गाउँघरमा यतिबेला सागसब्जीको दुःख हुँदैन । त्यसमाथि थरीथरी तरकारीले जिब्रोको स्वाद फेर्न पाइन्छ । जस्तो कि, तामा । बाँसको कलिलो टुसा हो यो । यसबाट अनेकथरी व्यञ्जन बनाएर खान सकिन्छ । तामालाई ताजा खाए हुन्छ वा लामो समय राखेर पनि खान सकिन्छ । तपाईंको स्वाद र मर्जी अनुसार । बाँसको तामा सजिलै उपलब्ध हुने त्यस्तो […]

बाँच्नका लागि खानेकुरा जरुरी हुन्छ । स्वस्थ, तन्त्दुरुस्त रहन पनि खानेकुरा चाहिन्छ । खुसी हुन पनि खानेकुराकै साथ लिइन्छ । यहाँसम्म सबैको बुझाई र भोगाई समान छ । तर, खानपानप्रतिको शैलीमा भने एकरुपता छैन । के खाने, के नखाने ? यी कुराले मानव समुदायमा ठूलो वहस छेडेको छ । कसैले एकथरी खानेकुराको आवश्यक्ता महसुष गर्छन् […]

बर्षायाममा छालाको संक्रमण, अपच, पखला जस्ता समस्याले पनि सताउँछ । भनिन्छ, यतिबेला हाम्रो पाचन यन्त्र पनि कमजोर हुन्छ । त्यसैले कतिपयले माछा–मासु सेवन गर्दैनन्, यसबेला । आर्युवेदका अनुसार बर्षा ऋतुमा सूर्य उत्तरायण हुन्छ, जसको प्रभाव मानव शरीरमा पनि पर्छ । त्यसैको प्रभावले शरीर कमजोर हुन्छ, पेट सम्बन्धी समस्या हुन्छ । बर्षायाममा ग्याष्ट्रिकको संभावना पनि बढी […]

शहरीकरण र आधुनिकताले ढपक्कै ढाकेको बुटवलको मिलनचोक तीनकुने नजिकै बिल्कुलै फरक परिवेशको घर छ । ढुंगाले छाएको, काठै काठको बार्दलीसहितको चिटिक्कको दुईतले घर । घरको आँगन अगाडि बाँसको तगारो । तगारो छेउमा ढुंगेधारा र मकैको सुली । घरको भुईं तलामा एउटा कुनामा ढिंकी, अर्कोतिर जाँतो । कौसीमा मौरीको घार, मकैका झुत्ता र पाकेको फर्सी लहरै […]

धेरैजसो खानेकुरा लामो समयसम्म राखेर एवं भण्डारण गरेर खान सकिंदैन । किनभने निश्चित समयपछि खानेकुरा कुहिने, सड्ने प्रक्रियामा जान्छ । त्यसैले हामीले आफ्नो खाद्य भण्डारमा धेरै किसिमका खानेकुरा जगेर्ना गर्न सकिरहेका हुँदैनौं । हुन त हाम्रा पुर्खाले कतिपय खानेकुरा सही ढंगले तयार गर्न र त्यसलाई लामो समयसम्म राखेर खान सकिने विधि पहिल्याए । जस्तो मुला […]

अहिले बजारमा आँपको सिजन चलेको छ । हामी बजारबाट खान योग्य पाकेका आँप किनेर खाने गर्छौं । देशका विभिन्न ठाउँबाट आउने भिन्दाभिन्दै प्रजातिका आँपले काठमाडौंको बजार ढाकेको छ । तर यस्ता आँप उपभोगका लागि सुरक्षित छन् त ? सामान्यतयाः हामीले खाने फलफूलहरु दुई प्रकारका हुन्छन् । एउटा बोटमै फलेपछि टिप्ने र अर्को काँचैमा टिपेर पकाउने […]

‘घिउ-स्मृति, मेधा, उर्जा, बलवीर्य, ओज, कफ र वोसावर्धक हो । यसले वात, पित्त, ज्वरो र विषालु पर्दार्थ नष्ट गर्छ’ चरक संहिता । भातमा एक चम्चा घिउ मात्र थपिएदिए स्वाद दोब्बर बढ्छ । अरु कतिपय खानेकुराको स्वाद र गुणवत्ता बढाउन पनि काइदा हुन्छ, घिउ । भनिन्छ, घिउले खानेकुरालाई शुद्धिकरण गर्छ । हाम्रा पितापूर्खाहरुले खानाका साथ घिउ […]

