कोभिड-१९ भाइरसले निम्त्याएको विश्वव्यापी महामारीका कारण आम जनजीवन सहज र सामान्य बन्न सकिरहेको छैन । यो लेख तयार गर्दासम्म नेपालमा ५१६ जना व्यक्तिहरु कोरोना भाइरसबाट संक्रमित बनिसकेका छन् । नयाँ भाइरस भएकोले यसविरुद्धको एन्टिभाइरल एवम् भ्याक्सिनको अनुसन्धान र विकासमा विश्वभरका सम्बन्धित विज्ञहरु जुटिरहेका भए पनि हालसम्म यस्तो अनुसन्धानले पूर्णता पाउनसकेको छैन । कोरोना भाइरसले मानिसलाई […]

कृषि विकासका लागि हामीले २० वर्षको कृषि रणनीति बनाएका थियौ‌ं । त्यो योजनामा मकै, डेरी, तरकारी, चिया र मुसुरोको उत्पादनलाई प्राथमिकतामा राखिएको थियो । तर, हाल प्राथमिकता फेरिएका छन् । पछिल्लो समय बढ्दो कृषि उपजको आयातलाई हेर्दा सरकारको प्राथमिकता प्रमुख खाद्यान्न बाली उत्पादनमा हुनुपर्ने देखिन्छ । जुन खाद्य सुरक्षा र आयात प्रतिस्थापनका लागि पनि महत्वपूर्ण […]

गतवर्ष सांसद विकास कोषको औचित्यमाथि सर्वत्र प्रश्न उठे पनि सरकारले यसलाई निरन्तरता दियो । आगामी वर्षको बजेट बनिरहेको बेला अहिले सांसद विकास कोषको कतै चर्चा छैन । यसको एक मात्र कारण नोवेल कोरोना भाइरस (कोभिड-१९) संकट हो । जसले जसरी बुझे पनि खासमा सांसद विकास कोष निर्वाचन क्षेत्रको सर्वाङ्गीण विकासका लागि हो । यो कोषमा […]

नेपाल सरकारले कालापानी, लिपुलेक र लिम्पियाधुरा समेतको भू-भाग समावेश गरी मुलुकको नक्सा प्रचलनमा ल्याउने र नक्सा सुधारको लागि संविधान संशोधनको प्रकृया अघि बढाउने निर्णय गरेको सार्वजनिक भएको छ। संविधानको अनुसूची-३ मा रहेको नेपालको निशान-छापमा राखिएको मुलुकको नक्सामा कालापानी, लिपुलेक र लिम्पियाधुराको क्षेत्र छुटेको तथ्य खुलेपछि यी क्षेत्रहरूसमेत समावेश भएको नक्सालाई संविधानमा राख्न संविधान संशोधन गर्न […]

नोभेम्बर २, २०१९ गते भारतले आफ्नो केन्द्रशासित प्रदेशमा जम्मुकश्मीर र लद्दाखलाई समेट्दै भारतको औपचारिक राजनीतिक नक्सा प्रकाशित गरेसँगै यसले अन्तर्राष्ट्रिय जगतमा एउटा तरङ्ग सिर्जना गर्‍यो । आन्तरिक सिमानामा मात्र नभई आफ्नो अन्तर्राष्ट्रिय सिमानामा पनि फेरबदल गरेको यस राजनीतिक नक्साले नेपालले सधै‌ं आफ्नो सार्वभौमिकता दाबी गर्दै आइरहेको लिम्पियाधुरा, लिपुलेक र कालापानीलगायतका भू-भागहरूलाई पनि भारतको क्षेत्रभित्र पार्‍यो । भारतको […]

नेपाल सरकारले नेपालको अतिक्रमित भूमि लिम्पियाधुरा, लिपुलेक र महाकाली समेत समेटेर वास्तविक नक्सा सार्वजनिक गरेको छ । यो नक्सा पुरानै नक्साको नवीकरण हो । वि.सं. २०३२ सालभन्दा अगाडिसम्म नेपालको नक्सामा लिम्पियाधुरा थियो । भारतले गत नोभेम्बरमा नेपाली भूमि समेटेर नयाँ नक्सा सार्वजनिक गरेको थियो । नेपालमा यसको जनस्तरबाट व्यापक विरोध भएको थियो । नेपाल सरकारले […]

भाइरसले परिवर्तनशील वातावरणमा आफूलाई अनुकुलित बनाइराख्नका निम्ति नयाँ–नयाँ गुणहरु भएका भाइरसका प्रजातिहरुलाई उत्पादन गर्छ । कोरोना भाइरसलाई वातावरणीय परिवर्तनले सजिलै उत्परिवर्तन (म्युटेसन) गराउने हुँदा बेलाबेलामा यसका नयाँ–नयाँ प्रजातिको (मर्स, सार्स कोभ १, सार्स कोभ २) विकास भई यिनीहरुले विभिन्नखालका श्वास–प्रश्वास सम्बन्धी रोगहरु लगाउने र मानिसको मृत्युसम्म गराउने देखिएको छ । वातावरण परिवर्तनले भाइरसको बंशानुगत तत्वमा […]

