बेलाबखत ‘लिची खाएर बालबच्चाको मृत्यु’ भन्ने खबर आउँछ । खासगरी भारतमा यस किसिमको घटना दोहोरिरहन्छ। वास्तवमा लिची विषालु हुन्छ ? यो खान नहुने फल हो ? पक्कै होइन । तर, खाली पेटमा खाँदा शरीरभित्र हुने रासायनिक प्रतिक्रियाको कारण यो घातक बन्ने गर्छ । लिची आफैँमा स्वस्थ्यवर्द्धक फल हो । यसको अर्थ के भने कुनैपनि खानेकुरा […]

गर्मी लागेको छ । घरभित्रै बस्नुपरेको छ । तिर्खा मेट्न, स्वस्थ्य रहन र दिन कटाउनका लागि पनि कतिपयले फलफूलको जुस बनाएर सेवन गरिरहेका होलान् । फलफूल खाने कि फलफूलको जुस ? यो आफ्नो रुची र स्वादमा भर पर्छ । धेरैजसो फलफूललाई जुस बनाएर सेवन गर्न सकिन्छ । कतिपय अवस्थामा ताजा जुस निकै लाभदायक हुन्छ । […]

कोरोना भाइरसबाट बच्नका लागि हिजोआज संसारभरीका मानिसहरुले स्वयंलाई क्वारेन्टाइनमा राखेका छन् । यस्तो अवस्थामा यदि तपाईंले आफ्नो पौष्टिक आहारमा परिर्वतन गर्नु भएन भने विभिन्न समस्याहरुको सामना गर्नु पर्ने हुन सक्छ । यो कुरालाई ध्यानमा राख्दै विश्व स्वास्थ्य संगठनले हालै मात्र नयाँ निर्देशिका जारी गरेको छ, जसका आधारमा घर भित्र रहेर पनि आफुलाई स्वस्थ र फिट […]

तपाईं हरेक गाँसमा कस्तो खाना रुचाउनुहुन्छ ? तेलमा राम्ररी तारेको, पिरो, अमिलो, मसलेदार, मासु । साथमा मदिरा पनि । यसमा ताजा–बासी भन्ने केही हुँदैन । पोषणको कुरा पनि भएन । बस्, जिब्रोमा पानी आउने हुनुपर्छ । मीठो लाग्नुपर्छ । यस किसिमको खाना खाइरहँदा तपाईं सोच्नुहुन्छ, ‘आहा ! कस्तो स्वादिलो ।’ त्यही खाना जब पेटमा पुग्छ, […]

पछिल्लो समय विश्वव्यापी रुपमा फैलिँदै गएको कोरोना भाइरसलाई रोक्नको लागि सबैभन्दा पहिलो त संक्रमित व्यक्तिहरुको नजिक नै नजानको लागि चिकित्सकहरु सुझाव दिन्छन् । त्यसपछि लागिसकेको खण्डमा समेत रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता धेरै भएका मानिसहरु यसबाट बच्न सक्ने कोरोना सम्बन्धी अनुसन्धानमा लागिरहेका चिकित्सकहरु बताउँछन् । तर, शरीरमा रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता बढाउनको लागि के गर्ने ? खानपानको माध्यमबाट […]

हरेकको भान्सामा अनिवार्य हुन्छ, अदुवा । सागसब्जीको स्वाद बढाउन अदुवाको प्रयोग गरिन्छ । जबकी यसमा औषधिय गुण पनि हुन्छ । पाचन यन्त्रका लागि निकै उपयोगी मानिन्छ अदुवा । चिसो लागेको बेला, खोकी लागेको बेला, घाँटी दुखेको बेला अदुवा पोलेर चपाउने गरिन्छ । अदुवाको रस बनाएर पिउने गरिन्छ । अदुवाको रस र मह पनि औषधिय प्रयोगका […]

कोरोना भाइरसको असर पछिल्लो समय देशभरी तीब्र रुपमा फैलिँदैछ । नेपालमा अहिलेसम्म कोरोनाको संक्रमण नदेखिएको भएपनि यसको त्रासका कारण असर भने तीब्र रुपमा देशभरी नै फैलिएको हो । विश्वभरी नै यसका संक्रमितहरुको संख्या बढिरहेको छ । सम्भावित संकटको अवस्थालाई केन्द्रित गर्दै सरकारले विभिन्न निर्देशन एवं आग्रहहरु पनि गर्दै आएको छ । यस्तो अवस्थामा सरकारले घरमा […]