मनसुन सुरु भएको छ । यो समय अरू समयभन्दा बढी पौष्टिक खानेकुरा खानुपर्ने समय पनि हो । तर त्यति भन्दैमा हामीले आफ्नो शरीरको अवस्थालाई नजर अन्दाज गरेर खाना खाँदा यसले शारीरिक सन्तुलनमा समस्या सिर्जना गर्छ । यस किसिमको खानाले तपाईंको शरीरलाई हानि गर्छ। वास्तवमा जब मौसम परिवर्तन हुन्छ, तब हामी सबैको प्रतिरोधात्मक क्षमता पनि घट्छ […]

पिँडालु गर्मी तथा बर्षायाममा पाइन्छ । पिँडालुमा पर्याप्त पोषक तत्व पाइन्छ । यसमा फाइबर, प्रोटीन, पोटाशियम, भिटामिन ए र सी, क्याल्सियम, आइरन जस्ता पोषक तत्व हुन्छ । यसमा प्राकृतिक फाइबर रहन्छ, जसले शरीरमा ग्लूकोज र इन्सुलिनको मात्रा उचित स्तरमा बनाइराख्छ । यसमा एन्टिअक्सिडेन्ट पनि पाइन्छ, जो छालाको लागि लाभदायक हुन्छ । खासगरी मधुमेह रोगीले पिँडालुको […]

उचित मात्रामा, उचित समयमा खाइने खानेकुरा स्वास्थ्यका लागि लाभदायक हुन्छ । कतिपय खानेकुरा यस्ता हुन्छन्, जो भोको पेटमा वा खाली पेटमा खानु हुँदैन । अरुबेला फाइदाजनक भएपनि खाली पेटमा सेवन गर्दा त्यस्ता खानेकुराको नकारात्मक असर पर्छ । त्यसैले स्वस्थ्य जीवनशैली अपनाउन चाहनेले जान्नैपर्छ, खाली पेटमा खान नहुने खानेकुरा के–के हुन् भनेर । सोडा सोडा खाली […]

कुनै पनि पोषकतत्व आवश्यक भन्दा बढी वा कम भएको राम्रो मानिंदैन । यो सन्तुलित हुनुपर्छ । त्यसैले कुन खानेकुरामा के पाइन्छ, त्यो कति खाने भन्ने कुरा जान्नैपर्छ । कुन खानेकुरा कति खाने भनेर मात्र पनि पुग्दैन । त्यो कति बेला खाने भन्ने पनि जान्नुपर्छ । दिनमा कति पटक खानेकुरा खाने भन्ने तालिकाले हाम्रो स्वास्थ्यलाई सही […]

पोषणविद्हरु भन्छन्, खाना नै सम्पूर्ण औषधि हो । यसको अर्थ खानामा ति सबै कुरा सामेल हुन्छन्, जो हाम्रो शारीरिक स्वास्थ्यको लागि जरुरत हुन्छ । शरीरलाई निरोगी राख्न, फुर्तिलो बनाउन, उर्जावान राख्न, दीर्घायु बनाउन खानपानको मूख्य भूमिका हुन्छ । खाना खानु भनेको भोक मेट्नु वा जिब्रोको तलतल मेट्नु मात्र होइन । बरु, स्वस्थ जीवनयापन गर्नु हो […]

तनाव कम गर्न छ भने धेरै भन्दा धेरै फाइबरयुक्त खानेकुरा जस्तै दाल, साबुत अनाज, ओट्स, फलफूल, ड्राइफ्रुट्स, दूग्धजन्य पदार्थ, हरियो सागसब्जीहरुको सेवन गर्नुपर्छ । यो कुरा एक अध्ययनबाट पत्ता लागेको हो । शोधकर्ताहरुका अनुसार प्रचुर मात्रामा फाइबरयुक्त खानेकुराले मानिसको तनावको स्तर कम हुन्छ । तनावको कारणले पेटमा कैयौं प्रमुख परिवर्तन आँउछन् र यसले दिमागमा पनि […]

नेपालको मौलिक खानाको रुपमा रहेको मःमःलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा ब्राण्डिङ गर्नको लागि गिनिज बुक अफ वर्ल्ड रेकर्ड कायम गराउने तयारी सुरु भएको छ। गिनिज बुकको डिजिटल माध्यमबाट समेत आफ्नो प्रतिभा देखाउन सकिने नयाँ नियम अनुसार नेपालीहरूले एकसाथ म:म: खाएर वर्ल्ड रेकर्ड कायम गराउनको लागि यो अभियान सुरु भएको हो । यो अभियानमा जोडिनको पैसा लाग्दैन । […]

