सत्तारुढ दल नेकपामा ‘पूर्वएमाले’ र ‘पूर्वमाओवादी’को लक्ष्मण रेखा क्रस गर्दा प्रचण्ड ‘वामदेव पथ’मा हुँइकिन पुगेका छन् । प्रचण्ड अब ‘वामदेव’ नै भएको भनी ठोकुवा गर्नु हतार हुनसक्ला, तर संकेत गर्नु कसैका लागि पनि आश्चर्य हुन सक्दैन । दिन कस्तो हुन्छ, बिहानीले सुस्पष्ट संकेत गर्छ । ओह्रालो लागेका बखत प्रचण्डले लरखराउँदै र विश्राम लिँदै तय गरेको […]

नेपालमा अहिले कोभिड-१९ संक्रमितको संख्या ५० हजार नाघिसकेको छ । उक्लँदो संक्रमणको ग्राफसँगै संस्थागत आइसोलेसन र कोभिड अस्पतालको बेडहरु भरिँदैछन् । अस्पतालमा भर्ना भई उपचार आवश्यक नभएका लक्षणविहीन तथा सामान्य लक्षण भएका संक्रमितहरुलाई होम आइसोलेसनमा रहन सक्ने मापदण्ड लागू भएको छ । महामारी जन्य रोगहरुलाई रोकथाम र नियन्त्रण गर्न जनस्वास्थ्यको भरपर्दो उपाय हो आइसोलेसन । […]

राणा शासनदेखि राजतन्त्र अन्त्यसम्मको नेतृत्व गरेको नेपाली कांग्रेस नेपाली राजनीति र सामाजिक परिवर्तनको पर्यायजस्तै हो । करिब सात दशक लामो संघर्ष इतिहास बोकेको कांग्रेसलाई अलग्गै राख्ने हो भने नेपालको राजनीति र सामाजिक परिर्वतनको बुझाइ अपूरो हन्छ । एउटा जीवन्त पार्टीको आफ्ना मूल्य मान्यता, विधि–विधान हुन्छन् । आन्तरिक जीवनमा उतार चढाव आइ नै रहन्छन् । आज […]

विशेषगरी आन्तरिक विद्रोह र असन्तोषलाई सम्बोधन गर्ने उद्देश्यले बीसौं शताब्दीमा थुप्रै एकात्मक देशहरू संघीयतामा गएका हुन । लामो सशस्त्र द्वन्द्वको व्यवस्थापन गर्ने क्रममा इथियोपियाले मात्रै होइन सुडान, कंगो र इराकले पनि संघीय ढाँचाको संविधान निर्माण गरेका हुन् । एकात्मक राज्यलाई संघीयतामा परिवर्तन गर्दा थुप्रै कठिनाइ र चुनौती व्यहोर्नुपरेका दृष्टान्तहरू छन् । जातीय-समुदायका आधारमा संघीय बनेको […]

न्यायको प्रतीक मानिने अदालतमा विभिन्न पक्षसँग जोडिएका भ्रष्टाचारबारे बेलाबेला प्रश्नहरू उठ्ने गरेका छन् । न्याय पाउनेले न्याय नपाउनु र अन्याय गर्नेले न्याय पाउनु भ्रष्टाचार हो । भ्रष्टाचार केवल आर्थिक पक्षसँग मात्र होइन, नैतिक पक्षसँग पनि जोडिएको हुन्छ । जोकोही पनि आर्थिक प्रलोभनमा पर्‍यो भने उसले आफ्नो नैतिकता बिर्सन्छ । आर्थिक प्रलोभनमा पर्नु भनेकै भ्रष्टाचार हो […]

कोरोना भाइरस (कोभिड–१९) को महामारीबाट सबैभन्दा बढी प्रभावित हुने मुलुकको दोसो स्थानमा भारत आइपुगेको छ । पहिलो स्थानमा अमेरिका छ । यसअघि दोस्रो स्थानमा ब्राजिल थियो, तर भारतले ब्राजिललाई जितेको छ । नेपालसँग खुल्ला सीमाना जोडिएको भारत विश्वकै दोस्रो संक्रमित सूचीमा उक्लनु नेपालका लागि पनि सुखद विषय होइन । भारतमा अहिलेसम्म ४२ लाखभन्दा धेरै कोरोना […]

यो बर्ष बाढी पहिरोका घटना मिडिया तथा सामाजिक सञ्जालमा दरदर्ती छाए । यस्ता प्राकृतिक विपत नेपालका लागि नौलो होइन । पूर्खाहरू यसका भुक्तभोगी थिए । यो प्रविधियुक्त परिवेश र भुमण्डलीकरणको युगमा हामी पनि यसबाट जोगिन सकेका छैनौं । पहाडी इलाकामा निर्माणाधीन तथा निर्मित सडकले बाढिपहिरोको जोखिमलाई प्रवर्द्धन गरेको देखिन्छ । बाटोघाटो विकासको माध्यम हुन् । […]

