कोभिड १९ नियन्त्रणका लागि भन्दै सरकारले निरपेक्षरुपमा लकडाउन, जोर विजोर, प्रवेश पास, कर्फ्यु, सिल, हिँडडुल प्रतिबन्ध, यात्री संख्याको सीमा जस्ता विधि लागू गर्दै आएको छ । यी सबै सर्वसाधारण जनतालाई चरम दुःख र मानसिक पीडा त्रास दिने विधि हुन् । त्यसमाथि सरकारले यी विधि लागू गराउँदा रोग संक्रमणको जोखिम बढ्ने गरी लागू गराइरहेको छ ।
सवारी साधन जोर विजोरको नियम उल्लंघन गरे बाटोमा रोकेर राख्ने गरिन्छ । तर नियम पालना गरेका मोटरसाइकल टाँसिएर गुड्न छुट छ । संक्रमण जोर विजोर पालना नगरेर फैलने होइन, दुई मोटरसाइकल नजिकबाट गुड्दा सर्ने हो । चार लेनको सडकमा चेकजाँचको नाममा एक लेन खुला राख्ने र त्यसको मुखमा सवारी साधन र यात्रीहरुको थुप्रो लगाउने गरिएको छ ।
मोटरसाइकलमा चालक मात्र, गाडीमा चालकबाहेक २ जना मात्र जस्ता नियम लागू गरेर सडकमा धेरै पटक सवारी साधन गुुड्न बाध्य पार्ने काम भएको छ । एउटा परिवारमा सरदर ५ सदस्य हुन्छन् । एक पटक दुई जनालाई पुर्याएर, पुनः अरुलाई लिन आउनुपर्ने बाध्यता भएको छ । कार्यालयले कर्मचारी ओसार्न जोर र विजोर नम्बरका दुई सवारी साधन भाडामा लिनुपर्ने बाध्यता सिर्जना भएको छ । यसले रोगको जोखिम कम होइन, वृद्धि गरेको छ ।
प्रहरीले निजी गाडी भित्र बसेका र एक्लै पैदल हिंडेका मानिसलाई मास्क नलगाएको भनेर दुःख दिने गरेको छ । जबकि एक्लै सडकमा मास्क लगाएर गएका सेवाग्राही सरकारी कार्यालयहरुमा टेबुल नजिक पुगेपछि मास्क खोलेर कुराकानी गर्ने गर्छन् । सरकारले आम मानिसमा रोग बाटोमा हिंड्दा सर्ने हो भन्ने बुझाइ स्थापित गराएको छ ।
कर्मचारीमा आफूले सेनिटाइजर लगाएपछि सेवाग्राहीसँग जसरी व्यवहार गरे पनि सुरक्षित भइन्छ भन्ने बुझाई स्थापित गरिएको छ । सरकारी कार्यालयहरुमा शौचालयको सरसफाइ र साबुन पानीको प्रबन्ध मिलाई हात र धाराको हेण्डल साबुनले धुनुपर्छ भनेर जानकारी दिएको कहीं पाइदैन ।
सर्वसाधारणलाई भल्ब मास्क प्रयोग गर्न छुट दिइएको छ । भल्ब मास्कबाट दोस्रो व्यक्ति झन बढी असुरक्षित हुन्छ । मास्क प्रयोग गर्नु भनेको दुवैको सुरक्षाका लागि हो । यस्तो मास्क लगाउने व्यक्तिले छानिएको हावा तान्छ तर फाल्दा नछानिएको हावा फाल्छ । भल्बले भित्रको हावा बाहिर जान मात्र दिन्छ भने बाहिरको हावा भित्र आउन छेक्छ । यदि संक्रमित मानिसले यो मास्क लगाएर हिंडेको छ भने अरुलाई सर्ने सम्भावना मास्क नलगाएको अवस्थाभन्दा बढी हुन्छ । यो मास्कको प्रयोगमा प्रतिबन्ध लगाउनेतर्फ सरकारलाई कुनै चासो नै छैन ।
सकेसम्म चेकजाँच गर्न नपर्ने गरी मानिसहरु स्वअनुशासनमा बस्न सक्ने खालका नियम बनाउनुपर्छ, ता कि चेकजाँचको नाममा भीड नहोस् । चेकजाँच र जामको बेला लेन अनुशासन, ओभर टेक र दुई साधनबीचको दूरी कायम गराउन सरकारले प्रहरीको प्रयोग गर्नुपर्छ । यी नयाँ नियम होइनन् र यी नियम पालनाले रोगको बेला मात्र होइन सधै भरि समाजलाई सभ्यताको परिचय समेत दिन्छ । खोकी लागेका कर्मचारीलाई तलबी बिदा दिने निर्णय गरेमा कोही पनि कर्मचारी समस्या लुकाएर कार्यालय जानु पर्दैन ।
