नेपालको इतिहासमा कुनैबेला स्वणिर्म राज्य भनेर चिनिने तत्कालीन जुम्ला राज्य विसं १८४६ पछि जब आधुनिक नेपाल निमार्णको अभियानमा तत्कालीन गोर्खाका राजकुमार बहादुर शाहले जुम्लालाई एकीकरण गरी नेपालको एक अगंको रुपमा स्थापित गर्न सफल भएका थिए । नेपालमा एकीकरण हुनुपूर्व सबै बाइसे चौबीसे राज्यहरुमध्येकै सबैभन्दा शक्तिशाली राज्यका रुपमा स्थापित थियो, जुम्ला राज्य, जुन अहिलेको कर्णाली प्रदेशको […]

प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेपाली कांग्रेसका नेता गगन थापाले बेलाबेलामा संसद र सडकमा कडा वक्तव्य दिन्छन् । सञ्चार माध्यमले प्राथमिकताका साथ प्रचार-प्रसार गर्छन् । उनी मिडियामा चर्चामै आउने गर्छन् । त्यसैले मैले पनि उनैलाई यो खुलापत्र लेख्दैछु । यो खुलापत्र विश्वप्रकाश शर्मा वा प्रदीप पौडेललाई पनि लेख्न सकिन्थ्यो । तर, उनीहरुले कांग्रेसभित्रको गुटमा खासै शक्ति आर्जन […]

मानव समाजमा पुस्तकको इतिहास निकै लामो छ । माटोको खपटामा गिल्गामेसलाई पहिलो पुस्तक मानिए पनि कागजमा छपाइ मेसिनबाट छापिएको पहिलो पुस्तक हो गुटेनबर्ग बाइबल । अहिले विश्वका जुनसुकै कुनामा छापिन्छन् साहित्यिक र गैरसाहित्यिक पुस्तकहरु । नेपालको साहित्य र पुस्तक प्रकाशनको इतिहासमा साझा प्रकाशनको योगदान अतुलनीय छ । व्यावसायिक रुपमा प्रकाशन संस्थाहरुले लेखकलाई रोयल्टी दिने चलन […]

काठमाडौं महानगरसहित उपत्यकाका प्रमुख नगरहरुबाट निस्कने फोहोर मैला व्यवस्थापन हुने गरेको ओखरपौवा बन्द हुँदा काठमाडौंमा छटपटी सुरु भएको छ । तीन वर्षका लागि खोलिएकोे ओखरपैवाले दशक बढी सेवा दियो । अब यसबाट सेवा लिन सक्ने अवस्था छैन । बन्चरे डाँडाको कुरा मात्रै भयो, काम भएन । यो समस्या आउनु नै थियो, किनकि यहाँको फोहोरमैला व्यवस्थापन […]

स्थानीय सरकार बनेको एक वर्ष पुगिसकेको छ । बुझ्नुपर्ने कुरा के छ भने हामीले डिजाइन परिवर्तन गरेका हौं, चुनावबाट नयाँ सरकार बनाएका मात्रै होइनौं । प्रणाली नै परिवर्तन गरेर यहाँसम्म आएका हौं । हिजोको संवैधानिक प्रणाली र आजको प्रणालीमा ठूलो परिवर्तन भएको छ, यो कुरा पहिला अनुभूति गर्नुपर्ने भयो । हिजोकै प्रणालीको पुनःनिर्वाचन भएको भए […]

स्थानीय तहको निर्वाचन भएको एक वर्ष पूरा भइसकेको यस अवधिमा यस पंक्तिकारले धेरैपटक स्थानीय तहका निर्वाचित नेतृत्व तहसंग अन्तरक्रिया गरेको छ । करिव ३० वटा स्थानीय तहमा पुगेर प्रमुख, उपप्रमुख, वडाअध्यक्ष र वडा सदस्यसँग करिब ३ घण्टाको प्याकेज पावर प्वाइन्टमा देखाएर छलफल गरेको छ । यस अनुभवका आधारमा स्थानीय तहबाट भएका केही लोकप्रिय कार्यक्रमको संकलन […]

नेपालको संविधानको धारा १० (१) मा कुनै पनि नेपाली नागरिकलाई नागरिकता प्राप्त गर्ने हकबाट वञ्चित गरिने छैन भनिएको छ । संविधानले प्रादेशिक पहिचानसहितको एकल संघीय नागरिकताको व्यवस्था गरेको छ । संविधानले दिएको यही पहिचानका आधारमा एउटा बहसको प्रारम्भ भएको छ- आमाको नामबाट सन्तानले नागरिकता पाउनुपर्छ । यो बहस आमाको पहिचान, अस्तित्व र बच्चाको भविश्यसँग गाँसिएको […]

