साँधेको गुन्द्रुक र भुटेको मकै चपाउनुको स्वाद कस्तो हुन्छ ? तात्तातो चिया सुरुप्प पार्दै भुटेको मकै चपाउँदाको मिठास कस्तो हुन्छ ? भुटेको मकै तुलनात्मक रुपमा सस्तो खाजा हो । पकाउन समय लाग्दैन । झन्झटिलो पनि हुँदैन । एकातिर मिठो, अर्कोतिर स्वस्थ्यकर । किन नखाने त भुटेको मकै ? बाहिरको पपकर्न भन्दा घरमै भुटेको मकै स्वस्थकर […]

भोजन राम्रो, मिठो, स्वस्थ्यवर्द्धक भएन भने त्यसले परिवारमा गुनासो र कलह पनि पैदा गर्छ । एक हिसाबले भन्ने हो भने खाना भनेको खुसीको स्रोत पनि हो । उमंगको स्रोत पनि हो । त्यसैले त पारिवारिक जमघटमा मिठो मसिनो खाने गरिन्छ । अहिले भने लामो समय लगाएर मिठोमसिनो खानेकुरा बनाउने फुर्सद मिल्दैन । त्यसो त बजारमा […]

खानेकुराको प्रसंगमा अहिले ठूलो बहस छ । कस्तो खानेकुरा खाने भन्ने प्रश्नले समाजलाई विभाजित गरेको छ । कतिपय मासुमंस वा तामासिक खानपानमा रमाएका छन् । उनीहरु चौरासी ब्यञ्जनले आफुलाई तृप्त गर्नुपर्छ भन्ने मानसिकतामा छन् । त्यसैले संसारमा उपलब्ध जे जति खानेकुरा छन्, ति सबै खानुपर्छ भन्ने सोच्छन् । अर्काथरी छन्, जो सीमित र सन्तुलिन खानेकुरा […]

मौसम अनुकुल शरीरलाई चुस्त र तन्दुरुस्त राख्नका लागि खानपानको खास भूमिका हुन्छ । अतः हाम्रा पूर्खाहरुले ति खानेकुराको महत्व दर्शाउन मौसम अनुसार विभन्न पर्व, उत्सवको प्रचलन चलाएका छन् । जस्तो मध्य जाडोमा माघे संक्रान्ती मनाइन्छ । यतिबेला विभिन्न खानेकुरा खाने प्रचलन छ । जस्तो कि, घिउ, चाुक, तिल, सख्खर । त्यस्तै, कब्जियत नहोस् भन्नका लागि […]

चामल, दाल र घिउको मिश्रणबाट बनाइने खिचडीलाई एक स्वस्थ र सम्पूर्ण आहार मानिन्छ । खिचडी मानिसको स्वास्थ्यको लागि धेरै फाइदाकारी छ । आयुर्वेदका अनुसार खिचडी एक सम्पूर्ण र अत्यावश्यक आहार हो । यसमा हाम्रो शरीरको तीन दोष वायु, पित्त र कफलाई नियन्त्रित गर्ने क्षमता हुन्छ । यसको सेवनले हाम्रो शरीरको विषाक्त पदार्थहरुलाई बाहिर निकाल्छ र […]

बिहान नास्दा खानु स्वास्थ्यका लागि उपयोगी मानिन्छ । नास्तामा सुपाच्य र पोषिलो खानेकुरा आवश्यक हुन्छ । अतः नास्तामा अंकुरित गेडागुडी भए काइदा हुन्छ । गेडागुडीलाई पानीमा यसकारण भिजाइन्छ ताकि यसलाई सजिलै पचाउन सकियोस् । गेडागुडीलाई अंकुरित गराउँदा यसमा रहेको पौष्टिक तत्वहरू बढ्छ । खासगरी यो बिहानको खाजाको लागि उपयोगी हुन्छ । यसमा सबैभन्दा धेरै भिटामिन, […]

प्राचीन धर्मशास्त्र होस् या त अहिलेको चिकित्सा विज्ञान । खिचडीको महत्व परापूर्वकालदेखि चल्दै आएको पाइन्छ । जसरी बौद्ध सम्प्रदायमा खिरको महत्व रहेको छ । त्यसैगरी हिन्दूहरुको घरमा विशेषगरी पौष महिनामा नियमित खिचडी खाने चलन थियो । पछि यसलाई कम गरेर पौषको आमावश्यामा खिचडी आमावश्या मनाउने चलन सुरु भयो । बिस्तारै बिस्तारै यसको धार्मिक महत्वलाई अहिले […]