‘स्वच्छ र सक्षम निजामती प्रशासन : समृद्धि र सुशासन’ भन्ने मूल नाराका साथ निजामती सेवा दिवस २०७७ सम्पन्न हुँदैछ । नेपालमा निजामती सेवाको लामो इतिहास रहेको भए तापनि निजामती सेवा ऐन, २०१३ जारी भएको दिन ‘भाद्र २२’ लाई आधार मानेर सरकारले २०६१ सालदेखि यो दिवस मनाउन थालेको हो । निजामती सेवा दिवस निजामती राष्ट्रसेवक, सार्वजनिक […]

नेपाली कांग्रेसको नेतृत्वले कोभिडका कारण महाधिवेशनको समय आफ्नो प्रतिकुल हुने देखेको छ । तर, ०७७ फागुनमा निर्धारित १४ ‍औं महाधिवेशनको कार्यतालिका फेरबदल भएको छैन । तथापि निर्धारित मितिमै महाधिवेशन सम्पन्न हुनेमा भने अझै संशय छ । लकडाउन र निषेधाज्ञामा नेताहरु फुर्सदिला भएकैले हुन सक्छ, केन्द्रीय तहमा नेतृत्वको होडबाजीले उत्कर्ष नाघेको छ । सभापतिमा उम्मेदवारी घोषणा […]

भारतमा ३४ वर्षपछि नयाँ शिक्षा नीति आएको छ । केन्द्रीय सरकारले श्रावण १४ गते साँझ मन्त्रिपरिषद्को बैठक राखी नयाँ शिक्षा नीति अनुमोदन गरेको हो । सन् १९८६ को राष्ट्रिय शिक्षा नीतिपछिको यो नयाँ नीतिलाई निकै महत्त्वले हेरिएको छ । मोदी सरकारले सन् २०१६ मा ‘टीएसआर सुब्रह्मण्यम समिति’ गठन गर्‍यो, जसले मे २०१९ मा शिक्षा नीतिको […]

अर्थमन्त्रीका रुपमा डा. युवराज खतिवडाले आर्थिक वृद्धिलाई माथि उकास्ने गरी काम गर्न सक्नुभएन । उहाँ मन्त्री भएर आउँदा नै ६ प्रतिशत आर्थिक वृद्धिको लक्ष्य प्रक्षेपित थियो । नतिजा त्यस्तै आयो । त्यसपछिका वर्षमा पनि जसरी आर्थिक वृद्धि हात पानुपर्ने हो, त्यो हुन सकेन । उहाँले आउँदा आउँदै श्वेतपत्र जारी गरेर अर्थतन्त्रको अवस्थाबारे बोल्नुभयो । त्यसमाथि […]

विगत छ महिनायता कोरोना महामारीका कारण नेपाली जनजीवन ठप्पप्रायः छ । यो लामो उकुसमुकुसले मानिसको आर्थिक, सामाजिक जीवनमा ठूलो तलवितल ल्याएको छ । ‘निरोगी बिमार हुँदासम्म रोगीको मृत्यु भैसक्छ’ भनेझैं यो लामो बन्दले बहुसंख्यक कमजोरवर्गको आर्थिक स्थिति सडकमा आइसकेको छ । त्यसमाथि प्राकृतिक प्रकोपलगायत अन्य विपदको वितण्डाले आर्थिक हैसियत न्यून भएका समुदायले आँशुबाहेक घरमा भएको […]

देशमा कोरोनाको कारणले मानिस मर्ने ग्राफ उकालो चढ्दैछ । शुरूमा को मर्‍यो, कहाँ मर्यो, कसरी मर्‍यो भनेर खोजिनीति गरिन्थ्यो । तर, दिनदिनै मान्छे मर्न थालेपछि सर्वसाधारणको ध्यान जान छोडेको छ । मानिसको आचरण नै यस्तै हो । पहिले महत्त्व दिइन्छ । तर, त्यो घटना दिनदिनै हुन थालेपछि दिनचर्याजस्तै बन्न पुग्छ । बिडम्बना, कोरोनाको कारणले मर्ने […]

कृषिमा व्यावसायीकरण र कृषिक्रान्तिको विकल्प छैन भनिरहँदा, कृषि उत्पादनको मात्रात्मक बढोत्तरी मात्रै नभई उत्पादनको गुणस्तरीयतामा पनि जोड दिनु आवश्यक छ । भारतीय उत्पादनमा आश्रति नेपाली कृषि बजारमा प्रभावकारी रूपमा गुणस्तर चेकजाँच नगरी कृषि उपज आयात गरिनु, खाद्य स्वच्छतामा जनचेतनाको कमी हुनु र रासायनिक विषादीको प्रयोग बढदै जानुले नेपाली कृषि बजारमा आउने कृषि उपजमा रसायनको मात्रा […]