अचेल सडकको किनारमा थुप्रिएको फोहोरको डंगुर र हाम्रो शिक्षा प्रणालीबाट उस्तै गन्ध आइरहेको जस्तो लाग्छ । लाग्छ, यदि बेलैमा सोचिएन भने यसले महामारी नै निम्त्याउनेछ । दिनानुदिन ओरालो लागेको हाम्रो उच्चशिक्षाले आफूसँगै हाम्रो देशलाई पनि अधोगतितर्फ लम्काइरहेको छ । नेपालको शिक्षा प्रणालि ठग्ने र ठग्न प्रोत्साहन गर्ने मानसिकताले ग्रसित छ भन्न हिच्किचाउनु पर्दैन । यस्तै […]

मानिसले दूरदराजको यात्रा गरे पनि आफ्नै गाउँठाउँको परिवेशलाई भुल्न सक्दैन । परिचय गर्दा आफ्नो नाम बताए पछि आउने दोश्रो प्रश्न हो- घर कहाँ हो ? विदेश घुम्दा मेरो घर नेपाल हो भन्छु । कोही नेपालीले सोधे झापा भन्नुपर्‍यो । कोही झापाली नै परेछ भने मेरो उत्तर हुन्छ- चन्द्रगढी हाल भद्रपुर नगरपालिका वार्ड नं. १० । […]

महानगरीय प्रहरी वृत्त बालाजुले गत आइतबार सो क्षेत्रका होटल, रेष्टुरेन्ट र कटेजहरुमा गरेको स्वीच अपरेशनले ठूलो सफलता प्राप्त भएको वृत्तका इञ्चार्ज डीएसपी चिरञ्जीवी कोइरालाले गर्वका साथ सञ्चारकर्मी बोलाएर बताए । उनले चलाएको ‘अप्रेशन स्वीच’ का क्रममा आपराधिक क्रियाकलापमा संलग्न १३४ जना समातिएछन् । समातिने अधिकांश विभिन्न उमेर समूहका महिला थिए । पुरुषलाई अलग्गै हिरासतमा राखेको […]

बालाजुस्थित नयाँ बसपार्कमा काउन्टरबाट टिकट लिएपछि बस खोज्दै लम्किरहेको थिएँ । कसैले पछाडिबाट पाखुरामा च्याप्प समायो । पल्लो गाउँका शिक्षक रहेछन् । सोधिहाले- पैसा आयो ? नबुझ्ने कुरै थिएन । गोरखाको बुढीगण्डकी प्रभावित क्षेत्रको बासिन्दा हुनुको नाताले हिजोआज दिनदिनै यही प्रश्नको जवाफ दिनुपरिरहेको छ । छैन । कहिले आउँछ त ? खै कहिले पो हो […]

माननीय आयोगका अध्यक्ष तथा सदस्यहरु, यहाँहरुलाई बधाइ र शुभकामना ! विदेशी अस्पतालको सामिप्यमा अझै धेरै समय बस्न पर्ने बाध्यता, कार्यालय र घरपरिवारको वातावरणवाट टाढा रही धेरै समय विदामा बस्न पर्ने अवस्था, मानसिक र शारीरिक अवस्थाका कारणले पनि होला मनमा अनेक तरङ्ग उठिरहेका छन् । धेरै मनमा उब्जेका जीवन र जगतका आवृत्त नभएका कल्पना, परिकलपना र […]

देश र जनताका लागि भन्दै विसं २००६ सालमा आफ्नो नेतृत्वमा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टीको स्थापना गर्दा स्व. पुष्पलाल श्रेष्ठले देखेका सपना र गरेका संघर्ष एवं त्यसको परिणाम के भइरहेको छ भन्ने तथ्य आम जनमानसमा दिनको घामजत्तिकै छर्लंग छ । तर, नेपाली धर्तीमा सोही नाममा खुलेका अहिलेका एशियाकै ठूलोदेखि कोठे र क्लव स्तरका थानका थान वाम पार्टी […]

पञ्चायतकालमा पुलिसमा जागिर खानु भनेको स्वभिमान नै थियो । जनताको सेवक हौं भन्ने भाव हुन्थ्यो । बदमासी गर्नेहरु पनि डराउँथे । जनता माझ जाँदा यो सरकारको प्रतिनिधि हो है, यसको कुरा सुन्नुपर्छ भन्ने हुन्थ्यो । एकजना हवल्दार वा सिपाही गएर थानामा जाउँ है भन्दा सिंगो गाउँ नै आउने अवस्था थियो । म ०४६ सालमा लहान […]