हरेक पर्व अनुसार खानेकुरामा विविधता छ । जस्तो तिहारको सेलरोटी, दशैंमा खसीको पक्कु, असार पन्ध्रमा दही चिउरा । यसैगरी जाडो यामको पनि विशेष खानेकुरा छन्, तरुल । हुन त तरुल माघे संक्रान्तिमा पकाइने गरिन्छ । यद्यपि जाडो यामसँगै तरुल उत्पादन सुरु हुन्छ । यो प्राकृतिक एवं मौसमी खानेकुरा भएकाले जाडो याममा यसको सेवन शरीरका लागि […]

दक्षिण अमेरिकामा जादुमयी गुणहरु भएका केही वनस्पतिको बारेमा उनीहरुले सुनेका कथाहरु सत्य साबित भएपछि सेफ तथा अनुसन्धानकर्ताहरु अचम्मित भएका छन् । घाँसजस्तो स्वाद भएको जम्बुले पारखीको मुखमा पानी आउँछ । पारम्परिक भान्सेहरु यसलाई हाँससँग पकाउँछन् । स्थानीय तथा अमेजनका खाद्य सामग्रीहरुको अध्ययन गर्ने पाओलो मार्टिन्स संस्थानका प्रमुख जोआन्ना मार्टिन्स भन्छिन् -‘यसले तपाईंलाई झुमाउने छ ।’ […]

चिनीकै जमेको कण हो, मिश्री । त्यसैले मिश्रीलाई ‘रक सुगर’ पनि भनिन्छ ।  मिश्रीमा हाम्रो स्वास्थ्यमा आउने सानातिना समस्याको समाधान गर्न सक्ने गुण हुन्छ । यसको सेवन मन्दिरमा प्रसादको रुपमा पनि गरिन्छ । यसको अर्थ हो मिश्री अत्यन्त पवित्र खाद्यपदार्थ हो । पाचन यन्त्रलाई ठिक राख्छ मिश्रीको सेवन खाली माउथ फ्रेसनरका लागि नभएर पाचन क्रिया […]

चना त हामी सबैले खाएकै छौं । चनाको छोले होस् अथवा चनाको दाल अथवा चनाको वेसनबाट बनेका परिकार नै किन नहुन्, हामीले प्रायः खाइरहेकै हुन्छौं । तर, के तपाईंको डाइटमा कालो चना समावेश छ त ? हजुर, भिटामिनहरुको खजाना हो कालो चना । यो रेसादार हुन्छ, भिटामिनको साथै खनिजहरुले भरिपूर्ण हुन्छ र यसमा चिल्लोपना कम […]

जब हामी कुनै पनि होलिडे प्लान गर्छौं । त्यो बेलामा सबैभन्दा राम्रो बस्ने र खाने ठाउँ हेर्नु अति नै आवश्यक हुन्छ । बिदाको क्रममा गरिने खानपान सबैभन्दा महत्वपूर्ण कुरा हो । साथीभाइसँग बिदामा जाने कुरा होस् अथवा परिवारसँग ट्रिपमा जाने । तर, जो व्यक्तिले प्रतिबन्धित खाना अथवा प्रतिबन्धि डाइट  लिन्छन् । उनीहरु यस प्रकारको अवसरहरुमा […]

सबै स्तनधारीहरुको जीवनमा दुधको अति नै महत्व हुन्छ । शिशु जन्मनासाथ आमाको स्तनबाटै दुध पिउन थाल्छन् । जनावरको बच्चाले एउटा समयपछि आमाको दुध पिउन छाडिदिन्छन् र अन्य जनावरजस्तै अन्य चीज खान थाल्छन् । तर, मानिसको बच्चाले आमाको दुध छाडेपछि पनि अरु स्तनधारी जनावर जस्तै गाई, भैंसी, भेडा आदिको दुध पिउन थाल्छन् । मानिस मात्र एउटा […]

नामचीन मेडिकल जर्नल ल्यान्सेटमा ग्लोबल बर्डन अफ डिजिजका सम्बन्धमा एउटा अध्ययन भएको थियो । उक्त रिपोर्ट प्रकाशित भएपछि इजरायलका मिडियामा धेरै सेलिब्रट गरियो । वास्तवमा, उक्त अध्ययनमा संसार भरीका एक सय ९५ देशहरुबाट संकलित स्वास्थ्य तथ्यांक समावेश गरिएको थियो । उक्त अध्ययन अनुसार इजरायल संसारको त्यस्तो देश हो, जहाँ खानपानका कारण हुने मृत्युदर सबैभन्दा कम […]