सोलोडोलो सबै प्रकारका मानिस र निश्चित ठाउँ विशेषमा हिंडडुल र गतिविधि प्रतिबन्ध लगाउने होइन, संक्रमित र आशंकित व्यक्ति मात्र हिंडडुल र गतिविधिमा संलग्न नहुन प्रोत्साहन गर्ने नीति लागू गर्नुपर्दछ । त्यस्ता मानिसलाई अहिलेजस्तो तिरस्कार गर्ने नीतिलाई उल्टाउनुपर्दछ, ता कि कसैले पनि रोगको लक्षण देखिए वा शंका लागे लुकाएर बस्नुपर्ने अवस्था सिर्जना नहोस् । कसैले पनि आफूलाई रोगको शंका लागेमा अरुलाई निर्धक्क भनेर घरमै सुरक्षित बस्न पाउने वातावरण सिर्जना गर्नुपर्दछ ।
जथाभावी पिसिआर टेस्ट गराएर व्यक्ति वा राज्यको सम्पत्ति खेर फाल्ने प्रवृत्ति अन्त्य गर्नुपर्छ । अति आवश्यक व्यक्तिलाई पिसिआर टेस्ट गर्न नपाएर वा ढिला भएर दुःख दिने विद्यमान प्रवृत्ति हटाउनुपर्छ । पिसिआर टेस्टले बढीमा ७० प्रतिशत मात्र सही नतिजा दिन्छ । यसको अर्थ १०० जनालाई टेस्ट गर्दा सबै कोरोना संक्रमित भए पनि बढीमा ७० जनामा मात्र पोजेटिभ देखिन्छ । त्यस्तै, सबै कोरोना असंक्रिमत भए पनि ३०/४० जनामा पोजेटिभ देखिन सक्छ । कोरोना मात्र होइन, कुनै पनि रोगमा पिसिआरले शत प्रतिशत सही नतिजा दिन सक्दैन ।
एक ठाउँबाट अर्को ठाउँ जाँदा १४ दिन बाहिरी क्वारेन्टाइनमा बस्नुपर्ने वा घरमा बस्न नदिएर फर्कनुपर्ने जस्ता प्रचलन अहिले व्याप्त छन् । तराइका जिल्लाबाट पहाड वा उपत्यका जानेका लागि निरपेक्ष रुपमा यस्तो गर्ने गरिएको छ । तराईमा संक्रमितको संख्या धेरै देखिएको छ । तर तराईमा संक्रमितको धेरै संख्या देखिए पनि ती सबै क्वारेन्टाइनभित्र बसेका मानिसको संख्या हो । सबै मानिसलाई क्वारेन्टाइनमा राख्दा वास्तवमा क्वारेन्टाइनको आवश्यकता पर्नेका लागि क्वारेन्टाइन अपुग भइरहेको छ । यसले गर्दा क्वारेन्टाइनमा भीडभाड र बाहिरी मानिसको सम्पर्क वृद्धि भई रोगको जोखिम अझै बढेको छ ।
लक्षण नदेखिएका र संक्रमितको सम्पर्कमा नभएका मानिसको टेस्ट गरेर केही अर्थ छैन । त्यसरी टेस्ट गरेर फलानोलाई पोजेटिभ देखियो भनेर तिरस्कार गर्ने वर्तमान प्रवृत्ति विडम्वना हो । कोही संक्रमित छ तर लक्षण नै छैन भने उसबाट अरुलाई सर्ने सम्भावना नगण्य हुन्छ । यसको अर्थ भाइरस शरीरमा प्रवेश गरे पनि शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमताले जितेर भाइरसको संख्या बढ्न नदिएको हो । त्यस्ता संक्रमितसँग रोग लागेर खोकिरहेको व्यक्तिसँग जस्तो सावधानी अपनाउनु पर्दैन । यदि लक्षणबिना नै पोजेटिभ देखिएको छ भने त्यो वास्तविक संक्रमित नै हो भन्न सकिंदैन । पीसीआरबाट फल्स पोजेटिभ नतिजा आएको पनि हुन सक्छ ।
महामारी विज्ञ वा भाइरस विज्ञसँग रायसल्लाह नमाग्ने र आफैं जान्ने भएर रोग नियन्त्रणका नाममा अनेक नियम लाद्ने प्रवृत्ति केन्द्र सरकारदेखि स्थानीय सरकारका राजनीतिकर्मीमा देखिएको छ । यसले गर्दा एकातिर सर्वसाधारणले पीडामाथि पीडा पाउने, देशको अर्थव्यवस्था ध्वस्त हुने र अर्कोतर्फ रोगको जोखिम पनि बढ्दै जाने देखिन्छ । मानिसलाई जति नै हिँड्न, आफ्नो घर छिर्न र कामकाज गर्न रोके पनि अन्य सुरक्षा विधि अवलम्वन नगरेसम्म रोग नियन्त्रण हुँदैन । अन्य सुरक्षा विधि अवलम्वन गर्ने हो भने मानिसहरुलाई नियमित कामकाज गर्न र हिँडडुल गर्न रोक लगाउनै पर्दैन । यसतर्फ सम्बन्धित सबैको ध्यान पुगोस् ।
