नेपालमा संघीयताको विरोध गर्न सजिलै दिइने उदाहरण हो– इथियोपिया । संघीयताले बर्बाद भएको मुलुकका रुपमा चित्रण गरिन्छ त्यसलाई यहाँ । नेपाललाई पनि त्यस्तै बनाउँन खोजिँदैछ भन्ने होहल्ला भइरहेको छ । लेख, भाषण, प्रवचनमा निक्कै ठूला नेता, बुद्धिजिबी वा विश्लेषक ‘इथियोपिया, इथियोपिया’ भनिरहेका हुन्छन् । संसारमा संघीयताका दर्जनौं असल, सफल उदहारण छन् । अमेरिका छ– यसको […]

एकः २०५२ सालमा माओवादीले थालेको ‘जनयुद्ध’को लक्ष्य हिंसाको बलबाट जननिर्वाचित सरकार हटाएर जनवादी सत्ता स्थापना गर्ने थियो । त्यो त्यही बेला थियो, जतिबेला नेपालको सबभन्दा ठूलो कम्युनिस्ट पार्टी नेकपा (एमाले)ले भर्खर पाँचौं अधिवेशन (२०४९) बाट संसदीय व्यवस्थालाई स्वीकार गरेर प्रतिस्पर्धात्मक राजनीतिको बाटोबाट लाग्ने नीति तथा कार्यक्रम लागू गर्ने औपचारिक निर्णय गरेको थियो । २०७४ साल […]

आधाभन्दा बढी आकास ढाकेका महिला सुखी हुनुले नै समग्र परिवार र समाजको स्थिति जाहेर गर्छ । समय–समयमा मनाइने महिला दिवस, उत्सवहरुको उद्देश्य महिलाहरु अधिकारवाट वञ्चित नहुन्, खुशी र सुखी बनुन् भन्ने नै हो । सन् २०१८ मा प्रकाशित राष्ट्र संघको एक प्रतिवेदनले सुखी हुनलाई आम्दानी, सामाजिक सहयोग, स्वस्थ्य जीवन, स्वतन्त्र छनोट, भष्टाचारको स्थितिलाई आधार मान्दा […]

कम्युनिस्ट पार्टी कतिपय बुर्जुवा पार्टीहरु भन्दा फरक हुन्छ । हामीले बुझ्दै आएको कम्युनिस्ट पार्टी कार्यकर्ता आधारित पार्टी हो । यसको मतलब कम्युनिस्ट पार्टीको अप्ठ्यारो र सजिलो दुबै अवस्थामा कार्यकर्ताको महत्वपूर्ण भूमिका रहन्छ । कहिले काँही नेतृत्वका कारण पार्टी संकटमा पर्‍यो भने कार्यकर्ताले बचाउँछ । तत्कालीन नेकापा (एमाले)मा हामीले धेरै पटक यस्तो भोगेका छौं । पछिल्ला […]

निर्मला पन्तका विषयमा कुरा गर्दा चाहे रिसाउन् या खुसाउन्, म डराउनेवाला छैन । उजुरी गर्ने निर्मलाकी आमालाई सुविधा मात्र किन दिइरहेको छ सरकारले ? १८ लाख रुपैयाँ दिन्छ, नोकरी दिन्छ, फकाइराखेको छ । यो अनुसन्धान गर्ने नियत होइन । अनुसन्धान गरेर जस्ताको त्यस्तै प्रमाण ल्याउने यो नियत होइन । उजुरी गर्नेलाई दबाउने, फकाउने कामचाहिँ भइरहेको […]

१३ वर्षीया निर्मला पन्तको बलात्कारपछि हत्या गरिएको एक वर्ष पुग्दै गर्दा यसैसाता मंगलबार गृहमन्त्री रामबहादुर थापाले भन्नुभयो – निर्मला प्रकरण नौलो होइन, हिजो पनि यस्ता घटना भएका थिए र भोलि पनि हुने छन् । गृहमन्त्रीको यो भनाइको सोझो आशय यो घटना सामान्य होेभन्दा अत्युक्ति नहोला । सरकारको महत्वपूर्ण जिम्मेवारीमा बसेका व्यक्तिले नेपालको इतिहासमा सबैभन्दा चर्चितमध्येको […]

केही महिनाअघि एक कार्यक्रमको शिलान्यास गर्दै प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले घोषणा गर्नुभयो कि विसं. २०८० देखि नेपाल सुरुङ युगमा प्रवेश गर्छ । प्रधानमन्त्रीको यो भनाइलाई केहीले ठट्टाकारुपमा सामाजिक सञ्जालमा अथ्र्याए भने धेरैले राजनीतिक मसलाका रुपमा विश्लेषण गरे । प्रधानमन्त्रीको भनाइ जहाँबाट, जसरी आए पनि अबको विकास संरचनामा सुरुङ निर्माणको आवश्यकता र अपरिहार्यता जर्बजस्तरुपमा अगाडि आउँदैछ […]

