपर्दैन । अरुले मलाई उछिन्यो, अरुभन्दा म पछाडि परें ! अर्कासँग तुलना पनि नगर । नभए […]

रुद्राक्ष, जो चित्रहरुमा देवीदेवता एवं ऋषिमुनीहरुले पहिरिएको देखिन्छ । पाखुरामा, नाडीमा, गलामा रुद्राक्ष लगाएको पाइन्छ । अहिले पनि रुद्राक्ष धारण गर्ने सिलसिला जारी छ । रुद्राक्ष खेती गर्नेदेखि व्यवसाय गर्नेसम्म छन् । खासगरी मठ-मन्दिरमा, पूजाआजामा, धार्मिक अनुष्ठानमा, योग-प्राणायाममा रुद्राक्ष प्रयोग गरिन्छ । आखिर किन रुद्राक्ष प्रयोग गरिएको होला ? यसको हाम्रो तन र मनसँग के […]

भारतका हिमाली ऋषि शिवकृपानन्द स्वामी अहिले नेपालमा छन् । उनले नेपालमै ज्ञान प्राप्त गरेका थिए । शिवाकृपानन्दलेे विश्वभरका अनुयायीलाई समर्पण ध्यान गराउँछन् । मानवजातिलाई सर्वव्यापी चेतनासँग जोड्ने एक सरल र अद्धितीय ध्यान विधि नै समर्पण भएको उनी बताउँछन् । नेपालमा आएका उनी शिवकृपानन्द स्वामीले स्वामी ध्यान र समर्पण ध्यानबारे बताएका छन् : किन गरिन्छ ध्यान […]

वेद र पुराणमा उल्लेख भए अनुसार अप्सराहरु अत्यन्तै सुन्दर र जादुमयी शक्तिहरुले सम्पन्न हुने गर्थे । उनीहरु गन्धर्व लोकमा रहने गर्थे । उनीहरुले देवलोकमा नृत्य र संगीतको माध्यमले देवताहरुलाई मनोरञ्जन दिने गर्थे । देवराज इन्द्रले आफ्नो सिंहासनको रक्षार्थ धेरैपल्ट सन्त तपस्वीहरुको कठोर तपस्यालाई भंग गर्नको लागि अप्सराहरुको प्रयोग गरेका थिए । अप्सराहरुको यस्तो प्रयोगले धरतीमा […]

वास्तु शास्त्र आफैमा एक विज्ञान हो । हुन त वास्तुको, आध्यत्मको कुरा गर्दा आधुनिक पुस्ताले यसलाई सोझै अस्विकार गर्छ । उनीहरुलाई लाग्छ, यी आडम्बर कुरा हुन् । पुरातन सोंच हुन् । तर, यसभित्र पनि विज्ञान हुन्छ । वास्तु शास्त्रले निर्देशित गर्ने कुरा व्यार्थ हुँदैनन् । यद्यपी उक्त निर्देशनको आशय के हो र त्यसको प्रभाव के […]

हामी भन्छौं, ‘सकारात्मक सोंच राख्नुपर्छ ।’ यसका लागि के गर्ने ? जवाफमा भन्छौं, ‘मनको विकार त्याग्नुपर्छ ।’ मनको विकार कसरी त्याग्ने ? मनभित्र रिस, राग, आवेग, इष्र्या, अहंम्, दम्भ, डर, लोभ, घृणा हुन्छ । यी विकार त्याग्नुपर्छ । तर, भन्न जति सजिलो छ, व्यवहारिक रुपमा त्यसलाई प्रयोग गर्न उत्तिनै गाह्रो छ । किनभने यी कुरा […]

हामी किन दुखी हुन्छौं ? हामीमा किन गुनासो रहन्छ ? यसको सरल जवाफ हो, अपेक्षा । जब हामी अरुप्रति अपेक्षा गर्छौं, दुखको मूल त्यही हो । चाहे श्रीमान्-श्रीमतीबीचमा होस्, चाहे पारिवारिक सदस्यबीमा होस्, चाहे छिमेकीमा होस्, एकअर्कामाथि गरिने अपेक्षाले अन्ततः हामीलाई दुख दिन्छ । आध्यात्मिक गुरु शिव कृपानन्दन यसै भन्छन् । उनको बुझाईमा ‘अपेक्षा नै […]