गृहमन्त्री रामबहादुर थापाद्वारा प्रस्तावित कारागार ऐन, २०२० (जेल ऐन, २०१९) को प्रतिस्थापनामा कारागारसम्बन्धी कानुनलाई संशोधन र एकीकरण गर्न बनेको विधेयक, २०७६ प्रतिनिधि सभामा २०७६ मंसिर २९ गते दर्ता भई छलफलकै चरणमा छ । संविधानतः कारागार व्यवस्थापन, शान्तिसुरक्षा र कैदी-बन्दी-थुनुवा स्थानान्तरणका विषय संघ र प्रदेशको साझा अधिकार भएकाले सार्थक छलफल तथा सहकार्य हुनुपर्ने देखिन्छ । यस […]

नेपालमा यतिबेला पूर्व–पश्चिम रेलमार्गको ठेक्का प्रकरणको विषयलाई लिएर निकै चर्चा–परिचर्चा भएका छन् । १०६ किलोमिटर लामो रेल्वे ट्रयाकको करिब ३२ अर्बभन्दा बढी लागत अनुमान गरिएका ५४ वटा बोलपत्रहरुको प्रक्रियामा सरकारको तर्फबाट गम्भीर त्रुटि भएको कुरालाई नेपाली सञ्चार माध्यमहरुले जोडतोडका साथ उठाइरहेका छन् । त्यसका अतिरिक्त टेन्डरमा भाग लिएका कम्पनीले अपलोड गरेका फाइलमा प्राविधिक समस्या आएपछि […]

हामी अहिले चार महिना लामो लकडाउनपछि झण्डै तीनसाता लामो निषेधाज्ञामा छौं । पटक–पटक गरेर झण्डै ५ महिना घरभित्र नै थुनिएका हामी, आर्थिक गतिविधिको अभावमा फुर्सदिला बनेका व्यवसायी र शैक्षिक वर्षको ६ महिनासम्म शैक्षिक गतिविधि राम्रोसँग सञ्चालन गर्न नसकेको शिक्षा क्षेत्रका व्यक्तिहरूले समेत यति लामो लकडाउनबाट हामीले के उपलब्धि हासिल गर्‍यौं त भनेर समीक्षा गर्नुपर्ने बेला […]

अहिले नेपालमा पर्ने सर्वाेच्च शिखर सगरमाथा सधैं सर्वाेच्च शिखर नै बन्ला ? या त निश्चित समयमा यसको उचाइ घटेर अरू नै हिमाल सर्वाेच्च शिखर बन्ला ? हिमालयदेखि समुद्रसम्मको पृथ्वीको बनावटको बारेमा स्कुल तहमा नै धेरैले पढेका होलान् । धर्मशास्त्रले पृथ्वीको यो उबडखाबड गराएको श्रेय ब्रह्मालाई दिने गर्छ । तर आधुनिक विज्ञानको मत फरक छ । […]

संस्कृत भाषाको पुस्तक+आलयको संयोजनबाट ‘पुस्तकालय’को संरचना भएको पाइन्छ जसको अर्थ पुस्तकहरूको घर भन्ने हुन्छ भने अंग्रेजी भाषाको Library ल्याटिन भाषाको Liber बाट आएको र जसको अर्थ पनि पुस्तक हुन्छ । पुस्तकालयमा पुस्तकको मात्र संकलन रहने परम्परागत अवधारणामा व्यापकता आई हाल पुस्तकालयमा पुस्तकका अतिरिक्त सूचना प्रदान गर्ने सामग्रीहरूको संग्रह रहेको पाइन्छ । नेपालमा पुस्तकालयको इतिहास धेरै […]

लोकतान्त्रिक शासन व्यवस्थामा राज्यका प्रत्येक कृयाकलापहरु निश्चित ‘प्रणाली’ बाट सञ्चालित हुन्छन् भन्ने मान्यता राखिन्छ । निर्धारित लक्ष्य हासिल गर्न ‘व्यक्ति’ होइन ‘प्रणाली’लाई मुख्य तत्वका रुपमा स्वीकारिएको हुन्छ ।‘व्यक्ति’ शक्तिशाली र ‘प्रणाली’ कमजोर हुनु भनेको राज्य कमजोर भएको संकेत हो । ‘प्रणाली’कार्यविधिहरुको त्यस्तो समुच्च स्वरुप हो, जसले संगठनलाई समानरुपले स्थापित विधि र प्रकृया अनुसार निरन्तर उद्देश्य […]

हरेक वर्षायाममा मुलुकका धेरैजसो जिल्लामा बाढी र पहिरोले जनता आक्रान्त बन्ने गरेका छन् । गत वर्षको वर्षायामको करिब ४ महिनाको छोटो अवधिमै सयौं मानिसको अकालमा ज्यान गएको थियाो । बर्षेनी यो संख्या बढ्दै गइरहेको दुःखद स्थिति छ । भन्ने गरिन्छ, प्राकृतिक प्रकोप बिगुल बजाएर आउँदैन । जो कोही यसको शिकार हुन सक्छन् । प्राकृतिक प्रकोप […]