पानीका स्रोतहरु काम हुँदै गएपछि अहिले नेपालका अधिकांश ठाउँमा अन्धाधुन्द रुपमा जमिनमुनिबाट डीप बोरिङ गरेर पानी तान्ने काम धमाधम चलिरहेको छ । कतिले जानेर पनि र अधिकांशले नजानेर यसलाई गम्भीररुपमा नलिई पर्यावरणीय समस्याप्रति आँखा चिम्लेर बसेका छन् । सर्वविदितै छ कि ताजा पानी (फ्रेस वाटर) को संकट अहिले संसारभरि नै विकराल समस्याका रुपमा फैलिँदै गएको […]

प्रदेश सरकार गठन भएको डेढ वर्षजति भयो । शून्यबाट काम थालेका प्रदेशहरुले यो अवधिमा उल्लेखनीय कामको थालनी गरेका छन् । केही कामको प्रशंशा पनि भएको छ । जस्तो– प्रदेश २ सरकारले शुरु गरेको ‘बेटी पढाऊ, बेटी वचाऊ’ कार्यक्रमको राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री लगायत सबै क्षेत्रबाट प्रशंशा भएको छ । कुनै पनि कामको प्रतिफलका लागि समय लाग्छ । […]

अहिले नेकपा (विप्लव) नामले चिनिने राजनीतिक समूह र ओली सरकारबीच वार्ताको चर्चा चलिरहेको छ । औपचारिक वार्ताको जिम्मा पाएका सरकारी नेकपाका नेता सोमप्रसाद पाण्डेका अनुसार विप्लवको पार्टीका विभिन्न व्यक्तिहरूका साथै स्थायी समितिका सदस्यसित समेत ‘औपचारिक’ वार्ता भइरहेको छ । काठमाडौं, काभ्रेलगायत पछिल्लो समयमा बुटवल क्षेत्रमा वार्ता भएको भनेर पत्रपत्रिकाले समाचार प्रकाशित गरिरहेका छन् । विप्लवका […]

उन्नत समाजको रहर सबैमा हुन्छ । इतिहासमा बाँचिरहने इच्छा पनि हरेक उम्दा मन मस्तिष्कमा रहने नै विषय हो ।यिनै रहर र सपनालाई मूर्त रूप दिन सक्ने व्यवस्थापनको नविनतम् खोज बनेको छ योजना । योजनाले हमेसा अन्धकारबाट उज्यालोतर्फ, अस्पष्टताबाट प्रष्टतातर्फ र अनिश्चितताबाट निश्चिततातर्फ मार्गदर्शन गर्दछ । उपलब्ध सीमित साधन र स्रोतको परिचालन गरी अपेक्षित सुधारको नतिजा […]

सिंहदरबारको शासकीय काम कारवाहीलाई देश र जनताको हितमा भएको विश्वास गर्न सकिने आधार के छन् ? सरकारले राष्ट्रिय स्वाधीनताको सम्वर्द्धन र आर्थिक समृद्धिका लागि राष्ट्रिय–अन्तर्राष्ट्रिय व्यवहारमा परिपक्वता प्रदर्शन गर्न वा प्रभाव पार्न सकेको छ भनेर भन्न सकिने अवस्था सिर्जना भएको छ ? कदाचित छैन भने सरकार घेराबन्दीमा परेको त छैन ? नेता–कार्यकर्ताहरुले जे भन्छन्, जनताले […]

दक्षिण एशियाको वर्षा मनसुनको विशेष अध्ययन आवश्यक पर्ने गतिविधि हो । यहाँ वर्षभरिको पानी तीन महिनामै पर्छ । युरोपतिर हेर्नुभयो भने यसरी एकैचोटि खनिने हुँदैन । मनसुन भन्नेवित्तिकै हावापानीको त्यसै पनि अनिश्चितता हुन्छ । अतिवृष्टि, अल्पवृष्टि हुनेगर्छ । मनसुनकै बेलामा पनि २४ घण्टा, ३६ घण्टासम्म वर्षा भयो भने सोचेभन्दा बढी पानी जम्मा भइहाल्छ । यो […]

नेपाल बाढी पहिरोजन्य विपद् जोखिमको दृष्टिमा ३० औं, जलवायु परिर्वतनजन्य विपद् जोखिममा चौथो, भूकम्पीय जोखिमका दृष्टिले ११ औं र बहुप्रकोपिय विपद् जोखिमका दृष्टिले २० औं स्थानमा पर्छ । कोरिडोर सडकका नाममा नदीलाई साँघुरो बनाउने, नदी खोला मिचेर बस्ती आवास गृह बनाउने, अव्यस्थित शहर विस्तार तथा प्लानिङका नाममा निकास विनाका संरचना निर्माण लगायत कारण ले पनि डुबानको […]