कुनै पनि मानिसको शरीरलाई कति मात्रामा प्रोटिनको आवश्यक्ता पर्छ भन्ने कुरा उसको शरीर, तौल, मांसपेशी, शारीरीक श्रम तथा उमेर अनुसार निर्धारण हुन्छ । जबसम्म  शरीरलाई चाहिने प्रोटिनको आवश्यक मात्रामा सेवन गर्नुहुँदैन, विभिनन समस्या उत्पन्न हुनसक्छ । आखिर, प्रोटिनको कमीका कारण शरीरमा के के हानी हुनसक्छ ? जति खाएपनि नअघाउने सामान्यतया शरीरको मांसपेशी मजबुत बनाउन चिकित्सकहरु […]

अहिले कोरोना भाइरसको कारण सर्वत्र संकट छाएको छ । कतिपय मुलुकले अत्यावश्यक काम बाहेक घरबाट बाहिर निस्कन निषेध गरेको छ । व्यपार व्यवसाय, उद्यम, खेतीबालीको काम प्रभावित भएको छ । यसले गर्दा खाद्यन्नको माग जुन अनुपातमा छ, त्यस अनुरुप उत्पादनशिल क्षेत्र शिथिल छ । यसैपनि विश्वमा खाद्य संकट बढ्दै गएको छ । उत्पादनशिल क्षेत्रको उर्वराशक्ति […]

कस्तो खाना खाने भन्ने कुरा जति महत्वपूर्ण छ, उत्तिनै महत्वपूर्ण छ कति र कसरी खाने भन्ने कुरा ।  अर्थात खानपान शैली । खाना खाने उचित शैली अपनाइयो भने पाचन प्रक्रिया सहज हुन्छ । शरीरले पोषण प्राप्त गर्छ । अतः खानपान शैली बालबच्चालाई पनि सिकाउनुपर्छ । खाना कसरी खाने, कति खाने, के खाने भन्ने कुरामा उनीहरुलाई […]

भुईंमा पलेटी कसेर हातले खाना खानु पूर्वीय संस्कृतिको परिचय हो । चम्चाले खाना खाएको स्वाद र हातले खाना खाएको स्वाद आफैंमा फरक हुन्छ । टेबुलमा बसेर खाएको खाना र भुईंमा बसेको खानामा आफैंमा फरक हुन्छ । सिद्धार्थ गौतमले आफ्ना शिष्यहरुलाई सुझाव दिने समयमा भनेका थिए ‘खाना खाने समयमा खानामा नै ध्यान केन्द्रित गर्नुपर्छ ।’ पूर्वीय […]

सन् १९५७ मा फ्रान्सेली दर्शनिक तथा साहित्यिक आलोचक रोला बार्थले चिप्सलाई ‘देशभक्त’ बताएका थिए । सय वर्ष पहिले आलुमा लागेको एक रोगले केही वर्षमा नै आयरल्याण्डको आधा आवादी नष्ट गरिदिएको थियो । अहिले चीन, भारत, रुस र युक्रेन विश्वका प्रमुख आलु उत्पादक मुलुक हुन् । आलुसँगै यी मुलुकको आन्तरिक सम्बन्ध पनि जटिल छ । तर, […]

आयुर्वेदमा धेरै औषधि एवं दैनिक उपभोग्य सामग्रीहरुको समेत उल्लेख गरिएको छ । तर, त्यो मध्येपनि दुध र महको बारेमा भने आयुर्वेदले धेरै उल्लेख गरेको छ । दुध हाम्रो स्वास्थ्यको लागि सबैभन्दा महत्वपूर्ण पेय पदार्थ हो र महपनि त्यस्तै अति महत्वपूर्ण कुरा हो । हरेक किसिमका खानामा पाइने पौष्टिक तत्वहरु एउटा अर्यानिक दुध र महमात्रैको सेवनबाट […]

खानपानले मानिसलाई धेरै कुरामा असर पारिरहेको छ । कहिलेकाहीँ सही खानेकुरा छनोट गर्न नसक्दा विभिन्न स्वास्थ्य समस्याको सामना गर्नुपरेको उदाहरणहरु धेरैतिर देख्न सकिन्छ । अमेरिकी समाचार संस्था सीएनएनले विश्वका विभिन्न देशहरुको खानाको बारेमा रिपोर्ट तयार पारेको छ । कुन देशको खाना कस्तो हुन्छ त ? १. इटाली इटालीको खाना विश्वभर नै रुचाइन्छ । यहाँको खानामा […]