आज ठूलो एकादशी अर्थात हरिबोधनी एकादशी । धार्मिक, सामाजिक हिसाबले मात्र होइन, वैज्ञानिक हिसाबले पनि यसले खास अर्थ राख्छ । हरेक ४० देखि ४८ दिनमा मानव शरीर मन्डल नामक एक चक्रबाट गुज्रन्छ । यही चक्रमा यस्तो खास तीन दिन आउँछ, जुनबेला शरीरलाई भोजनको आवश्यक्ता पर्दैन । यदी हामीले यस दिनको पहिचान गर्न सक्यौ भने खानपिनको […]

हरिबोधिनी एकादशीलाई एक वर्षभरमा पर्ने चौबिस वटा एकादशीहरु मध्ये सबैभन्दा महत्वपूर्ण एकादशीको रुपमा लिइन्छ । त्यसैले सामान्य बोलीचालीको भाषामा यसलाई ठूलो एकादशी पनि भनिन्छ । हिन्दू धर्ममा एकादशीलाई भगवान बिष्णुको उपासना गर्ने पर्वको रुपमा लिइन्छ । हरेक एकादशीको दिनमा उपवास बसि भगवान विष्णुको आराधना गरिन्छ । आषाढ शुक्ल एकादशीको दिनबाट भगवान विष्णु क्षीर सागरमा सुत्ने […]

महात्मा विदुर यस्ता पौराणिक पात्र हुन्, अर्थ कुशल, बुद्धिमान मानिन्छ । उनी महाभारत कालका एक महत्वपूर्ण पात्र हुन् ।  उनको जन्म धृतराष्ट्र एवं पान्डुभन्दा पनि अघि भएको थियो । तर, सबैभन्दा जेठो भएर पनि उनलाई कहिल्यै राजपद हासिल भएन । यस मान सम्मानको अलावा उनलाई कहिल्यै परिवारको अहंम हिस्सा पनि मानिएन । किन ? किनभने […]

धेरै मानिसहरु अध्यात्मलाई धर्मसँग मात्रै जोड्ने गर्छन् । र, यो बृद्ध-बृद्धाहरुको सरोकारको कुरा हो भनेर बुझ्ने गरिन्छ । तर, आध्यात्म भनेको मानव स्वास्थ्यसँग प्रत्यक्ष जोडिने विषय हो, जुन हरेक उमेरका व्यक्तिहरुका लागि उत्तिकै आवश्यक छ । आध्यात्मले हाम्रो मानसिक स्वास्थ्य र शारीरिक स्वास्थ्य दुवैलाई राम्रो राख्छ । मन र आत्मा दुवै एक अर्कासँग सम्बन्धित हुन्छन् […]

२१ कात्तिक, काठमाडौं । आज तिहार पर्वको तेस्रो दिन अर्थात कात्तिक कृष्ण औँसी । आजको दिन हिन्दू धर्मावलम्बीहरुले धनधान्य र समृद्धिकी देवी लक्ष्मीको विशेष पूजा आराधना गर्छन् । लक्ष्मी पूजाको दिन बिहानै गोठमा रहेको गाइको पूजा गरिन्छ । गाईलाई पूजा गरि माला लगाइदिएर मिठा परिकार खान दिने चलन रहेको छ । यस दिन गाईको गोबरले […]

झिलिमिली उज्यालो बत्तिहरु, आँगनमा मगमगाँउदै फूलेका सयपत्री र मखमली फूल, सेलरोटी लगायत विभिन्न प्रकारका स्वादिला मिठाईहरु तथा देउसी भैलोको रोमाञ्चक नाचगानमा मात्रै तिहार पर्वको परिचय सीमित छैन् । हिन्दू धर्मावलम्बीहरुले हर्षोल्लासपूर्ण रुपमा मनाउने तिहार दशैं सकिए लगत्तै आँउछ । कात्तिक कृष्ण त्रयोदशी देखि कात्तिक शुल्क द्वितीया तिथिसम्म गरि पाँच दिन मनाइने यस पर्वमा प्रकृति र […]