हालसालै शिक्षा मन्त्रालय अन्तर्गतको पाठ्यक्रम विकास केन्द्रले कक्षा एकको संस्कृत विषयको पुस्तक तयार पारेर त्यसलाई मान्यता दिइसकेको जानकारी विभिन्न पत्रपत्रिका मार्फत प्राप्त भएको छ। यो निर्णयलाई असन्तुष्टि जनाउने केही लेखहरु पनि प्रकाशनमा आएका छन् । नेपालको परिवेशमा संस्कृत भाषा कक्षा एकदेखि नै सुरु गर्नु उपयुक्त छ कि छैन भन्ने बारे छोटकरीमा राख्न चाहन्छु । भाषाको […]

नेपाल विशेष सेवा ऐन, २०४२ लाई खारेज गर्ने विधेयक बुधबार राष्ट्रिय सभामा बहुमतले पारित भएको छ । विधेयकका केही बुँदाहरूप्रति दर्ता भएको समयदेखि नै सत्ता पक्ष र प्रतिपक्षका सांसदहरूले नै विरोध गरेका थिए । सांसदहरूको विरोधपछि विधेयकका केही प्रावधानमा संशोधन गरी पारित गरिएको हो । राष्ट्रिय सभाबाट पारित सो विधेयकले ऐनको मान्यता प्राप्त गरेपछि अनुसन्धान […]

नेपाली आम मानिसमा खाद्य विज्ञानप्रतिको बुझाइ एकदम न्यून रहेको छ । सँगसँगै हातेमालो गर्दै अगाडि बढ्ने कृषि विज्ञानको भने तुलनात्मक रूपमा राम्रो बुझाइ छ । खाद्य विज्ञान र प्रविधिमा, खानेकुरामा हुने विज्ञान, जस्तै पोषण तत्वको सामान्य र उच्च अध्ययन, तिनीहरूको मात्रा विश्लेषण, समयानुकूल पोषणमा हुने परिवर्तन, प्रशोधित खानेकुराको अध्ययन र प्रयोग, प्रशोधन गर्ने विधिहरूको सूक्ष्म […]

विश्वव्यापी रूपमा फैलिएको कोभिड– १९ नामक महामारीका कारण आमनागरिकको दैनिकी बदलियो । सबैको खाने, बस्ने, पढ्ने, पढाउने, व्यापार, व्यवसाय र सुखसुविधा तथा आरामका कुराहरूमा पूर्णतया बिर्को लाग्यो । सुरूमा मानिसहरू कसरी बाँच्ने भन्ने कुरामा केन्द्रित भए । क्रमशः यो अवस्था लम्बिँदै गएपछि सबैमा आफ्नो जिम्मेवारी पूरा गर्ने भावनाको विकास भयो । नेपालमा खासगरी शिक्षा क्षेत्रले यसको निकै ठूलो चर्चा पायो । सरकारी र गैर सरकारी दुवै पक्ष अनलाइन शिक्षाका लागि वकालत […]

कोभिड-१९ महामारीका बेला फोहोरको वर्गीकरणलाई पुनःपरिभाषित गर्नुपर्ने हुन्छ । विभिन्नखालका बस्तीहरू, उनीहरूको बसाइको तरिका (सुकुम्बासी तथा अनौपचारिक रुपमा रहेका बस्तीहरू), होम क्वारेन्टाइन, कन्ट्याक्ट ट्रेसिङ गरेको ठाउँ र क्वारेन्टाइनस्थलमा जम्मा भएको फोहोरको सुरक्षित व्यवस्थापन गर्नुपर्ने हुन्छ । अस्पतालका संक्रमित वा गैरसंक्रमित बिरामी, स्वास्थ्यकर्मीहरूले उत्पादन गरेका फोहर, डायग्नोस्टिक ल्याब र सार्वजनिक स्थलहरूमा थुप्रेका फोहरहरूलाई विशेष ध्यान दिएर […]

विषय प्रवेश: कोरोना (कोभिड-१९)को विश्वव्यापी संक्रमणले विश्वअर्थतन्त्रमा निम्त्याएको गम्भीर आर्थिक संकटका कारण नेपालको अर्थतन्त्र समेत प्रभावित भएको छ । निरन्तरको लकडाउनले सम्पूर्ण आर्थिक तथा शैक्षिक क्षेत्र ठप्प हुनुका साथै विकास निर्माणका कामहरू अवरुद्ध छन्। यसले गर्दा एकातिर देशभित्र आर्थिक वृद्धि र राजस्वमा संकुचन आएको छ भने अर्कोतिर विश्वव्यापी मन्दीका कारण वैदेशिक सहायता एवं विप्रेषण आयमा […]

७ जेठ, काठमाडौं ।  सात महिना अगाडि भारतले नयाँ नक्सा जारी गर्दा नेपालले पनि आफ्नो नक्सा सच्याएर भारतलाई काउन्टर दिनुपर्ने माग व्यापकरुपमा उठेको थियो । त्यसबेला प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले भनेका थिए, ‘हामी भूमि फिर्ता ल्याउने प्रयासमा छौं, नक्सा छाप्नु त के ठूलो कुरा भयो र ?’ आफ्नो उक्त अभिव्यक्तिको भावलाई आफैंले चिर्दै ओलीले मन्त्रिपरिषदबाट […]