समृद्धिको सपना देख्नेहरुलाई गिज्याउने र रेलमार्ग तथा जलमार्गको कुरा गर्दा उडाउनेहरुको जमात सानो छ । तर, उनीहरु निकै प्रभावशाली अनि प्रभुत्वशाली वर्गका व्यक्ति छन् । आज हामीले चीन र भारतसँग रेलमार्गमा जोडिने कुरा गर्दा असाध्यै नकारात्मक किसिमका टिप्पणी गर्ने र सरकारका प्रयासलाई कमजोर पार्ने यत्न भइरहेका छन् । हाम्रै कतिपय साथीहरु र सर्वसाधारण पनि साँच्चै […]

देश अब विकास र समृद्धिको यात्रामा उन्मूख छ । नेपालको संविधानअनुसार तीन तहको सरकारसहितको संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक शासन व्यवस्थालाई निर्वाचनमार्फत अनुमोदन गरी संस्थागत गर्ने प्रक्रियामा रहेको छ । तीनै तहका सरकारहरु आफूले सोचेअनुरुपका विकास र समृद्धिको नारालाई सार्थकता प्रदान गर्ने क्रममा लागेको देखिन्छ । सबै निकायमा तहका क्रियाकलाप नियाल्दा सबैमा गतिशीलता देखिन्छ । तर, स्पष्ट […]

भगवान गौतम बुद्धको उक्ति सापटी लिएर ‘सत्य त्यति नै बलियो हुन्छ, जति सूर्य र चन्द्रमाको अस्तित्व छ’ भन्दै आफू सत्यमा अडेको दाबी गरे पनि सर्वोच्च अदालतका कामु प्रधानन्याधीश दीपकराज जोशी साउन २० बाट जर्बरजस्त घरबिदा बस्न बाध्य भए । आफ्ना शैक्षिक प्रमाणपत्रको विषयमा सत्यतासम्म पनि पत्ता नलगाई सन्देहास्पद रहेको आशंका गरी उचित अध्ययन अनुसन्धानविना पूर्वाग्रह […]

यसैसाता दिल्लीस्थित सरिता बिहारमा एकजना प्रदेश ५ का बासिन्दासँग भेट भयो । उनले त्यहाँ रहेको सिरियन रेष्टुरेन्टमा कफी खाँदै यस्तो दुःखेसो सुनाए- ‘मेरा एकजना नातेदार ८/१० वर्षदेखि युएईमा काम गरिरहेका छन् । उनले १२ कक्षाको जाँच दिएका भान्जालाई युएई घुम्न बोलाए । भिजिट भिसामा काठमाडौंबाट युएई जान सजिलो नभएकाले हामीले एकजना दलेसँग सम्पर्क गर्‍यौं । […]

नर्सिङ पास गरेँ भन्ने खबरले मलाई जति खुशी दिएको थियो, त्यो भन्दा दोब्बर खुशी नर्सको रुपमा जागिर पाउँदा लागेको थियो । पहिलो पटक आमा बन्दैछु भन्ने खबर पाँउदा अझ खुसी भएँ । अब त नर्स पनि भएँ र त्यसको साथसाथ आमा पनि बन्दैछु अर्थात् अब म ‘नर्स आमा’ हुने भएँ’ भन्ने सुखानुभूति थियो । तर, यसले मलाई समय […]

सियाम रिपको अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा रातको ९ बजे म ओर्लदैंछु । कम्बोडियाले पनि नेपालीलाई अनअराइभल भिसा दिन्छ । अध्यागमनका कर्मचारीले मलाई खासै केरकार गरेरन् । एयरपोर्ट बाहिर निस्कँदा चहलपहल निकै कम छ । रात छिप्पदोँ छ । मैले एकजना टुर गाइडलाई इमेल लेखेको थिएँ । उसले पठाएको टुकटुक गाडी मलाई पर्खिबसेको मैले फेला पारेँ । त्यसले […]

‘सर,तपाईंका बच्चाबच्ची चाहीं कति छन् ?’ ‘मेरी दुइटी छोरी ।’ ‘अहो ! दोस्रोचोटि पनि कसरी गल्ती भयो त ?’ ‘मैले त कति भनेको बुढीलाई जाउँ, गराउँ भनेर । तर, जान्ने भएर ‘यसपालि त पक्कै छोरा हुन्छ’ भनी । होला नि त भनेको कस्तो मिस्टेक भयो ।’ मतर्फ पुलुक्क हेर्दै उनी फेरि बोल्न थाले, ‘हैन एकदम […]