कूटनीतिमा के हुन्छ भने कसैले जानाजानी प्रतिशोध साँध्न सक्छ । जस्तो नेपालले भारतको वस्तु नियतवस रोकिदियो भनेदेखि भारतले त्यसरी पत्र लेख्न पाउँछ । त्यो रोक हटाऊ भनेर लेख्न पाउँछ । तर, नियतवस त्यसो नगरिकन खाद्यान्नमा हुने विषादि त संसारको जुन देशले पनि जाँच गर्न पाउँछ । त्यसैले भारतबाट आयात हुने तरकारी र फलफूलको परीक्षण नेपालको […]

एउटा भनाइ छ– भगवानले सधैं माफी दिन्छन् । मान्छेहरुले अक्सर माफी दिन्छन् । तर, प्रकृतिले कहिल्यै माफी दिँदैन । न्युयोर्क टाइम्सका चर्चित स्तम्भकार एवं विश्वचर्चित पुस्तक ‘थ्याङ्क यु फर बिइङ लेट’ का लेखक थोमस एल फ्राइडम्यानले वर्तमान विश्वलाई तीनवटा ‘एम’ ले निर्धारण गरिरहेको विश्लेषण गरेका छन् । एक– मार्केट (बजार), दुई– मूर ल (प्रविधि) र […]

आर्थिक वर्ष २०१९/२० को मौद्रिक नीति सार्वजनिक हुने संघारमा कस्तो मौद्रिक नीति आवश्यक छ भन्ने विषयमा एउटा कार्यपत्र प्रस्तुत गर्नका लागि निमन्त्रणा आयो । देश संघीयतामा प्रवेश गरेपश्चात वैदेशिक सहायता वितरण कुन तहको सरकारले कसरी गर्ने, संघ, प्रदेश र स्थानीय तहले आफ्ना योजना कसरी तय गर्ने साथै संघ, प्रदेश तथा स्थानीय तहले अन्तरिक ऋण कसरी […]

अर्थमन्त्रीको चाहनामा नेपाल राष्ट्र बैंकले मर्जरको लागि वाध्य पार्न थालेपछि नेपालको सम्पूर्ण बैंकिङ क्षेत्र अहिले मर्जरमय भएको छ । असार मसान्त आउन लागेकोले सम्पूर्ण बैंक तथा वित्तीय क्षेत्र ‘रिकभरी’ का लागि बेलैमा व्यालेन्स सिट राम्रो बनाउन सक्रिय हुने बेलामा बैंक, विकास बैंक, फाइनान्स कम्पनी र लघु वित्त सबै नै कोसंग, कसरी मर्ज हुने ? आफ्नो […]

विदेशस्थित एक कर्पोरेट अफिसमा काम गर्ने एकजना मित्रले नेपाल आएको समयमा कुनै उच्च तहका व्यक्तिहरु बैठक बसेको दृश्य पत्रपत्रिका र टेलिभिजनमा देखेपछि ‘आश्चर्य लागेको’ बताउनुभयो । मैले किन ? भनेर प्रतिप्रश्न गर्दा उहाँले बैठक बस्दाको दृश्यलाई इंगित गर्दै भन्नुभयो, ‘बैठक बस्दा सोफासेटमा शरीर ढलाएर बसिँदैन । कागजात हातमा लिइन्छ वा अगाडि टेबलमा राखिन्छ । शरीर सकि्रय […]

समाजमा अझै पनि जातीय छुवाछुत कायमै छ । विगतमा कुनै निश्चित समूहलाई अर्को समूहमाथिको सर्वोच्चता कायम राख्न यसको सुरुवात भएको थियो । आज खेत र गोठमा काम गर्ने कामदारका सन्तान पनि पुस्तौँपुस्तासम्म कामदार नै रहून् भन्नका लागि यस्तो व्यवस्था भएको थियो । दक्षिण एसियालाई नै हिन्दू विचारधाराले निर्देशित गरेको अवस्थामा यो एक धार्मिक आधिकारिकताको अङ्ग […]

विद्यालयको पढाइको स्तर मापन गर्ने लोकप्रिय माध्यम भनेको एसईई (सेकन्ड्री एजुकेसन इग्जामिनेशन) को नतिजा हो । २०७५ सालमा भएको एसईईको परीक्षाफल भरखरै प्रकाशित भएको छ । हरेक वर्ष एसईईको परिक्षाफल आएपछि सामुदायि विद्यालयको खस्कँदो गुणस्तरको चर्चा हुन्छ । यसपाली पनि भइरहेको छ । यस लेखमा सामुदायिक र नीजि विद्यालयवीचको असमानताका कारणहरु बारेमा विश्लेषण गर्ने प्रयत्न […]