खाना खाइरहँदा हामीलाई थालमा थोरै चटनी वा अचार चाहिन्छ । अचार भएमा खानाको स्वाद तिख्खर हुन्छ । अचार बनाउन गाह्रो छैन, न समय नै लाग्छ । सिलाम, गोलभेंडा, मुला, कांक्रा आदि जे उपलब्ध छ, त्यसैमा नुन र खुर्सानी पिसेर अचार बनाए पुग्छ । तर, हामीलाई घरमै यसरी ताजा अचार बनाएर खाने जाँगर चल्दैन । किनभने […]

चिया विश्वभरीमै सबैभन्दा बढी पिइने पेय पदार्थ हो । नेपालका मानिसहरुका लागि त चिया केवल एउटा पेय पदार्थ मात्र होइन, एउटा भावना समेत हो । बजारमा अनेकथरी चिया छन् । हर्बल टि, लेमनग्रास टि आदि । यी खासमा चिया होइनन् । चियामा मिश्रण गरिएका फ्लेबर हुन् । त्यसैले चियाको असली स्वाद लिनका लागि अर्थोडक्स चिया […]

जब हामीलाई कुनै खानेकुरा खान गाह्रो भइरहेको छ भने हामी त्यो खानेकुरा किन खान्छौं ? पछिल्लो वर्ष एउटा अमेरिकी अस्पतालको इमर्जेन्सी कोठामा एउटा व्यक्तिलाई भर्ना गरिएको थियो । उसलाई के भएको छ भन्ने कुरा डाक्टर पत्ता लगाउने कोसिस गरिरहेका थिए । ती व्यक्ति अत्यधिक टाउको दुखाई, गर्द्धनमा पीडा भएकाले छट्पटाइ रहेका थिए र उनी बारम्बार […]

शाकाहारी र मांसाहारीहरुको झ्यासम्यासे यो काठमाडौंमा मांसाहारीहरुको तुलनामा अवश्य पनि शाकाहारीहरुले धेरै पीडा भोग्नुपर्ने हुन्छ । शाकाहारीहरुको पनि विभिन्न प्रकार हुने गर्छ । कोही अण्डा खाने शाकाहारी हुन्छन् । कोही माछासम्म पनि खाने खालका शाकाहारी हुन्छन् । कोही माछा मासु र अण्डा समेत नखाने शाकाहारी हुन्छन् भने कोही दूध समेत नखाने शाकाहारी समेत पाइन्छ । […]

हामी बाँच्नका लागि खानेकुरा खान्छौं । तर खानपानको सम्बन्ध प्राण धान्नुसँग मात्र छैन । शरीर स्वस्थ्य र तन्दुरुस्त राख्नका लागि पनि उचित खानपानको आवश्यक पर्छ । सही, सन्तुलित र सुपाच्य खानेकुराले शरीरलाई निरोगी बनाउँछ । अर्थात रोग लाग्नबाट बचाउँछ । जवान र तन्दुरुस्त राख्छ । तर, असन्तुलित र खराब खानाले ठिक विपरित नतिजा दिन्छ । […]

संसारमा सबैभन्दा लामो आयु बाँच्छन्, जापानीहरु । जापानको पनि ओकिनावाका बासिन्दा सबैभन्दा बढी बाँच्छन् । आखिर उनीहरुको दीर्घायुको रहस्य के हो ? यस सम्बन्धमा अनेकन खोज भएका छन् । हुन त हामी चाहन्छौं, लामो आयु बाँच्न पाइयोस् । तर लामो आयु पाउनका लागि के गर्नुपर्छ ? यसमा हाम्रो खानपान, जीवनशैली जिम्मेवार छ वा जन्मजात गुण […]

झण्डै ५० वर्ष अघि ललितपुरको मंगलबजारकै भित्रपट्टी रहेको एउटा पुरानो घरमा जब मम पकाएको बास्ना आउँथ्यो । तब बाटो हिँड्नेहरु त्यसै लोभिएर जान्थे । त्यही घरमा पहिलो पटक ममको स्वाद चाखेका गुनागुनी शाक्य भन्छन् ‘कति त बाहाना बनाएर घरभित्र आउन पनि खोज्थे होला । कतिपटक त मलाई नै स्वादले अरुको घरमा समेत तान्ने गथ्र्याे । […]