जब तपाईं स्वास्थ्यप्रति सर्तक रहनुहुन्छ, तपाईंको थालमा स्वस्थ्यकर भोजन समावेश हुनेछ । त्यही भोजन हाम्रो लागि विष बन्छ र त्यही भोजन हाम्रो लागि अमृत बन्छ । कस्तो खानपान गर्ने, कति गर्ने, कसरी गर्ने भन्ने कुराले यो निर्धारण गर्छ । त्यसैले खाना खाइरहँदा आफ्ना थालमा त्यही परिकार समावेश गरौं, जो स्वास्थ्यका लागि अपरिहार्य छ । आवश्यक […]

गर्मी मौसम लागेपछि सबैभन्दा ठूलो शरीरलाई अत्यधिक गर्मीबाट बचाउनु हो । कहिलेकाहीँ गर्मी मौसममा शरीरले धान्न नसक्ने गरी गर्मी हुन्छ । गर्मी मौसममा देखिने मौसमको परिवर्तनले शारीरिक असन्तुलन पैदा हुन्छ । जसले जीउ सुन्निने, दिक्दारी हुने, विभिन्न संक्रमण हुनुका साथै बढी रिस उठ्नेजस्ता समस्या देखिन्छन् । त्यसो भए गर्मीयाममा शरीरलाई कसरी सन्तुलनमा राख्ने त ? […]

वालुवाटारको पूर्वी गेटबाट रसियन राजदुतावासबाट केही अगाडि बढेपछि भेटिन्छ, हिमालयन जाभा । हिमालयन जाभालाई दाँया पारेर भित्र मोडिएपछि तपाईं एउटा रेष्टुरेन्टको सम्मुखमा पुग्नुहुनेछ । रेष्टुरेन्ट हो, इलिमेन्ट्स । गजब कुरा सुनाइहालौं, रेष्टुरेन्टको साजसज्जामा आधुनिक र प्राचिन शैलीको आकर्षक समायोजन छ । परम्परागत नेपाली शैलीमा कुँदिएका काठको खम्बा, बार्दली । आवरणमा आधुनिक संरचना । सुरुमा त […]

सलाद खानुको फाइदा पनि छ भने नोक्सान पनि । सलाद कहिले र कसरी खाने भन्ने कुरा थाहा पाउनु अति नै आवश्यक छ । प्याज, गोलभेंडा, काँक्रो, गाजर, स्याउ, अनार, केरा, अम्बा जस्ता केही फलफूललाई काटेर त्यसमा कागती र नुन मिसाएर तिनीहरुलाई बिहान अथवा बेलुकाको खानासंगै खानाले तपाईंले सलाद खाँदा प्राप्त हुने सबै प्रकारको फाइदा प्राप्त […]

प्राचीन समयदेखि नै मानिसहरूले आफ्नो खानामा ध्यान दिँदै आएको पाइन्छ । चिकित्सा शास्त्रहरुले तोके अनुसार पहिलेदेखि नै कुन समयमा कति मात्रामा खाना खाने भन्ने बारेमा पूर्खाहरु समेत निकै सचेत रहेको पाइन्छ । यति हुँदाहुँदै पनि हामीहरुको खाना खाने विधि र प्रक्रिया आफ्नै किसिमको हुन्छ । जुनसुकै भाषा र धर्मका लागि लेखिएको शास्त्रले पनि यस विषयमा […]

माछामासु हामीकहाँ मात्र होइन विश्वभर नै खाइन्छ । तर, त्यसलाई पालनपोषण गर्ने, हुर्काउने, ढुवानी गर्ने, बध गर्ने, भण्डारण गर्ने विधी एवं तौर-तरिका फरक हुन्छ । हामीकहाँ त परम्परागत ढंगले भाग लगाइएको मासुलाई स्वादिलो मानेर किन्ने गरिएको छ । जबकी यस्ता मासुले जिब्रोलाई क्षणिक आनन्द दिएपनि शरीरभित्र प्रवेश गरेपछि त्यसले निकै हानी पुर्‍याउन थाल्छ । अहिले […]

मौसम परिवर्तन हुँदैछ । चिसो मौसमको समस्या गुजारेर आएकाहरुलाई वसन्त ऋतुको सुरुवातसँगै गर्मीको समस्या सुरु हुन लाग्दैछ । हामी मौसम अनुसारको लवाईखवाईलाई मात्रै ध्यान दिने गर्छाैं । तर, चिसो र गर्मी मौसममा खाने खानाको बारेमा भने खासै धेरै ख्याल गर्दैनौं । आयुर्वेदले विभिन्न मौसम अनुसारको खाने कुराको वर्गीकरण गरेको छ । आयुर्वेद सम्बन्धी जानकारी दिएका […]