यमपञ्चक समेत भनिने तिहारको पाँच दिनमा क्रमैसँग काग, कुकुर, गाई, गोरु र आफना दाजुभाईको पूजा गरिन्छ । तिहार पर्व कात्तिक कृष्ण त्रयोदशीदेखि कात्तिक शुल्क द्वितीया तिथिसम्म गरि पाँच दिन मनाइन्छ । यसको सुरुवात कात्तिक कृष्ण त्रयोदशीको दिन मनाइने काग तिहारबाट हुन्छ । काग तिहारको धार्मिक महत्व हिन्दू धर्मावलम्बीहरुको अर्को महान पर्व बडादशैं सकिएको लगभग दुई […]

भोलि काग तिहार । भोलिको दिन कागलाई पूजा गर्ने र मिठो खानेकुरा ख्वाउने प्रचलन छ । धार्मिक कथन अनुसार कागलाई यमराजको दुत मानिन्छ । त्यसो त कागसँग जोडिएका अनेक रमाइला प्रसंग छन् । कागलाई अन्य धर्ममा पनि भिन्न भिन्नै रुपमा चित्रित गरिन्छ । एकातिर हामी कागलाई पूजा गर्छौं भने अर्कोतिर काग कराउनुलाई अशुभ संकेत मान्ने […]

दशैं-तिहार एक अवसर पनि हो, धन-सम्पति जोड्ने । तिहारमा लक्ष्मी पूजा गरिन्छ, जो धनको प्रतिक हो । यही मेसोमा बहुमूल्य धातु लगायत सरसामान, गाडी आदि खरिद गर्ने चलन छ । अतः खरिदारीका लागि धनतेरस उपयुक्त अवसर मानिन्छ । पञ्चाङ्ग बमोजिम प्रत्येक वर्ष कार्तिक कृष्ण पक्षको त्रयोदशी अर्थात काग तिहारका दिन धनवन्तरी त्रयोदशी मनाइन्छ, जसलाई धनतेरस […]

तिहारलाई किन दीपावली भनिएको होला ? तिहारमा किन दियो बालिएको होला ? के यो रमाइलोसँग मात्र सम्बन्धित छ ? तिहारमा दियो बाल्नु वा झिलिमिली बनाउनुको खास अर्थ र महत्व छ । धार्मिक, सामाजिक, मनोवैज्ञानिक महत्व छ । तिहार शरद ऋतुमा पर्छ । यो भनेको जाडो महिनाको प्रारम्भ हो । यही बेलादेखि वायुमण्डलमा चिसो हावा चल्न […]

कर्मद्वारा नै जीवनलाई श्रेष्ठ बनाउन सकिन्छ । सर्वोत्तम बनाउन सकिन्छ । कर्म हरेक समस्याको समधान हो । सार्थक ढंगले गरिएको कर्मले जहिले पनि सकारात्मक नतिजा दिन्छ । पौराणिक ग्रन्थ श्रीमद्भगवत गीताले हामीलाई यसरी नै कर्मयोगी बन्न प्रेरित गरेको छ । यो ग्रन्थ आजभन्दा करिब ५ हजार बर्ष पहिले अर्थात कलियुगको आरम्भमा रचना भएको मानिन्छ । […]

गुरु नानक देव सिख धर्मका पहिलो गुरु थिए । गुरु नानकले नै ‘सिख धर्म’का स्थापना गरे । उनको जन्म सन् १४६९ अपि्रल १५ मा भएको थियो, पञ्जाब प्रान्तमा । अहिले यो स्थापन पाकिस्तानमा छ । उनी बाल्यकालदेखि नै आध्यात्मिक ज्ञानका प्रवर्तक थिए । उनको बुझाई थियो कि, यो संसार ईश्वरद्वारा बनाइएको । हामी उनैका सन्तान […]