प्रदेश सरकार २०७४ माघ/फागुनमा गठन भएका हुन् । त्यसबेला स्थानीय तहको पहिलो चरणको चुनाव बजेट आउनुभन्दा अगाडि नै भइसकेको हुँदा स्थानीय तहका लागि पूरै अनुदानको व्यवस्था गरिएको थियो । स्थानीय तहले वित्तीय समानीकरण अनुदानका रुपमा १४९ अर्ब रुपैयाँ प्राप्त गरेका थिए । तर, प्रदेशको चुनाव हुने/नहुने अन्योल कायमै थियो । तर, पनि वित्तीय समानीकरण शीर्षकमा […]

नेपालको लिपुलेक भू-भाग मिचेर मानसरोवर जाने बाटो भारतले उद्घाटन गरेपछि सुरु भएको विरोध मत्थर हुने संकेत देखिएको छैन । यही मौका पारेर केही अवाञ्छित चलखेलले ठाउँ लेला कि भन्नेमा सावधान रहनुपर्ने देखिएको छ । यो लेखको उद्देश्य सीमा विवादलाई कसरी सुल्टाउने भन्ने विषयमा एउटा सामान्य नागरिकको बुझाइ मात्र हो, सोचाइ पनि होइन। किनकि म सीमासम्बन्धी […]

जेठ ३ गते पार्टी एकताको २ वर्ष तथा मदन आश्रितको २७ औं स्मृति दिवसका अवसरमा नेकपाका अध्यक्षद्वय केपी ओली र प्रचण्डले जारी गरेको तीन पेज लामो संयुक्त वक्तव्यलाई कर्मकाण्डका रुपमा मात्र बुझियो भने सत्तारुढ पार्टीभित्रका आयामहरु बुझ्न सकिन्न । यो वक्तव्यका मस्यौदाकारहरुको त्यो ओली र प्रचण्डको ‘मिलापत्रको लिखत’ हो । वक्तव्यमा सुविचारित रुपमा प्रयोग भएका […]

मैले लकडाउनको राम्रो उपयोग गर्दै आगामी आर्थिक वर्ष (आब) २०७७/७८ को बजेट सम्बन्धमा १८ जना विज्ञहरूसँग ६ चरणमा गहन छलफल गरेँ । छलफलको निष्कर्ष अर्थमन्त्रीलाई हस्तान्तरण गर्दै उहाँसँग पनि विस्तृत छलफल गरेँ । गत वैशाख २८ गते ६१ बुँदे प्रि-बजेट र जेठ २ गते २७६ बुँदे नीति तथा कार्यक्रम सार्वजनिक भयो, यिनको पनि अध्ययन गरेँ […]

‘कोरोना भाइरसको महामारी सकिएपछि यसले भत्काएको विश्वलाई पुनर्निर्माण गर्दैगर्दा प्रत्येक व्यक्तिको हातमा एक अन्तिम मौका बाँकी रहनेछ । त्यो हो–‘पहिलेकै जस्तो रातदिन धपेडीमा जिन्दगी जिउनु एउटा ठूलो भूल रहेछ भन्ने गल्तीबोध ।’ यो कथन हो अमेरिकी वैज्ञानिक तथा लेखक एलान लाइटमेनको । यो कथन सुन्दा हरेकलाई लाग्छ कि यो मेरै लागि भनिएको हो । एकपटक […]

नेपाल सरकारद्वारा प्रस्तुत नीति तथा कार्यक्रमले आगामी जेठ १५ गते सरकारद्वारा प्रस्तुत गरिने वार्षिक बजेटलाई मार्गनिर्देशन गरेको हुनुपर्ने हो । तर, नेपाल सरकारका विभिन्न मन्त्रालयबाट सदाझैं तयार पारिएको नीति तथा कार्यक्रमलाई केवल कोरानाको नाम राखी जस्ताको त्यस्तै कपिपेस्ट मात्र गरिएको छ । नीति कार्यक्रममा अहिलेको प्राथमिकता तोकिएको छैन । यसले केवल कर्मकाण्डी र हेलचेक्र्याइँ पाराले […]

विश्वभर कोरोना महामारीको सन्त्रास हालसम्म साम्य हुने छाँट देखिएको छैन । कुनै त्यस्तो क्षेत्र छैन, जहाँ कोरोको चर्चा र प्रभाव नभएको होस् । विद्यालय, विद्यार्थी, परीक्षा, परीक्षाको नतिजा सबै अन्योल अवस्थामा छन् । मुलुकको गतिविधि लयमा फर्केको एकाध महिनासम्म विद्यालयमा हुने औपचारिक पढाई गर्न गाह्रो हुने कुरामा द्विविधा छैन । हाम्रो मुलुकमा सम्भवतः सबैभन्दा धेरै […]