इन्डोनेसिया विश्वको दोस्रो सबैभन्दा ठूलो जैविक विविधताले युक्त देश हो । यसमा केही ठूला टापु र सयौं साना टापुहरू छन् । देशको माटो र जलवायुका कारणले कृषि बालीनाली र पशुहरूको उत्पादनमा ल्याएको विविधतासँगै यहाँको खाद्य संस्कारमा पनि आफ्नै किसिमको विविधता पाइन्छ । इन्डोनेसियामा ९३१ आदिवासी समूह छन् भने ९०० भन्दा धेरै खानाका मौलिक परिकारहरू छन् […]

स्थानीय खाना कुनैपनि देशको संस्कृति चिनाउने उत्तम तरिका हो । विश्वभर प्राय: जसो देशहरूमा मौलिक खाना संस्कार पाइन्छ । बस् देशको इतिहास अनुसार कम र बढी भने हुने गर्छ । परम्परागत कोरियन खानाको इतिहास अन्यको तुलनामा अलिक थोरै भए पनि यो लोकप्रियताको हिसाबले भने अघि छ । कोरियाली खानामा चिनियाँ र जापानी खानाको केही प्रभाव […]

किसान जाति सुदूर पूर्वी भेग झापाको मेची नगरपालिका क्षेत्रमा बसोबास गर्ने एक जाति हो । उक्त नगरपालिकाको पशुपति गाउँ, सतीघट्टा, खुटीडागी जस्ता क्षेत्रमा मात्रै बसोबास गर्ने यो जातिलाई सतार, राजवंशी, धिमाल र मेचे जातिकै समूहमा राखेर आदिवासीको रुपमा मानिन्छ । तर डोरबहादुर विष्टले लेखेको पिपुल अफ नेपालमा भने किसान जातिको बारेमा उल्लेख गरिएको छैन । […]

गर्मीले नेपालमा पनि जनजीवन प्रभावित गर्न थालिसकेको छ । प्रतिकूल मौसममा कारण व्यक्तिले नियमित खानामा प्रयोग हुने चिया र कफी जस्ता गर्मी खानाको विकल्प खोज्न थालिसकेका छन् । गर्मी मौसममा शरीरलाई चिसो राख्न मानिसहरू कोकाकोला जस्ता चिसो पेय पदार्थ पनि पिउने गर्छन् । तर केमिकल युक्त पेय पदार्थले शरीरलाई हानि गर्ने गर्छ । यस्तो अवस्थामा उत्तम […]

काठमाडौं । नेपाल खाद्य परिकारको लागि पहिलेदेखि नै समृद्ध मुलुक हो । यहाँ जति धेरै जातजाति भाषाभाषी रहेका छन् । उनीहरू सबैको आ–आफ्नै विशिष्ट परिकार पाइन्छ । जुन पछिल्लो समय ब्राण्डिङ हुँदै गएको छ । जस्तो कुनै बेला अनिकालमा खाने र गरिबहरूले खाने भनेर चिनिने कोदाको रोटी होस् या ढिँडो नै अहिले ब्राण्डिङ हुँदै गएको […]

प्रागैतिहासिक कालदेखि हाम्रो संरक्षण र प्रगतिको आवश्यकताले धेरै नयाँ उपकरणहरूको सिर्जना भएको छ । खाना पकाउने भाँडाकुँडादेखि खाना खानेसम्मका सबैखाले संस्कारहरू प्राग ऐतिहासिक कालदेखि नै चल्दै आएको चलन हो । अहिले विश्वका विभिन्न ठाउँमा चलनमा रहेको पाककला शताब्दीयौंसम्मको अथक प्रयासपछि विकसित गरिएको एउटा सांस्कृतिक सम्पदा हो । प्रत्येक जातीय समूहले खानामा पूर्ण सन्तुष्टिप्राप्त गर्नको लागि […]

लिम्बु जाति आफैँमा सांस्कृतिक सम्पन्नता युक्त जाति हो । भाषा संस्कृति, कला र साहित्यका कारण यो अरू जातिभन्दा भिन्न छ । लिम्बु जातिको खानपिनका केही परिकारहरू अरूकोभन्दा भिन्न छ । लिम्बुजातिको खाना र पेय पदार्थमध्ये हामीले उनीहरूले खानामा समावेश हुने परम्परागत अचारको बारेमा चर्चा गर्दैछौं । लिम्बु जातिमा विशेषगरी ४ प्रकारका अचारहरू सांस्कृतिक महत्त्व बोकेको खालका […]